Þjóðviljinn - 09.04.1953, Blaðsíða 7

•Fimmtud.agur 9. apríl 1953 —- ÞJÓÐVILJINN —■ (7
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR:
rmr
eftir
VICTOR
HUGO
Leikritun og leikstjórn: Gunnar R. Hansen
Það má scgja Leikfélagi
Reykjavíkur til verðugs lofs að
það hikar ekki við iað takast
á hendur stórbrotin, nýstárleg
eða torveld viðfangsefni þegar
svo ber undir, og gengur ó-
'sjaldan með sigur iaf hólimi;
þeir signar eru leikstjóra fé-
lagsins Gunnari Hansen eigi
sízt að þakka. „Vesalingarnir“,
sjónleikur sá er Gunnar Han-
sen samdi úr hinni ma'i-gfraegu
sögu skáldkonungsins franska
Victors Hugo er eitt hinna
kröfuhörðustu verkefna, og
mun ekki ofsagt er í leik-
skránni stendur ,,að aðstaða fé-
lagsins til að sýna slíkt stór-
verk sé hin erviðasta“,
„Vesalingunum“ hefur oft
verið snúið í leikrit og notið
■lýðhyillli víðía um heim, og
hvergi í ríkari mæli á seinni
árum en í Sovétríkjunum og
öðrum alþýðulýðveldum, en þar
,er Victor Hugo í tölu ástsæl-
ustu skálda, og að réttu talinn
málsvari allrar lalþýðu og
vopnabróðir, þjóðir þessar
kunn-a vel eð meta djarflega
bjartsýni hans, mannúð og
friðarást, baráttu hans fyrir
bættum kjörúm hins undirok-
aða lýðs, hatramar árásir hans
á afturhald samtíðar sinnar,
. bjargfasta trú hans á fólkið
sjálft og endanlegan sigur
bræðmlags og féiagslegs rétt-
I’áetis. Hugo var tignaður sem
þjóðhetja í Frakklandi í lif-^
andia lífi, en hefur siðan hlot-aj
ið óvægilega dóma og orðið
fyrir hörðu aðkasti landa sinna,
þeim er möxgum lamast að líta
eingöngu á veilu.rnax í fari
. hans. Engu að síður er Hugo
mesta Ijóðskáld Fralcka og
brautryðjandi hinnar róman-
tísku stefnu, maður sem vakti
storma og stiríð með kvæðum
sínum, sjónleikjum og sögum,
en frægust þeirra um heiminn
eru „Vesalingami;r‘‘ og verða
jafnan taldir í fremstu röð
rómantískra skáldsaigna. Auð-
vel-t mun að benda á annma.rka
sögunnaí, hún er mjög laus í
sniðum, innskotin mörg og löng
og persónulýsingar skáldsins
sjaldan djúpstæðai’, þar eru
sumir menn góðir. en hinir
vondir að gömlum sið. En vold-
ug og heillandi er sagan, litrík
og þrungin sönnu iðandi lííi,
mátt'Ug Jýsiiiig á grimmd borg-
•aralegxa laga og blöskrunar-
iegri meðferð peningavaldsins
á varnaxlaúsum öreigum, kon-
um og börnum: í augum ská^ds
ins eru glæpir, fáfræði og eymd
óhjákvæmilegair afleiðingar auð
skipulagsins. Og þar er líka á
ógleymanlé'gan hátt lýst stétta-
baráttu og frelsisstriði; fáar
skáldsögur munu hafa haft
meiri áhrif og hetri.
Sagan er í fimm bókum og
ótal köfium, iatburðarásin serið •
margsáungin og flóldn og per-
sónurna.r fleiri én tölu verði á
komið. Það er ' ekki heiglum
hent að koma meginefni hinn-
ar mikiu sögu fyrir í leikriti
venjulegrar lengdar, og það hef-
u r Gunnari Hansen ekki tek-
izt — svo langur er sjónleikur
hans að sýningu er ekki lokið
fyrr en hálfri stundu eftir mið-
nætti, og er það mikiJl og aug-
ljós galli, eigi sízt ef hugsað er
til bekkjanna frægu í leikhús-
inu. En hvar á að spara, hverj-
um á að fórna af atriðum eða
persónum leiksins? Ef til vill
mætti stytta síðari hiutann að
einhverju lejdi, en um það er
ég alls ekki fær að dæma.
Eg veit ekki heldur hvort
leikgerð Gunnars Hansen er
öðnun fremri eða ekki, en hitt
er víst að hún er samin af
kunnáttu hins smekkvísa leik-
húsmanns. Um venjulega þátta-
skiptingu er auðvitað ekki að
v-el æfður og títt er um sýning-
iar Gunn.ars Hansen, hiks og
ónógrar kunnáttu gætti nokk-
■uð hjá sumum leikendum.
Teikningar tjalda og búnað-
ar á sviði eru einnig verk hins
fjöl'gáfiaða' höfundar og léik*
stjó.ra, en. tjöldin máláði Lot-
har Grund. Öllu er mjög hág-
ianlega fyrir komið á sviðinu,
óþarft skr.aut bannfært og
skipíingar tjalda furðu skjótár,
en þær eru átján talsins. Og
mörg eru tjöldin snotur í öll-
um einfaldleik sínum og íburð-
arleysi, garðurinn, sjúkraher-
ber.gið, stofur Jean Vaijcans og
Maríusar.
Gal'eiðuþrællinn Jean Valjean
er sem kunnugt ér aðalhetja
sö'gunnar og leiksins cg örlög
annarra persóna tengd baráttu
hans og lífi. Þorsteinn Ö. Steph-
Jean Valjean í forleilaium (Þorsteinn Ö Stephensen).

Dánarbeður Fantine. (Erna Sigurleifsdóttir og Edila Kvaran).
ræða, heldur stutt atriði eða
myndir, en varðveitt eru sam-
hengi og atburðarás sögunnar,
efnið dregið saman af mikilli
nærfærni og lýsing og öll ein-
kenni persónanna furðu skýr,
og mjög gætir höfundur þess
að birta boðtkap skáldsins, ætl-
an þess með verki sínu. Það er
óhætt að trúa Gunnari Kansen
fyrir fleiri snjöllum sögum, en
v'on-a má að sjónleikir hans
verði nokkru styttri næst-a
sinni.
Leikenduir eru tuttugu og
fimm að tölu, en í Iðnó mun
sú rcgla í gildi, að því fleiri
hlutverk því fleiri liðléttingar
og nýliðar, og ,því meiri vandi
er leiks'tjóranum á herðar lagð-
ur. Gr.nnari Ha.nsen tekst sem
áður vonurn f.ramar 'að sam-
hæfa hina mörgu og ólíku
krafta, og hann á því láni að
f.agna að .geta skipað ága-tum
Hstamönnum í mestu hlutverk-
in, en þeir ber.a uppi leikinn á
traustum herðum. En að sjálf
sögðu dveljast þeir stundun?
að tjalda.baki, og l á verði r
eklci alltaf komizt hjá • viðyan-
ingslegum léik óg ’bragðdánfum
'atriðum, þrátt fyrir lagni og
ótvíi-æðan dugnað' Ieikstjðrans.
Og ekki virtist leikurinn jafn-
ensen hefur ytri sem innri skil-
vrði tiil þess að valda þessu
miklia hlutverki, þéttur á velli
og þéttur í lund, og bregzt á-
reiðanlega engna vonum. Hnit-
miðuð og sterk er lýsing hans
á Jean Valican í forleik, hann
ber greiiuilega irierki nítján ára
þrælkunar og svívirðu og er þó
óbugaður, tortryggni og beizkjá
skín úr svip hans og birtist í
hverju orði. En biskupinn frels-
ar sál hins marghi-jáða fanga,
og .Jean V.aljean verður síðan
bjai'gvættur annarra alla ævi.
Göfugmennsku hans tekst Þor-
jsteini vel að sýna, ásýnd hans
.ber mei-ki föðurlegrar um-
hýggj.u og er þó rist. djúpum
.rúnam. Qg skýrt lýsir hinn
‘snjaíli leikari. skapstillingu
þesí.a ofsótta manns, biturleg
Jífsrgynsla. hefur kennt honum
að d'yljá hug' sinn í lengstu lög,
þött i-eiði logi í brjósti honum,
en á sumum stöðum ætti Þor-
steinn að leika af ríkari þrótti,
,-láta meira að sér kveða. I síð-
ari hluta leiksins er það föður-
ástin, djúp G.g heit og sár, sem
'einkenhir Jean Valjean öðru
fremur, og einmitt í lokin nær
leikur Þorstéins hæst, áhrifia-
mikill og látlaus, innilegu.r og
fagur.
Brynjólfur Jóhannesson er
Jávert lóggæzlustjóri, hinn
grinftnhugaði og starblindi full-
itrúí réttvísinnar sem hatar Jean
Valjean cg, ofsækir án afláts.
Brynjólfur iýsir þessum illia
anda leiksins eins trúlega og
helzt yerður kosið, hann er
svartur og harðneskjulegur á
.svip, augun logandi af ofstæki,
skarpleitur og hvassbi-ýnn sem
njósnurum sæmir, cg allur svo
skuggalegúr að manni hlýtur
iað verða kalt í návist bans.
Cosette leikur Ragnhildur
Steingrímsdóttir og Knútur
'Maignússon Marius, elskhuga
hennar og síðar eiginmann, en
ástar&aga þeirra er veigamikill
þáttux í síðari hluta leiksins.
’Þess gætir þegar í upphafi að
hih mikilsverðu hlutverk eru
;lögð á of veikar herðar, ná-
kvæm handle.iðsla leikstjórans
fær ekki öll'u bjargað. R.agn-
Við Signu. (Brynjólfur Jóliannesson, Gumiar Bjarnason og
Steindór ■ Hjörleifsson).
hildur hefur að vísu tekið frann
fö'r'um og leikur af meiri ein-
lægni og smekkvísi en áður, en
það er enigan veginn nóig: Co-
sette, hin un.ga og indæla stúlica
á að heilla allra huigi. Og Knút-
ur Magnússon er nýliði og bei’
þess 'greinileg merki, hann er
prúður maður, fremur gervi-
'leigur og viðfelldinn, en hvergi
veruleg tilþrif i leik hans, og
túlkun hans á si'nnaskiptum
Mariusar og hugars.tríði hv'orki!
örugg né san'nfærandi. Of til-
komulít'il verður trúlofun elsk-
endann,a ungu í garðinum, svo
dærni sé nefnt, oig frekair dauf-
leg er framkoma þeirra við
dánarbeð Jean Vialjeans,. eink-
um Mariusar.
" Erna Sigurleifsdóttir á lofi
skilið fyrir sinn þátt í leiknum,
en hún er Fantine, stúlkan sak-
lausa sem þjóðfélag auðs'insi
treður niður i svaðið og dxep-
Ur síðan, stúlkan sem neyðist
. til þess að seija sjálfa sig svo
að hún geti lalið önn fyrir baxn-
:in,u sínu. Skáldið lýsir h'armsögu
hennar af hlífðarlausu raun-
sæi, og raunsær er leikur Ernu
í bezta lagi, einfaldur, áhrifa-
mikill og sannur, cig blessunar-
lega laus við all.a tdlfinninga-
semi; og svo miklu valdi hefur
hin unga leikkona náð yfir rödd
sinni og framsögn að ánægj-a!
er á að hlýða.
Götubarda'gamir eru einn.a
veikust atriði sýningarinnar
þeigar á allt er litið, endoi
vafidameiri en frá þurfi að
segja, þar ætti að vera vaHnn
maður í hverju rúmi. F.inar
Pálsson er fyrirliðinn, flyfcur
skörulcgnr hvatningarræður á
stunc’um, c,n liær ekki ver.u-
Icgum tökum' á hinum unga
uppreisnarmanni; cg of viðvan-
ingslcg er framkoma íélaga
hiyis, ctg næsta erfit-t að trúa
eldmöði þeirra cg íómarlund.
Miriai • en efrii stsnda til verðúi*
hlutur Gavroche, göfcust-rákrsinS
c-gleymT.riI.cga sem mun einna
bezt persónulýs'in'g í sög.uhni.
Óm.ar litli RagnarssiOiri lcikur
að vísu vonum betur, en í stór-
um leikhúsum rriyndi hlutverk-
ið falið mikilhæfri leiklconu.
Mjcg skýr og fjörmikill er
Árni Tryggvason sem, þorpar-
inn Thénardur, en ekki er laust
við að assesorin.n á Strandbergi
■skjóti upp kolHnum þegart
.m.innst varir; oj vel fer Árni
líka með öríítið hlutverk,
gamla marininai sem Jean
Valjean bjia.i-'gar frá bráðum
öauCa. Steíndór Hjörleifsson er
hnittilegur skrifarí, 'gerfið hæfi-i
Frámhald á 11. siðu.