Þjóðviljinn - 06.10.1953, Qupperneq 7
I'-riöjudagur 6. ol tóber 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7
I dag er til moldar borin
ein þekktasta og vinsælasta
skáldkona, sem íslenzka þjóð-
in hefnr eignazt. Það er
Kristrn Sigfúsdóttir, höfund-
ur Tengdamömmu, Sag.na úr
sve;tinni og fleiri vinsælla
skáldverka.
Kristín Sigfúsdóttir skáld-
kona var fædd að Helgastöð-
um í 'Eyjafirði fram 13. júlí
1876. 25 ára a.ð aldri gift'st
hún Pálma Jóhannessyni frá
Skriðu í sama byggðarlagí.
Biuggu þau hiónin 6 fvrstu
hiúskaparárin ým'st að Helga
stöðum eða Skriðu, en 1908
fluttu þau að Kálfagerði, og
bjuggu þau þar, þai’ til þau
brugðu búi og fluttust til Ak-
ureyrar árið 1930. Hefur
nafn skáldkonunnar ver:ð
bundið við þann bæ. þar sem
hún bjó lengst búskaparára
sinna. skrifaði flest sín rit
og sá böm sín vaxa úr grasi.
Krst'n Sigfúsdóttir er einn
glæsilegasti og hreinræktað-
asti fulltrúi, sem íslenzk al-
þýðume.uning hefur eignazt á
sv'ði bókmenntanna. Meðal
islenzkrar alþýðu hafa verið
höfundar, sem hærra hefur
borið, haft sterkari sérkenni
í skaphöfn og listgripum. En
í Kristínu siáum v!ð dæmi
þess, hvert ísleuzkt a'þýðu-
barn gat komizt með men.n-
ingarlegri aðstoð hins dag-
)ega l!fs á fátæku sve’tahéim-
ili mitt í önn lífsins á grunni
bjóðlegra menningarerfða. —
Þáð ér sérlega táknræut um
eðH bókme.nntagerðar hennar,
á hvern hátt hún hefur það
starf s’tt. Það e- einn þáttur
heimi’islífs'ns. Ilún bvrjaði á
því að semia leikþætti, sem
hún og ' systkini hennar léku
í baðstofunni á He’gastöðum,
og nutu þau í þvi vinsam-
legrar aðstoðar foreldra.nna.
Þessi skáldskabur hennar va'r
tæk: til áð varna b;rtu yfir
heimilið og hafði bví sama
hb’t.verk og megin’ð af hinu
'hlióða l’atstarfi dþýðunnar á
fslandi, hað var ofið inn í
daglega lifið og e;n.n þát.tur
þp.ss. va.r aldrei annað hlut,-
vei-v ætlað og náðu hó sum
veHm.ona pníi-r’ hæð. að
seinni Vv»>sióð5r hafa gpf'ð
Ijejri viðurkí'fm'n'Ti’ sem ha-
þróuðum listaverkum.
þottp gildir iafrt nm fer-
skeythi. spakmæli. þjóðsögn,
hornspóu oa rúmfiöl, — allt
vo»m þetta bætt.ir hvprsdaas-
lífs’ns. — Og áfrsm lá ferill
Krist.ínar á sömu braut.
Næst.i áfanp-ínn imn hafa
ver;ð erfiÞoð til huggunar
nágrönnum og vinum er sáu
á bak ástv'num og vanda-
mönnum. En bað skrefið,
sem úrsl't.nm veldur. er þátt-
taka ,i starfi ba-np.ujw, þeg-
ar hau eru orð’u það ptá'puð
a5 bau pru oT’ðin þátttokend-
ur x félagsstörfum nnglíng-
anna í nágirnnmxi. TJngl'ng-
arniv hslda út skrifuðu b’aði.
Sonur Kristinar á meðai p.nn-
arra að siá fvrir efn;. E tt
sinn lendir hann í þröng og
leitar þá til mömmu sinnar
um aðsto'ð. Þá dT'ó hún s;g
um kvöld'ð úr baðstofunni.
þar sem heimilisfólkið
skemmti sér v'ð spil með
gestúm, sett'st við eldliús-
borðtð og skrifaði í lotu sögu,
sem vmsum hefur oröið m'n”-
isstæðust sagnanna, sem út
Tromu nokkrum árum síðnr
xmdir he;tinu ,,Sögur úr sveit-
Inn:.“ Þá var Krist'n um fer-
tugt, er hún ste;g þetta ör-
lagaþnmgna skref í elnfald-
leika móðurhjálpar viö son í
vandasömum leik: Hún bjó
,,óvart“ til sögu, sem vakti
athygli svo mikla, a.ð ekki
varð þar við staðar numið.
Næsti áratugurinn var
gróskuskeið á rithöfundar-
braut Kristínar. Þá skrifar
hún flest hinna stæri’i skálá-
rita sin.ua, þá koma út flest-
ar bækur hennar, og þá er
hún meðal vinsælustu rithöf-
unda þjóðarinnar og víðlesn-
ustu. I útgáfu reið le;kritið
,,Tengdamámma“ á vaðið
1923. Þá var Kristín þegar |
orðin allþekktur höfundur.
þjóðin vissi, að liún skrifaði
góðar smásögut’, og ,,Tengda-
mamma“ hafði vetur nn áður
vakið mjög mikla athygli í
leik sveitunga hennar. Fólk-
ið streymdi v'ðsvegar úr
sveitinni og af Akureyrí að
Saurbæ og fyllt.i þar sa.m-
komuhúsið eitthvað um 15
sinnum, að Þverá var hann
sýndur þrisvar sinnum og að
lokr.m tvisvar i samkomuhús-
inu á Akureyri og urðu
marglr frá að hverfa hi3 síð-
ara sinn. — Ári síðar komu
Sögur úr sveitinni og hlutu
þær mjög góða dóma. Færð-
ist húsfreyjan í Kálfagerði
nú mjög í aukana og skr'faði
á næstu árum tvær allstórar
skáldsögnr, Gesti, sem koxnu
út árið 1925, og Gamla sögu,
sem kom í tveim bindum á
árunum 1927 og 1923. Auk
þess ritaði liún á þessum ár-
um ævintýraleikinn Óska-
stundina, sem út kom 1925,
og auk þess nokkrar smásög-
ur, sem b'rtust i tímarit.um,
einkum Rétti. — Þá fór það
saman, að hún f’utti úr hér-
aði sínu og þungbærir harm-
ar lögðust á hana, þar sem
hún um svipað leyti varð að
sjá á bak e’ztu dóttur siuni
og sjúkdómar lögðu nýstoín-
að he'mili elzta sonarins í
auðn. liúsmóðurina í gröfina
og dæmdi húsföðurinn til
hælisvistar. Ómálga barn
þeirra tók afi og amma á
sma arma. Þessir atburoir
einir fyxúr sig væru næg;r til
að draga þrótt til ritstarfa
úr konu á sextugsa'dri, sém
ekki liafði lært að líta á sig
sem rithöfund fyrr en um
fertugt og alltaf haft rit-
störfin í hjáverlcum. Sumir
munu hafa litið svo á, að
með því að hverfa frá starfi
sveitakonuimar mundi henni
- gefast meira næði t.il skrifta
og minna yrði um truflanir
af he;milisstörfum. — Þó
gæti þa'ð talizt vafasamt, að
búferli.n ein út af fyrir sig
hefðu á nokkurn hátt orcið
henni öi’vun ti! r'tstarfa, svo
föstum og innilegum böodum
var hún tengd byggð sinni og
bæ og háttum sveitalífsins,
að það hlaut að verða eyða
eftir. er þau tengsl daglegs
samh'fs voru rof:n. En lxvort
sem þetta hvorttveggja hefur
valdið eða aðeins annað, þá
er það víst, að hún fann sig
aldrei eins heima á ritvellin-
um og hún hafði fundið s'g
síðasta áratuginn í Kálfa-
gerði. Þó skrifaði hun enn
fáeinar smásögur og samdi
leikritið Melkorku, þar sem
kennir meiri átaka frá hendi
höfundar en í öðrum ritum
hennar, þótt ekki hafi það
Kristín Sigfúsdóttir
reynzt eing fall'ð til alþýou-
hylli.
Kristin Sigfúsdóttir va"
komin af eyfirzkum bænda-
ættum, greindum og sjálf-
menntuðum, skapgerðarsterk-
um og leitandi í hugsun. - I
móðurætt eru allsterkar
hne'gðir til lista, og hefur
PáU Jónsson Árdal, móður-
bróðir liennar, orðið þeiria
ættmenna hennar kunnastr.r á
því svi'ði. Kristín mun ekki
hafa alizt upp við mik’nn
bókakost, cn hún ólst upp ^
við ást á bckjm og bóklestri,
fornbókmerntir þjóðarinnar
voru heimegar.gur ættmenna
hennar og allt nýtt á bóka-
sviðinu voru he’mili heanar
kærkomnir gestir. 1 föðurhús-
um gafst Kristínu þess kost-
ur að verða læs á danskar
bókmenntir, að vísu mest af
sjá'fsdáðum, en hi.ndianir
voru ekki lagöar í þá götu
hennar, því a'ð hún átti þá
að. er kunnu að meta góöar
gáfur og telja fjölskýídunni
vegsauka að. Kristín lær'öi að
hagnýta sér og njóta þoirra
menningnrstrauma, er lélru
um þjóðlífið í æsku he.nnar,
svo sem notið varð í heima-
högum efnalítils sveitaheim'l-
is. Henni veittist áðstaða að
fylgjast með skáldsögunum,
er fara að a.uðga andlegt líf
okkar upp úr a'damótnnum.
Fvrir mestum áhrifum liefur
hún orðið af E'nari KVara.n,
bæði hvað efnisval snerti og
frásagnarmáta. Þó er þar
sjálfsagt ekki alstaðar um á-
hrif að ,iæða, þar sem svo
gæt.i vix'zt. 1 smásögunum
leikur af.ni'ð þá léttast í hönd-
um henni, þegar hún lýsir
lífi l'tilmagnas, og manni
finnst að til þess hefði hún
ekki þurft að verða fyrir á-
hrifum neins stacar frá. -—
Hún skr'faði um átök gamals
og nýs tíma, t. d. í Tengda-
mömmu. En liún tók þau fi’á
sínu persónuiega sjónarmiði,
•— ekki í mynd atvinnubylt-
ingarinnar við innreið véla-
iðna'ðar’ns, — ekki í hug-
myndalegum árekstrum á
sviði trúar og heimspeki, held-
ur eins og þau birtast á af-
skeltktu sveitaheimili, þegar
fyrstu tengsliii mótast við
menningu umheimsins, um-
brot og sársauki við nýtt. mat
á gömlum húsakynnum, sem
me:r voru miðuð við að halda
kuldanum utan veggja en að
hleypa sálinni inn, nýjar
kröfur um vinnubrögð í gömlu
báðstofunni, nýja hætti við
að framreiða matinn handa
fólkinu.
Kr'stín leitaði ekki langt
yrkisefna. Henni varð það ær-
ið verk að vinna úr því, er
leitaði á hana. Yrkisefni sín
tók hún úr því umhverfi sem
hún þekkti út og inn, og hver
einasta persóna í sögum henn-
ar er okkur eins og gamall
kunningi. Þó hef ég aldrei
heyrt svo mikið sem tilgátur
um, að hún hafi haft ákve'ðn-
ar persónur fyr'r augum í rit-
um sínum. ímyndunargáfa
hennar var svo frjó, að hún
þurfti þess ekki með. Yrkis-
efni hennar var daglegt líf
fólksins i sveitimii, en í gegn-
um baráttu þess og örlög lét
hún blika algild sann'ndi um
hin dýpri rök lífsins eins
og þau birtust he.nni, er hún
hafði látið huga s'nn glíma
við að brjóta þau til mergjar.
Kristín bjó yfir riku og
innilegu trúarþeli og jafn-
framt hneigö tll heimspeki-
legra og rökfræðilega yfirveg-
ana um lífið ng gátur þess.
Heimspekilcgar og dulfræ’ði-
legar trúarstef.nur fyrra hluta
aldarinnar voru he.nni hug-
leiknar. Þær frjóvguðu hug-
rny.ndahe'm her.nar og má
sjá þess merki í ritum henn-
ar. En þær urðu henni
aldrei rétttrúnaður, sem
yrði skáldinu fjötur um fót.
Kristín Sigfúsdóttir var
svipmikil kona. Andlitsdrætt-
ir skarpir, hrúnir miklar, aug-
un fögur og lýstu skörpum
gáfum, bre.nnandi áhuga og
undursamlegri blöndun hörku
og blíðu. Hún var afkasta-
kona, að hverju starfi sein
hún gekk. Að öðrunr lcosti
hefðu rithöfundarstörf henn-
ar l:ka veri'ð óhugsandi í jafn.
ríkum mæli og raun varð á,
án þess að vanrækt væru
húsmóðurstörf einyrkjakonu
með hóp barna. En í þessu
sambandi er þó ekki rétt a5
láta sér sjásl yfir þann skerf, '
sem heimili hennar lagð’ til
liðsinnis við bókmenntastörf
liennar. Hjartanlegri samúð
en þá, sem hún naut frá
hendi barna sinna og eigin-
mannj vi'ð ritstörf sin. get
ég ekki hugsað mér, fögn-
uðurinn yfir sigrum hennar.,
skilningurinn á vanda þeim,
er húr. hafði tekizt á hendnr
með því að sinna köllun sinni,
og tilfinningin fyrir skyldu
hennar a'ð skorast þar ekki
undan.
Kristin S'gfúsdóttir er með-
al þeirra, er samferðamenn
munu lengst muna, méðan,
þeirra nýtur við, og fennt
mun að fullu í spor margra
þeirra höfunda, sem nútím-
inn telur sér prýði að, þegar
nafn Kristínai' er ekki lengur
munað meðal alþýðu landsins.
Gunnar Benediktsson.
Glímufélcigið Ármcmn hefur
hofið vefrarsferfsemi sína
Eins og að undanförnu hef-
ur Glímufélagið Ármann hafið
vetrarstarfsemi sína í byrjua
október. Félagið hefur rekið
mjög umfangsmikla íþrótta-
starfsemi undanfarin ár og á
þessu nýbyrjaða starfsári mun
það en.n auka hana, I vetur
verða margir flokkar í f'mleik-
um, fyrir fólk á öllum aldri,
al’t frá telpum og drengja-
fokkum upp í frúar- og öld-
ungaflokka. Allir sem vilja
æfa sér til hressingar án t:l-
lits til keppni eða sýninga,
v~fa fmidið flokk fvr;r . sig.
Fé’agið hefur a’ltaf lagt milda
á,-'”'z1u á að íþróttir næJu til
fiöldan.s og gefast því góð tæki
færi í vetur fvr'r þá sem
st’uida inn;vi.nnu aö hreyfa sig
ov hressa undir handleiðs’.u úr-
vp'n kennara,
4. síðast l’ðnum vetri æfðn
hiá félaginu um 650 manns. 1
vetu.r vcrða 4 kveufokkar þ.
e. telpur — 1. flokkur — 2
flokkm’ og frúarf’okkur, kénn-
ari Guðrún N:e’sen. Einnig
.yei’ða. 4 karlaflokkar, drengja-
(flbkkur — 1. flokkur — 2 fl.
og öldungaflokkur. Kennafi
jHannes Iagibei’gsson. Sú ný-
^breytn' verður að í vetur verð-
ur kennd áhaldaleikfimi og
kennir þar Vigfús Gúöbrands-
son frá Siglufirðþ en hann hef-
ur dvalið í Finn’aadi við nárn
í áhaldáleikf mi. Islenzka glímu
kennir Þorgils Guðmunclsson
frá Reykholti. Hnefaleik kenii-
ir Þorkell Magnússon. Sund og
sundknattleik kenrfr Þorsteinn
Hjálmarsson. I handknattieik
kar’a eru 4 flokkar Moistara-
flokkur — 1., 2. og 3ji flokkur
einnig meistar.-i- og 2. flokkur
kvenna. Jón Grlondsson kenn'r
karlaflokkunum. Þjóðdansa og
vikivaka kennir einsog að und-
anförnu Ástbjörg Gunnarsdóvt-
ir. U.ndanfarna vetur hafa þeir
4 flokkar sem hún kennir ver-
'ð fullskipaðir og færn komist
að en viljað liafa. Kennslu-
gjald fyrir fullorðna eru kr.
100.00 fyrir 7 rr.ánaða tíma og
er æft tvisvar i viku, en æf-
ingagjald fyrir y.ugri flokka, í
öllum íþróttaflokkum, er kr.
50.00 yfir soma tíma.
Félagið mun e'nsog undan-
jfarna vetur halda námskeið í
ýmsum íþróttagreinum og
|verða þau áuglýst síðar. Al'ar
úpplýsingar um vetrai’starf-
semina er að fá hjá kenuur-
um félagsins og á skrifstoi'-
unni í íþróttahúsinu Lindar-
götu 7, sími 3356 opin á hverju
kvöldi kl. 8—10 e.h. og fer þar
fram innritun félagsmanna.