Þjóðviljinn - 07.07.1953, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 7. júlí 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (U’
Þóttur úr Rússlandsferð
Framh. af 7. síðu.
unni skyldust, því ég þóttist
bjargfær í ,,skandinavisku“
eins og aðrir þeir landal- sem
lesa sér til gagns og gamans
bækur á .sænsku, norsku og
dönsku, en varð fyrir þeim
vonbrigðum að þessir mæVu
á enska tungu. Mátti ég nú
sakna þess úti í Rússlandi, svo
hlálegt sem það var, að all-
langt var nú um liðið frá því
ég hafði búið í næsta nágrenni
við Kana, en það var hér á
styrjaldarárun.um, og ha< ði
mín fátæklega enskukunnatta
frekað rýrnað en hjarnað á
þessu tímabili. Samt var nú
ekki um annað að gera en
rifja uPP undir beinbrot og
skúfslit þann takmarkaða orða-
forða sem einhverntíma og
undir ýmsum kringumstæðum
hafði komizt inn í hausinn Oig
láta skeika að sköpuðu hvort
maður beygði rétt eða ekki.
Höfuðhjálpin í þessum vanda
var þó formaður sendinefndar-
innar, Óskar B. Bjarnason efna-
fræðingur, sem dvalið hafði
bæði í Englandi og Bandaríkj-
unum og af ódrepandi þraut-
seigju þýddi á báðar hendur
og greiddi úr flækjunni þegar
við hinir sem miður máttum
hrukkum ekki til. Ekki má ég
heldur gievma vin; mínum
Kristni Ólafssyni lögfræðingi
frá Hafnarfirði sem talar öll-
um tungum eins og hvítasunnu-
postuli, og löngum stóð við
hlið mér þegar árans málabagg-
inn fór að verða mér -heizt til
þungur., En það verð ég að
segja mér til hróss að r.okkuð
léttist sá baggi ,eftir þvi lengur
leið. — Annars verð ég að
segja það, svo bað sé sagt í
eitt skipti fvrir öll, ,að aita fé-
laga mína á þessu ferðalngi
reyndi ég svo að góðum hlut-
um að mér mun æ síðan hlýna
í hjarta er ég heyri nöfn þeirra
nefnd.
En túlkarnir okkar. t-essir
tveir rússnesku, voru ung kona,
sem við kölluðum alltaf Ellu,
og ungur maður sem hét Con-
stantin að fornafni, kallaður
Kosja af vinum sínum, og þá
einnig af okkur þegar viðkynn-
ingin • varð meiri. Á löngum
járnbrautarferðalögum sigraði
hann okkur íslendingana í
skák, svo hremmilega að við
beiddum stundum -guð um
i kraftaverk og senda okkur
Baldur Möller, þó ekki væri
nema augnabliksstund, óg í
biljai'd lék hann svo hræðileg-
ar kúnstir að við komumst
stundum ekki að til að blaka
við kúlu fyrr en allir okkar
möguleikar vor.u löngu komnir
í hundana, og vöktum við Ein-
ar Andrésson þó stundu.m Jangt
fram á nætur af ódrepandi
þráa o-g iiáðum hina vonlausu
baráttu. — Einu sinni sem of-t-
ar hlustuðum við á óperu, o-g
ég var svo heppinn að sitja við
hliðina á Constantin. „Nú ætla
elskhugarnir að fara -að berj-
ast“,' útskýrði Constantin.
„Með hvaða vopnum berjast
þeir?“ spurði ég. „Með prik-
um“, svaraðj Kosja, án þess
að bregða svip. — Hann var
stórrikur af þeim elskúlega
húmor sem mér fannst næstum
einkenna þ.ið rúíí'sneska fölk,
er við kynntumst hvað mesr-.
Við vorum svo við hátíða-
höldin í Moskvu þann 1. mai,
eins og við höfðum frá upp-
hafi ætlað okkur Við bjugg-
umst við ægilegri hersýnngu á
Rauða torginu, samkvæmt cJl-
■um frásögnum. — En íjá!
Nokkrir herflokkar skákuðu
sé,r að vísu yfir torgið og á
eftir þeim órfáir skrið freka."
og brynvarðir vagnar, og á
meðan því fór fram, renndu
þrýs-tiloftsvélar sér yfir með
snöggum hvini. Síðan var því
lokið og haf af fólki með fán-
um og blómum tók að streyma
framhjá. — Sendinefndirnar,
sem komnar voru frá mörgum
löndum, þar á meðal frá öllum
Norðurlöndunum, nema Sví-
þjóð, höfðu ágætan útsýnisstað
á torginu, fast upp við múra
Kremlar, skammt frá .grafhýsi
þeirra Lenins og Stalíns. Ef til
vill h-afa einhverjir -orðið fyrir
vonbrigðum að -sjá ekki megin-
hluta Rauða hersins þramma
þarna yfir, með öllum ,græj-
um“ eins og strákarnir segja.
— Við spurðum um hvort her-
sýnin-gin hefði ekk; stundum
verið méiri en þetta. Jú, sögðu
Rússarnir, — en þetta tekur
,allt of langan tíma. Fólkið vill
-skemmta sér. — Og það var
einmitt það sem fólkið gerði:
Allir skemmti- og menningar-
garðar voru troðfullir af fólki.
Nokkrir okkar landanna fórum
um kvöldið út á Dynamoleik-
völlinn. Ég veit ekki hver
ósköp hallarnir í kringum, völl-
inn taka -í sæti, en þar var
hvert rúm skipað. Má og -geta
nærri að einhvérs staðar sjái
þess merki í bor-g sem telur
■sjö milljónir íbúa, að um er
að ræða almennan hátíðis- og
útilifsdag.
Ég sé mér ekki með nokkru
móti fært að fara að ræða í
einstökum atriðum aUt það sem
okkur var gert til skemmtunar
og fyrirgreiðslu þá daga sem
við að þessu sinni dvöldum í
Moskvu, það yrði alltof langt
mál. Kem þó að sumu sið-ar,
þegar tilefni gefst.
En þess vil ég geta hér strax,
að ég hafði heyrt það, og fé-
la-gar mínir lík-a, að menn úr
þessum útlendu sendinefndum,
sem boðnar eru til Rús-sl-ands,
væru, er þær væru í landið
komnar, s-trax svo höfuðsetnar,
að þær rnættu aldrei um frjálst
höfuð strjúka. en hvert þeirra
fótmál vaktað gaumgæfilega,
svo þær ekkf kæmist -að ein-
hverjum þeim ósómanum, sem
fela þyrfti.
Við komum, eins og 'gefur
að skilja, algerlega gjaldeyris-
lausir til höfuðstöðvá Voks 5
Moskvu. En að morgni fyrsta
eða annars þess dags er við
dvöl'dum í borgmni, voru okk ■
uf fengnar -sínar 200 fú-blúmar
.hverjum, ekki einasta til þess
að við gætum ke.ypt ckkur það
ýmislegt smávegis er okkur
kynni að vanhaga um, heldur
allt eins tjl þess að við gætum
á eigin s-pýtur ftakkað um borg-
ina fram og aftur eins og okk-
ur Xysti. Enda 'gefur að skilja
að við notuðum okkur það eir.s
og timi vannst til. Hitt var svo
undir sjálfum okkur komið,
hve miklum tíma við vildum
eyða í svoleiðis stefnulaust
’-'*fland,ar.i'-Við -höfðum: lagt írarn
^orræna tónlistarmóíið verður haldið hér I
Reykjavík á siæsta ári
Á fundi Norræna tónskáldaiáðsins, sent haldinn var í Osló, var
ákveðið að næsta norræna tónhstarmótið verði lialdið hér í Reykja-
vík á næsta ár.
Jón Leifs kom á sunnudaginn
hingað með Gullfaxa eftir að
-hafa sem íslenzkur fulltrúi setið
veigamikla tónlistarfundi í Nor-
egi og Frakklandi. Hefur hann
sent blöðum eftirfarandi greinar-
gerð um fundina og störf sín þar:
Tónlistarmót í Reykjavík 1954.
Sem forseti Norræna tón-
skáldaráðsins stjómaði Jón Leifs
fyrst fundum þess á tveggja
daga móti í Osló. Sem annar
fulltrúi Tónskáldaféla-gs íslands
mætti Jón' Nordal. -Mikil eining
ríkti á fundunum, og var þar
-gengið frá dagskrá að Norrænu-
tónlistarmóti, sem halda skal í
Reykj.avík á næsta ári,
Veigamesta málið.
Samlívæmt tillögu Jóns Leifs
á fund; Norræna tónskáldaráðs
ins var samþykkt einróma álykt-
un um að fara þess á leit við
tónmenntaráð Sameinuðu þjóð-
anna að gangast fyrir því <að
stofn.a í samráði við Non-æna
tónskáldaráðið alþjóðasamtök
höfunda æðri tónlistar og var
Jóni Leifs falið að bera ályktun
þessa fram á væntanlegum fundi
tónmenntaráðsins hjá UNESCO í
París. — Sérstakur fulltr-úi frá
brezka tónskáldafélaginu mætti
í Osló til að ræða þetta mál við
Jón Leifs.
Samvinna um útbre’ðslu
samnorrænnar tónlistar.
Fundum Norræna tónskálda-
-ráðsins íauk með sérstökum
fundi ráðsins ásamt fjórum tón-
menntaful-ltrúum frá norrænum
útvarpsstöðvum, en islenzkj út-
varpsstjórinn sendi kveðju sína
og árnaðaróskir símleiðis. Fund-
armenn voru alli.r sammála um
mjög ákveðnar kröfur, eða
ábendingar, um það sem við
vildum helzt af öllu sjá. Það
fór ekki lítill tími í það að
verða við öllum þeim kröfum.
Það var ekki einasta býsna
margt í Moskvu einni sem við
vorum ákveðnir i að kynnasí
að einhverju ley-ti, heldur höfð-
um við 1-agt fram eindregnar
óskir um að komast til staða
sem lágu viðsfjarri þeirri,
-borg, svo sem til Stalingrad og
-helzt ef þess væri nokkur kost-
ur a.lla leið austur i Mið-Asíu
■til hinnar fjariægu V orgar
Alma-Ala í Kasakstan. Og það
höfðum við kosið með ráðnum
hug. Við vissum að þar hafð'i
verið lifað á siét-tunum hálf-
vill-tu hirðingjalifi ailt fram að
by.ltingu. Menn, óvinveiíUr
Sovétríkjunum höfðu' þráfaid-
lega borið sér það í mur.n að
framfarir og viðreisn vaeri á-
berandi mest í sjálfu Rúss-
landi, en hin fjarlæ-gari lýð-
veldi væru látin sitja á hak-
anum, og jafnvel mjóikuð og
reytt stórrússanum til fr.am-
dráttar og lifsþæginda. — Við
vtldum ef unnt væri, skyggn-
ast ofurlítið um á þessum fja-r-
læga stað og sjá hvort hér væri
um -að ræða sannleik eða lýgi.
(Meira).
að Norðurlöndin fimm, tónskálda-
félögin og útvarpsstöðvarnar,
skj'ldu hafa samvinnu um út-
breiðslu norrænnar tónlistar
ibæði sín á milli og gagnvart öðr
um löndum, en fyrirætlanir tón
menntaráðs Sameinuðu þjóðanna
voru ræddar sérstalilega.
Loks hélt forseti Norræna tón-
skáldaráðsins fyrir hönd Tón-
skálda-félags fslands fundarmönn-
um veizlu á Holmenkollen Turist-
hotell og ríkti mikill gleðskapur.
Náttúrufegurð er þar mikil, og
sá í tungsljósi yfir allan Osló-
fjörðinn. Sögðu fundarmenn að
kvöldstund þessi mundi þeim
seint úr minni líða.
Alþjóðasamband nútíma-
tónlistar
héit aðalfund sinn og tónlistar-
mót í Osló -að afloknum fundum
Norræna tónskáldaráðsins.
Samtímis daglegum hljómleik-
um, er fluttu ein-göngu ný tón-
verk, voru haldnir fundir frá
morgni til kvölds og stundum
nefndarfundir fram á nótt. Fyrir
lá að endurskipuleggja þetta al-
þjóðasamband.
Jón Leifs hélt nokkrar ræður
á fundunum og v.ar kjörinn í
nefnd þá, sem undirbjó endur-
skipul-agningu sambandsins. Tel-
ur lrann að nú hefjist nýtt tíma-
bil í starfsemi þessa félags. Sam-
kvæmt tillögum -hans mæla lögin
svo fyrir að undirnefndir skuli
sjá um framkvæmdir einstakra
mála. Eins var sambykkt ,að
hvert land skuli etga tónverk á
dagskrá mótanna ekki sjaldnar
en þriðja hvert ár.
Samkomulag varð um að mið-
stöð sambandsins og forseti þess
ætti aðsetur í Danmörku næsta
ár, og varð Johann Bentzon fyrir
kjörinu.
Fulltrúar frá tónmenntaráði
Sameinuðu þjóðanna áttu sæti á
aðalfund; sambandsins og stofn-
uðu auk þess til sérstaks fundar,
þ. g- „round-table-conference“,
með tónskáldum, túlkendum,
blaðamönnum, útgefendum, út-
varpsmönnum o. fl. Þar flutti
Jón Leifs erindi á ensku um gildi
túlkunar nýrra tónverka. Full-
trúar brezka útvarpsins héldu
líka ræður þar um útbreiðslu
nýrra tónverka. Umræður urðu
miklar, og ýmsar ályktanir voru
gerðar.
fslandi, í eitt alls-herjar ,.Tón.«
menntasamband íslands“.
Aðalfundur tónmenntaráðá
Sameinuðu þjóðanna samþykktí
nú í París einróma tillögu Jón$
Leifs um að fela framkvæmda-
stjórn ráðsins að undirbúa i sam-
ráði við Norræna tónskáldaráðiíl
stofnun alþjóðasamtaka mcð tón.
skáldum æðri tónlistar. ‘’HefuC
hann sem forseti Norræna tón-
skáldaráðsins undirbúið mál
þetta allrækilega cg mun leggja
fram efni og vinnu við fram-gang
málsins.
Á fundum tópmenptaráðs
Sameinuðu þjóðanna voru ann-
ars rædd ýms. framfaramál tón-
listar. Jón Leifs minnti m. -a. á
tillöguna um að UNESCO, menn-
ingarstofnun Sameinuðu þjóð-.
anna, stofnaði eigið útvarp serni
heyrðist um allao heim, og að
útvarpsstöð gæti verið á hæstá
fjallstindi á íslandi. Forseti ráðs-
ins Sir Stuart Wilson tók tillög-
unni mjög vel og minnti lík-a á
Mount Everest, liæsta fjallstind'
í heimi.
Tómnenntaliátíð Sameinuðu
þjóðanna
hélt svo ársfund sinn í París
í lok júní hjá UNESíCO. — Sam-
kvæmt ályktun Norræna tón-
skáldaráðsins : fyrra höfðu verið
myndaðar þjóðlegar tónmennta-
nefndir í hverju Norðurlandanna,
og voru nefndir þessar nú tekn-
ar upp í tónmenntaráð Samein-
uðu þjóðanna með öUum sömu
réttindum og nefndir stórþjóð-
anna. Fór Jón Leifs á fundinum
með atkvæði íslenzku tónmerínta-
nefndarinnar, sem var einróma
samþykkt á fundinum, enda þótt
ágreiningur kæmi í Ijós um tón-
menntanefndir ýmissa annarra
landa. íslenzka nefndin vinnur
að því að sameina félög og stofn-
IJ t v a r p I é ■ \
Framh. af 6. síðu. ?
þulu til að iesa yfir barni sínu,
enginn maður-í heiminum, sem
skildi mál hennar, þegar undan
væru skildir nokkrir sérfræð-
ingar í dauðri norrænu? Líðan
þeirra manna hlýtur að hafa
verið kynleg, þegar þeir hlýða
á íslenzkt mál í því formi, sem
nátengdast hefur verið hjarta-
slögum íslenzks þjóðlífs öldum
saman. -Lok þeirrar dagskrár
urðu þó hin hörmulegustu. TiL
að fylla 3 mínútna eyðu til
frétta var gripið til söngplötu,
sennilega af handahófi, en ekki1
illvilja, þar sem sunaið var:
,,Dúbí-dúbí-dabi-dabí-da“. Og
svo óíslenzkulega sem þessi at-
kvæði hljóða, þá voru hljóðin
sjálf þó enn fjnrskyldari þeim
hljóðum sem nokkurn tíma
-hafa myndazt í íslenzkum
barka. Það var amerískt breim
af versta tagi, miklu skepnu-
legra en nokkurt kattarbreim..
Þótt slíkt athugunarleysi sé í
hæsta mát-a vítavert, þá vil ég
hugga mi-g við það, að þessi
mistök hafi einhvers staðah
slegið á strengi til aukins skiln-
ings á því. hvers konar menn-
ing það er, sem forráðamenn’
þjóðarinnar eru að leiða yfiti
hana í spor Njólu og Heims-
kringlu, Passíusálmanna og
Vídalínspostillu, Jónasar og
Theódóru G. Beiv
'V<
á Græfi-
lancli
. Lömunarveikisfaraldur genguf,
á Græntandi, einkum í Egedes-
minde. Þar höfðu 46 menn veikzti
og helmingur þeirra lamazt.
SjúkrahúsiÖ rúmaði hvergi nærrí
sjúklingana og varð að breytá
skólastofunum í skólanum í
sjúkrastofur. Sveít lækna, sem er
i .Grænlandi til að fást við löm-
unarveikina, v-ar s-trax send flug-i
anir, sem fást við .tónmennin-gu ál.leiðis til Egedesminde.