Þjóðviljinn - 05.11.1953, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 5. nóvember 1953
bCkarest
eimsókn í Textile Gravitu
Þurrkherbergi
ver ksmið j unnar
í þessari sömu álmu er einnig
þurrkherbergi verksmiðjunnar.
Þ.arna inni var svaland: gustur,
sem orkaði þægilega á okkur,
þegar við gengum inn. Þvegin
ullin er látin ganga í gegnum
litla sívala stáltanka, en sterk-
ar rafmagnsloftdælur framleiða
þurrkinn í tönkunum. Þessir
t.ankar og þvottavélar verk-
smiðjunnar voru smíðaðar í
verksmiðju er nefnist „23. á-
gúst“, ðg byggð var fyrir íjór-
um árum. Allt rafmagn verk-
smiðjunnar, sem er rafknúin,
kemur frá rafmagnsveri ann-
ars staðar í borginni. — Engan
mann sáum við þarna í salnum,
þar gengur allt af sjálfu sér,
en einn vélfræðingur mun vera
þarna til eftirlits.
Þvottasalur og
kyndararrúm
verksmiðjunnar
Nú áttum við eftir þriðju
álmbygginguna, sem.var aðskil-
in frá hinum tveimur og mynd-
aði þriðju hlið bakgarðsins.
Við gengum aftur út í garð-
inn og þvert yfir hann og kom-
um nú inn í stóran verksmiðju-
sal, þar sem óhrein ullin var
þvegin. Það er aðallega um
tvenns konar ull að ræða, sem
verksmiðjan vinnur úr. >að erx
venjuleg ull og camelull. —
Þetta er óhreinlegasti saiur
verksmiðjunnar og loftið þafna
inni var blandað sterkri óþefj-
an. —
Engu að síður fylgdumst við
með því af áhuga, hvernig ó-
.hrein ullin. var sett í stórar
íerhyrndar stáltrektir, knúðar
rafmagnsloftdælum, sem blésu
. ullinni gegnum trektarnir og um
ieið ryki og öðrum óhreinind-
um úr henni, hvernig sívalir
valtarar tóku við hennj hver
á fætur öðrum, laugaðir sjóð-
andi, sterkri þyottablöndu og
•að síðustu, hvernig hún gekk
frá einni þvott'alaug til annarr-
ar á sérstökum færiböndum,
þar sem hún skolaðist í hreinu
sjóðandi s vatni, þangað til hún ’
var hvítþvegin.
Þama inni voru nokkrír
verkamenn til eftirlits og
stjórn.ar vélunum og þrátt fyrir
íremur óþriflega vinnu, virtust
vinnuföt þeirra hreinleg eftir
atvikum. —
Ég var svo heppinn að ná
tali af rosknum verkamanni,
sem talaði þýzku. Eg spurði
hann að því, hvort hann væri
ekki óánægður með hlutskipti
sitt og dró hann heldur við sig
svarið.
Þá sagðí hann, að það væri
mikill munur á atvinnuöryggi
múna og fyrir stríð. Þá heíði
verið mikið atvinnuleysi, en nú
væri engu slíku til að drelfa. —.
„Dann war alles kaput, aber
jetz aufbauen wir“, sagði þessi
gamli verkamaður, með hlý-
legan glampa í augunum og það
eru sannarlega orð að sönnu. —
Aðspurður sagði . hann, að
verkamennirnir hefðu þarna frá
300 lei upp í 500 lei og á næst-
unni' stæðu tll kauphækkanir
í sambandi við framleiðsluaukn
ingu verksmiðjunnar.
Að lokum gengum við inn í
kyndararúm verksmiðjunnar,
en það er ekki náuðsvnlegt að
eyða löngu máli í að lýsa olíu-
kyntu eldstæði með stórum
kötlum. Þama inni ríkti þrifn-
aður og regla á öllum hlutum
eins og annarsstaðar í verk-
smiðjunni.
I menningarsalnum
aftur
Þegar við höfðum lokið könn-
unarferð okkar um verksmiðj-
una, gengúm-við inn í menning-
arsalinn aftur og tókum okkur
sæti. Þessi stóri, bjarti salur
er ætlaður verksmiðjufólkinu
til menningarlegrar starfsemi.
Á veggjunum hanga ofin vegg-
teppi úr ull, hinn látlausi rú-_
menski listvefnaður, sem þjóð-
in hefur tileinkað sér -gegnum
aldagamla erfð.
Fyrir enda salarins er leik-
svið, þar sem verksmiðjufólk-
ið á kost á að sjá sígild leikrit
Caragiale, þjóðdansa, kórsöng
og upplestur góðra bókmennta
og eru listamennirnir oftast úr
hópi verksmiðjufólksins sjálfs.
Þannig er' stuðlað að þroska
og menntun, jafnframt heil-
brigðrf skem.mtanaþrá, og
gengst verkalýðsfélag verk-
smiðjunnar fyrir slíkri starf-
semi, þar sem stj.órn þess gerir
einnig tillögur um allan aðbún-
að í verksmiðjunni.
Stjórn 'verkalýðsfélagsins er
kosin leynilegri atkvæðagreiðslu
af verksmiðjufólkinu.
Unga
verksmiðjustúlkan
Þegar við höfðum setið
skamma stund og, virt fyrir okk
Ur salinn. náðum við tali af
ungri verksmiðjusíúlku gegnum
túlkinn og heildsalann okkar. —
Þessi unga þokkafulla stúlka
vann átta stundir á dag í
kembisalnum og hafði 900 lei á
mánuði fyrir ákvæðisvinnu.
Hún var gift byggingarverka-
manni með 1200 lei á mánuði
og sama vinnutíma. Þau hjónin
voru barnlaus. Fyrir fæði.
eyddu þau saman 300 lei á
mánuði og þar af borgaði kon-
an 42 lei fyrir hádegisverð í
verksmiðjunni. „
Þau borguðu 14# lei á mánuðii
fyrir työ herbergi og eldhús
og skattar reyndust 10% af
launum þeirra til ríkisins.
Þannig eru þau tryggð gegn
hverskonar veikindum og slys-
um á fullum launum og horfa
fram á áhyggjulausa daga í ell-
inni.
Vinnufatnaður er ókeypis hjá
verksmiðjunni. —
Bæði hjónin fá tuttugu og
einn dag í sumarleyfi á fullum
launum og voru þau síðastliðið
sumar á baðstrond við Svarta-
hafið. —
Við spurðum hana, hvernig
hún eyddi tómstundum sínum
eftir vinnutíma. Auk léttra
heimilisstarfa stunduðu þau
hjónin ókeypis nám í kvöld-
skólum að vetrinum. Þau sóttu
leikhús, hljómleika, óperur,
kvikmyndahús eða veitinga-
staði. Einstaka sinnum fóru þau
á fjallahótel í Karpatafjöllum
og iðkuðu þar vetraríþróttir.
Þessi hamingjusama, nýgifta
verksmiðjustúlka virtist ósvik-
inn fulltrúi æskunnar, sem
framtíðin veitir möguleika til
þroska og dáða undir hinu
sósíalska skipulagi þjóðarinn-
ar.
Ovæntur atburðtir
Eftir fróðlegt og skemmtilegt
viðtal við þessa ungu konu, tók
Magnús á móti stórum blóm-
vendi fyrir okkar hönd. Það er
ekki víst, að unga stúlkan, sem
færði honum blómin, hefði bros-
að jafn innilega framan í þenn-
an kotroskna heildsala og
vei-ksmiðjueiganda norðan af
íslandi, ef hún hefði skynjuð
fals hans og yfirborðsmennsku,
undir Ijúfmannlegu brosinu,
■sem verzlunarmaðurinn beitir í
útlöndum. En hvað um það. Inn
í salinn var nú einnig komin
norsk og ítölsk sendinefnd og
við ferum j þann veginn að fara,
þá gerist óvænt og skemmtilegt
atvik.
Leiktjaldið dregst frá svið-
inu, og stendur þá ekki söngkór
verksmiðjunnar fyrir framan
okkur, verksmiðjustúlkur og
verkamenn í vinnuklæðum, kom
in beint frá vélunum, til þess
að syngja fyrir okkur.
I fyrstu söng kórinn gamlan,
angurværan uppskerusöng,
þrunginn frjómagni jarðarinn-
ar og baráttu verkafólksins
gegn ríkum óðalsbændum. Þá
söng kórinn tvö lög um nýsköp-
un þjóðarinnar og vonir hennar
um frið í heiminum. Og það
var raunar núna, sem mállausir
útlendingar skynjuðu fyrst þann
kraft og þær fögru vonir' þessa
fólks, sem barðist íyrir lífs-
hamingju sinni, frá eymd styrj-
:alda og kapitalisma tU friðar
og farsældar. Þegar söngnum
var lokið birtist á sviðinu dans-
hópur í þióðbúningum og
dansaði gamlan rúmenskan
þjóðdans.
Þessi fallegi dans túlkaði þrá
vnga mannsins til stúlkunnar
sinnar, glampandi af farsælli
gleði' heilbrigðrar æsku. Yfir
dansinum hvíldi yndislegt lát-
leysi og sjálfsöryggi þessa
verkafólks, sem náð hefur tök-
um á lífskjörum sínum og
menningu. Að þessum móttök-
um loknum, fórum við að tygja
okkur af stað og þökkuðum fyr-
ir okkur að gömlum og góðum
sveitasið. Þegar við yfirgáfum
Textile Gravitu, þá bergmáluðu
friðarkveðjur í hug okkar og
hjarta og við ókum burtu frá
veifandi, brosandi andlitum í
hverjum glugga, en borgin beið
fyrir framan okkur, full af
ævintýrum laugardagskvöldsins.
Að leiðarlokum
Við urðum nokkuð undrandi,
þegar heim var komið og okkur
gafst kostur á að lesa greinar
og viðtöl þeirra Magnúsar og
Guðmundar félaga hans í í-
haldsblöðum bæjarins.
Það bar svo við að næturlagi,
þegar við ókum yfir ungversku
sléttuna, að ég lenti í samræð-
um við Guðmund um kjör há-
skólastúdenta í Rúmeníu. Við
höfðum báðir heyrt frá vafa-
samri heimild, að synir stórat-
vinnurekenda fengju ekki að-
gang að háskólum landsins og
gekk meginefni samræðunnar
út á það, hvort taka mætti
gagnrýni kapitalista sem heilág-
:an sannleika. — Þegar heim var
komið vitnar Guðmundur í mig
í Morgunblaðsgrein og telur að
annar stúdent geti borið sömu
sögu um þennan meginkjarna
greinar hans.
Til marks. um gagnrýni rú-
menskra kapitalista er til
Framhald á 11. síðu.
Sorphreinsun — Bainakennsla — Mjólkurvinnsla
Verkefni fyrir Fegrunarfélagið
Bæjarpóstinum borizt austan
af Selfossi.
,,Fyrir tveimur árum lét
hreppsnefnd Selfosshrepps
hefja sorphreinsun frá húsurn
þorpsins, sem full þörf var á.
Var verkið boðið út og hlut-
skarpastur varð barnakennari
einn á staðnum. Þótti mörg-
um óv:ðfelldið að leitað var
eftir mcnnum inn í barnaskól-
ann til sorphreinsunar. Að-
standendum baruanna þótti
Jafnframt væri ekki úr vegi að
•1 heilbrigðiseftirlitið liti öðru
hverju eftir því, hvaða flutn-
ingur er fluttur með mjólkinni
að og frá mjólkurbúinu. Myndi
ekki mörgum neytendanum
verða klígjugjarnt, ef. hann
sæi, hvað flutt er með mjólkur-
bílunum á degi hverjum og
hvernig það fer innan um brús-
ana? Kannski. Ameríkaninn
hafi séð það og misst lystina
á mjólkinni þessvegna •—
—Neytandi".
það miður viðkunnanlegt, að
einn barnakennarinn skyldi ÞANNIG hljóðar bréf Néytanda
fara bekit frá kennaraborð'nu frá Selfossi, og har.n hefur
í sorphreinsunina og úr sorp-
hreinsuninni að kennaraborð-
inu, þó að maðurinn færi í sam-
festing utanyfir. Þetta þotti
því frekar óviðeigandi, þar sem
maður þessi hafði nú ekki öðr-
um fyrir að sjá, svo að vitað
sé, en sjálfum sér og vitan-
lega á föstum launum. Má og
geta þess, að um þetta leyti
gengu starfsmenn hreppsins
atvinnulausir yfir lengri tíma.
Nú var þessi sorphreinsun boð-
in aftur út nýlega og hlut-
skarpastir þ.e. lægstbjóðendur
urðu tveir starfsmenn úr
Mjólkurbúi Flóamanna. Má
það teljast einkennilegt ef heil-
brigðisyfirvöldin láta það óá-
talið, að mjólkurvinnslumenn
stundi sorphreinsun jöfnum
höndum.
sannarlega ærna ástæðu til að
stinga niður penna. Sóðaskap-
ur allskonar hefur því mið-
ur verið allt of algengur til
þessa. Það er eklki ýkja langt
síðan ég ætlaði að kaupa brauð
í bakaríi hér í bænum; það
var komið að lokun og stúlk-
an var að flýta fyrir sér með
því að þvo gólfið jnilli þess að
liún afgreiddi brauðin. Þegar
ég kom inn hristi hún af sér
gólfskolpið, þurrkaði sér síðan
beint í handklæðið og ætlaði
svo að taka á brauðinu. Ég
þarf ekki að taka það fram, að
ég keypti ekki brauðið þarna.
En nú er búið að stofna hér í
Reykjavík neytendasamtök,
sem væntanlega reyna að
kippa þessum hlutum í lag.
Verkefnin eru sjálfsagt nóg.
Það er líka til fclag hér í bæn-
um, sem heitir Fegrunarfélag
Reykjavíkur, og ef til vill á
það sinn þátt í því, að það er
kominn- þrifalegri svipur á
Reykjavík útvortis. Það er að
minnsta kosti staðreynd, að
fólk gerir meira til þess að
hafa snyrtilegt kringum hús
sín, hreinsa rusl af lóðum og
fegra skrúðgarða. Maður getur
ékki verið sóði í snyrtilegu
umhverfi. Stundum kemur
maður inn á skrifstofur, þar
sem ekkert er sjálfsagðara en
að drepa í sígarcttustubbnum
með tánni á gólfinu. Aðrar
skrifstofur eru þannig útlits,
að manni finnst maður fremja
lielgispjöll, ef maður missir
ögn af ösku niður á gólfið,
enda liggja þar auðvitað ösku-
bak'kar frammi handa reykj-
ándi viðskiptavinum. En af því
að ég minntist á Fegrunarfélag
ið hérna áðan, dettur. mér í
hug, hvort það gæti ekki beitt
sér fyrir því, að hús Svéins
Egilssonar við endann á
Hlemmtorgi, milli Laugavegs
og Hverfisgötu væri pússað og
fullgert að utan. Ég tók af til-
viljun eftvr því um daginn, að
þetta er allra stæðilegasta hús,
stórt og voldugt, og það yrði
mikil bæjarprýði ef gengið
yrði endanlega frá ytra borði
þess. Ég veit ekki hvað veld-
ur því að þetta hefur ekki ver-
ið gert, sennilega eru fyrir því
fullgildar ástæður. Nú vil ég
leyfa mér að benda Fcgrun-
arfélaginu á að þama bíður
þess verkefni, ef það hefur á-
huga á að stuðla að því að inn-
keyrslan í höfuðstaðinn verði
tigulegri.