Þjóðviljinn - 23.07.1953, Qupperneq 4

3)' __ ÞJÓÐVILJINN — Fimintudagvir 23. júlí 1953
!L H. Héssnéianel lorseti
Ví slsidaeíkademrá Sovétríssl.
Þsgar eðlisfræðingurinn S.
J. Vavílof féll fni vcturinn
1951, tók Alexander Nikolaé-
vits Nésméjanof við störfum
hans sem forseti vísíndaaka-
demíu Sovétríkjanna. Nésrnéj-
anof er efnafræðingur að
meimtun og allvel kunnur
fyrir rannsóknir á sviði líf-
rænnar efnafræði.
Rannsólmir hans og sam-
starfsmanna hans hafa eink-
um beinzt að innri gerð cam-
einda hinna lífrænu efna. Fyr-
irbæri eins og íscmeríá og
tátomería, konjúgeraðar bind-
ingar og sterókemfsk bygging
lífrænna efna yfirleitt hafa
verið rannsóknarefni Nésméj-
anofs. Þessi fyrirbæri og mörg
önnur byggjast á áhrífum
atómanna hvert á annað inn-
an sameindanna.
Það er nú löngu ljóst orðdð
að samband er milli kemískrar
byggingar lífrænna efna og
eiginlcika þeirra svo sem
hæfni til að mynda sambönd
við önnur efni.
Hver sameind hefur á-
kveðna byggingu sem hægt er
' að leiða af eighileikum efnis-
ins með tilraunum og bygg-
ing eða gerð sameindarinnar
er á hi.nn hóginn ákvarðandi
um eiginleika hennar.
Allt fram á seimii hluta 19.
aldar gerðu menn sér ekki
glögga grein fyrir á hvern
. hátt frumeiadir voru tengdar
saman í sameindir, sérstaklega
ekki í lífrænum efnum.
Meðal rússneskra efnafræð-
inga hefur áhuginn fyrir innri
gerð same’nda lífrænna efna
verið nokkurskonar ,tradisjón‘
allt frá dögum A.M. Butbrofs.
En þe;r telja að Butbrof
hafi fyrstur manna gert grein
fyrir innri gerð lífrænna efna
(í fyrirlestri í Berlín árið
1861) og méð því lagt grund-
völ’inn að fræðigreiirnni um
byggingu lífrænna efna. Mcð-
I al uppgötvana Nésméjanofs
má nefna að hann hefur fund-
ið samband milli stöðu frum-
efna í períodíska kerfinu og
hæfni þeirra til að ganga í
sambönd við lífrænar sameind-
ir.
Mikið af rannsóknum Nés-
méjanofs fjalla um sambönd
einstakra frumefna við lífræn
efni, einkum þó sambönd
miálma og lífrænna efna,
málm-Mfræn sambönd.
Það sem einkum er einkenn-
andi fyrir þessi efni er að í
þeim er málmurinn bundinn
beint við kolefnisatómið.
Þekktust. af þcssum sam-
böndum eru magnesíum-sam-
bönd lífrænna efna.
Nésméjanof hefur fundið
nýja aðferð til að vinna þessi
efni, hina svokölluðu diazo-
aðferð, og er þess áðferð sú
einfaldasta sem þekkt er og
nothæf við flestar aðstæður til
vinnslu slíkra efna.
Nésméjanof hefur í mörg
ár verið kunnur maður meðal
vísindamanna í Sovétríkjun-
um og í opinberu lífi þar.
Hann var 1 12 ár forstöðu-
maður rannsóknarstofnunar
fyrir lífræn efni á vegum vís-
indaráðsins.
Hann hefur verið í stjórn
(præsídium) vísindaráðsins
síðan 1946 og er nú forseti
þess.
Frá 1944 hefur hann verið
prófessor í lífræoni efnafræði
við háskólann í Moskvu. Fyr-
irlestrar hans þóttu á mjög
liáu stígi fræðilega og voru
fluttir á fallegu og skýru máli.
Hann leggur áherzlu á í fyr-
irlestrum sínum að sýna fram
á hvernig framfarir í efna-
iðnaðinum eru í nánum tengsl-
um við hieia fræðilegu grein
efnafræðinnar, hvernig fræði-
kenning og framkvæmd er
hvort öðru háð.
Ásamt með nemendum sín-
um hefur Nésméjanof gefið
út yfir 200 vísindaritgerðir í
fræðigrein sinni, og í sam-
starfi við annan vísindamann
hefur hann gefið út heilaar-
verk um efnafræði málm-líf-
rænna sambanda.
Nésméjanof hefur allt frá
byrjun vísindaferils síns verið
tengdur Moskvu háskóla, fyrst
sem stúdent, síða.n aðstooar-
máður, fyrirlesari, loks pró-
fessor og deildarforseti og
rektor háskólans. Sem rektor
átti hann þátt í að hrinda
af stað hinum mildu nýbygg-
ingmn l.Ioskvu-háskóla . sem
nú eru í smíðum á Lenín-
hæðum suðvestan við borgina.
Háskólinn mun verða settur
í hinum nýju húsakynnum í
fyrsta sinn í september í
haust.
Nésméjanof hefur tekið
mikinn þátt í opinberu lífi,
t.d. verið kosinn í borgar-
stjórn Moskvu.
Síða.n 1947 hefur 'hann ver-
ið formaður stjórnarnefndar
þeirra sem úthlutar Stalín-
verðlaununum fyrir vísindaaf-_
rek.
Nésméjajnoff hefur tekið
virkan þátt í baráttunni fyrir
friði. Hann tók sæti í alþjóð-
legu nefndinni til baráttu fyr-
ir friði lárið 1949 og var með-
al þeirra fulltrúa frá 72 þjóð-
um sem sendu frá sér Stokk-
hólmsávarpið. Á öðru heims-
friðarþinginu 1950 var 'hann
kosinn meðlimur Heimsfriðar-
ráðsins.
Stjóm Sovétríkjanna og
Kommúnistaflokkurinn hafa
heiðrað Nésméjanof á margan
hátt. Hann liefur fengið Len-
inorðuna tvisvar og orðu
rauða fánans einu sinni. Stal-
ínverðlaunin fékk hann 1943.
Nésméjanof var kosinn for-
seti vís'ndaakademíunnar 16.
febrúar 1951.
I starfi sínu kveðst Nésméj-
aiioff jafnan minnugur þeirra
ummæla Stalíns að framfara-
sinnuð vísindi megi a'ldrei
einangra sig frá fólkinu cða
fjarlægjast það, heldur eigi
þiau að vera í þjónustu fólks-
ins.
kr
Forseti vísindaráðsins lét
svo um mælt fyrir nokkru að
ekki væri til neitt það tækni-
legt vi'ðfangsefni sem auð-
valdslöndin væru fær um að
leysa að Sovétríkin gætu ekki
leyst það einnig. Hins vegar
væru ýmis tæknileg verkefni
sem Sovétríkin hefðu leyst en
auðvaldsþjóðfélögin réðu ekki
við.
Á tímab;li fimmtu fimm ára
áætlunarinnar, sem nú stend-
ur yfir vercur lögð mikil á-
lierzla á auknar vísindarann-
sóknir. Styrkt ver'ða tengslin
xnilli vísinda og framleiðslu.
Vísindunum verður að beita
við lausn framle;ðsluvanda-
mála og tryggja að visinda-
legar uppgötvanir verði hag-
nýttar. Kenning og fram-
kvæmd verður að fylgjast að.
Takmarki’ð er: sem fullkomn-
ast vald yfir öflum náttúrunn-
ar og hagnýting þeirra í þjón-
ustu mannanna.
En til þess að lárangur ná-
ist er skípulagning nauðsyn-
leg. -S’ík skipulagning allrar
vísindastarfsemi er í höndum
vísindaráðsi.ns í Moskvu og
hinna 15 deilda þess víðsveg-
ar um landið, undir yfirstjórn
forsetans, Nésméjanofs.
Framh. af 8 síðu.
Frá Finnlandi:
J. W. Rangell, Aaro Tynell,
Kallio Kotkas, Birgir Lönn-
berg.
Frá íslandi:
Ben. G. Waage, Guðjón Ein-
arsson, Konráð Gíslason, Gísli
Ólafsson, Jens Gúðbjör.nsson.
Frá Noregi:
A. Proet Höst, Tormod Nor-
man.
Frá Svíþjóð:
Bo Ekeluud, Gösta Sand-
berg.
Ennfremur mæta á ráðstefn-
unni: Þorsteinn Einarsson, í-
þróttafulltrúi, Lúðvík Þorgeirs-
son, Gísli Halldórsson, Sigurð-
ur Greipsson, Óðinn Geirdal,
Hermann Stefánsson, Þórarinn
Sveinsson, Bragi Kristjánsson,
Sigurjón Jónsson, Einar Krist-
jánsson, Erlingur Pálsson, Þor
valdur Ásgeirsson, Stefán Run-
ólfsson, Hermann Guðmundsson
og Garðar S. Gíslason.
(Frá Í.S.Í.).
Framh. af 12. síðu.
þessum tilraunum sú að hægt
virðist að fá gúrkur, tómata o.
fl. jurtir mun fyrr í vöxt á vor-
in og síðari hluta vetrar en
ella“.
Garðyrkjuskóli rík:sins gerir
nú tilraunir með gerfibirtu og
notar til þess ýmsar lampateg-
undir.
Ný fcjiftmiðstöð. :
fyrir Keykiavík
aS rísa af graimí
Framh. iaf 12. síðu.
sal, vélasal og kjötgeymslu, en í
kjallar.a Þess. verður kjötsöltun-
arstöð, og geymslur fyrir salt-
kjöt, osta og smjör.
Næstsíðasta kjötleysisvorið?
Aiiar likur benda til þess, að
s.l. vor hafi verið næst síðasta
kjötleysisvor, sem Reykvíkingay
þurfa að þola. Þegar eftir slát-
urtíð næsta ár, 1954, er gert ráð
fyrir 'að svo mikið dilkakiöt
verði fyrir hend’, að hefia verðí
útflutning á því til að tryggja
sölu á því öllu.
Á elsku Kanínn að fá
beztu bitana?!
Af þessum sökum voru til-
raunir þær til að vinna markaðí
fyrir íslenzkt kjöt erlendis, sem
áður hefur verið skýrt frá, gerð-
ar svo snemma. Var kjötið aðal-
lega selt til Bandaríkj.anna, þar
sem talinn er vísastur markaður
fyrir það. Var meðal annars1
reynt að skera skrokkana niður
hér heima og selj.a hina ýmsu
hluta þeirra sér. Er þetta talin
líkleg framtíðaraðferð til þess
að selja kiötið og hagkvæmari
en að selia aðeins í heilunrt
skrokkum.
Nokkuð af því sem Kaninn vildí
ekki sent Dönum
þ'yri.r nokkru skrifaði kjöt-
verzlun í Kaupmannahöfn Sam-
foandinu og fó.r þess á leit að fá
keypt nokkuð magn af íslenzku
dilkakjöti. Þar sem Danmörk
var fyrr á árum góður markað-
ur fyrir íslenzkt kjöt, þótti á-
stæða til ;að kanna, hvort svo
gæti enn orðið í framtíðinni.
Ekkj var um það að ræða að
taka kjöt af heimamarkaðinum,
þegar þessar óskir bárust, en af
sérstökum ástæðum var hægt
að útvega hinu danska firma
dálítið .af því kjöti, sem flutt
hafði verið til Bandaríkjanna, OS
voru um 15 lestir af því sendar
til Kaupmannahafnar. Kjöt þetta
var af fé, sem slátrað var haust-
ið 1951. Hefur það -selzt vel í
Höfn og líkað ágætlega. — (Frá
SÍS. — Allar fyrirsagnir þjóðv.)'
SPURULL skrifar: Kæri Bæj-
arpóstur. Ég þakka þér fyrir
1 undirtektirnar 15. þm. við
fyrirspurn minni, og þó er ég
ekki fylliiega ánægour. Ég
er raunar engan veginn fær
um að fjalla um þessi mál, til
þess vanhagar mig um þekk-
ingu. Það er .því ekki til þess
að varpa Ijósi á málið að ég
ítreka þetta efni heldur frem-
ur til þess að gefa öðrum kost
á því. Þér finnst að ég 'hafi
skotið yfir markið me'ð því
að gera smekkleysuna „á
■ næstunni" að ásteytingaps-teini
í stað t.d. þágufallssýkinnar
er þú fordæmir og nefnir
réttilega ýms einkenni hennar.
Skilst mér að rökhugsunin í
svarí þíau sé að fyrst beri að
leiðrétta verstu málspjöllin og
svo koll af kolli. Þetta er
fremur læsilegt afjestrar en
1 hægra sagt en gjört. Þágu-
fállssýkin er líklega fremur
• talmalslýti en ritmáls, og ekki
væni ég ykítur blaðamemiina
um að skrifa geymirar fyrir
geymar, mér hlakkar til fyrir
ég hlakka til osfrv. Ég vona
sem sagt a'ð þeir sem þetta
segja og rita hafi ekki lært
það af blaðsíðum, nóg er nú
samt. Trúi því að þetta sé
ekki blaðamannamál. Nú er
það einhæft að börn læri mál-
ið eins og þau heyra það fyr-
ir sér, réttara sagt, læra þau
málið eins og þáð er fyrir
þeim haft, þ. e. bæði' í ræðu
og riti, og er þá talmláiið
miklu fyrst. Allt um það eru
blöðin afdrifaríkui’ móður-
malskennari, en það f nnst
mér þeim gleymast oft og ein-
att. Ég get því ekki séð að
þáð sé nokkurn tíma mein-
laust, eða tiltölulega mein-
laust, að skrifa eitthvað sem
ekki samþýðist fýliilega réttu
málfari. og fögru málsskyai
af því að það hverfi í skugga
'hinna stóru mállýta bæði í
ræðu og riti. Og það er eng-
inn styrkur í baráttunni vi'ð
risagróður þágufallssýkinnar
að eira minniháttar máls-
spjöllum ef þau eru meðvituð
heldur þvert á móti. Það væri
áþekkt og að gróðursetja
arfakló í vanhirtaa nytjagarð
á þeirri forsendu að hann sé
illgresisreitur hvort eð er. í
foá'ðum tilfellum er hlynnt að
illgresinu og . hlíft því er
höggva skyldi.
Á forsíðu Þjóðviljans í dag,
19. júlí, er mynd af f.lugvél-
inni Gulifaxa, því miður ekki
nógu skýr mýnd, en við hlið
hennar stendur fuilskýrt:
„Geta íslcndlagar hafið arð-
vænlegar loftsiglingar á næst-
unni?“(!!) Var nú nokkuð
langsóttara ao orða þetta svo:
Geta íslendingar brá'ðlega haf-
ið arðvæniegar loftsigiingar ?
Þarna er, f'amst mér, verið að
ritfesta talmlilslýti og auk
þess að svipta málið blæbrigð-
um, ei.nhæfa það með því að
nota sama orðtakið undir æ
fleiri kringumstæðum, og
þarna fá bögubósarnir stað-
festingu á bögumæli sínu,
gann;ndamerki þess að rétt sé
að orði komist, því það eimir
lengi eftir af þeirri skoðun
manna að allt sé rétt sem
stendur á prenti, og kalla að
þeir hafi það svart á hvítu, og
þykir miki'ð betur cn ekki. —
Spurull“.
*
ÞAÐ var rétt fyrir kosning-
arnar að grein var birt frá
ungum manni, sem hafði lent
í 'heldur ckröltlegri ferð í á-
ætlunarbíl frá Steindóri, og
réðst af því tileíni allharka-
lega á bílstjóra hans í Kefla-
víkurferðum.
Þó nokkuð sé um l’ðið þykir
mér rétt að skýra frá að hér
mu.n hafa verið um einstæða
ferð að ræða, bílstjóri faríð
eina ferð til reynslu og ekki
fléiri. Það kemur því illa nio-
ur og ómaklega að vilja dæma
bílstjórana á 'þessari leið eft’r'
þeirri ferð. Farþegum sem oft
eru me'ð þessa leið bér sam-
an um að ekki sé ástæða til áð
kvarta um framkomu bílstjór-
anna, þeir séu vel liðnir’ og
viðkunnanlegir.