Þjóðviljinn - 29.11.1953, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 29.11.1953, Blaðsíða 7
Sjaldan líður sá dagur að við séum ekki minnt á bölvun ofdrykkjunnar, í blöðum, út- vai'pi og á mannfundum; flestir telja ofdrykkjumenn til sjúklinga, jafnvel aumasta þeirra allra. Það virðist í fljótu bragði nokkuð hæpið og miður smekklegt að henda skop að þessum ólánsmönnum, Leikstjóri: Indriði Waage Aðalhlutverk: Lárus Pálsson viðfeldin að vissu leyti, en hvort nokkur festir trúnað á hana er annað mál. E’.tki virðist allt rökrétt í snúa vandræðum þeirra upp í j hinu vinsæla leikriti. I síðasta gaman — en það tókst amer- isku skáldkonunni Mary Chase með slíltum ágæturn að hún er heimsfræg síðaa að lieita má. Elwocd P. Dowd heitir sjúk- Iingui-inn í leiknum, góður mað [ þætti tekur Harvey upp á þeim ósóma að skella hurð- um, og þá hlýtur áhorfandinn að spyrja: Er þessi blessuð kanína þá til eftir allt saman? Og Edward P. Dowd er gædd- ur og vel gefinn en er orðinnrj ur þeim fágæta og blessunar áfengisnautninni að bráð, Q ríka eiginleika að aldrei sést hann eyðir dögunum i dryk-kjujj á honum vín þó að hann Baldvin Halldórsson og Arndís Björnsdóttir krám sæll og ánægður, cq lifir á eignum sínum.. Svo langt er hann leiddur að hann eignast ósýnilegan lifsförunaut, þessi fylgispaki vinur hans er kan- ína hvít á lit og þriggja álna há og aefnist Harvey — auð- vitað heilafóstur hahs sjálfs. Systir hans reynir að koma honum í geðveikrahæli, en er sjálf lokuð þar inni um stund- arsakir fyrir misskilning læknanna; og svo*sannfærandi eru frásagair og framkoma herra Dowds að það er ekki laust við að aðrir fari líka að sjá hina risavöxnu kanínu, fyrst systiiún og síðan yfir- læknirinn sjálfur, og af því stafar flest gamanið í þessum leik. Leikurinn urn Harvey er bú- inn tveimur kostum: hugmynd in er frumleg og nýstárleg og aðalpersónan geðþekk Og mianisstæð í senn. Auk þess hefur skáldkonan boðskap að flvtja þótt nokkuð undarlegur sé og lýsi ekki mikilli bjart- sýni. Með einfaldri aðgerð er hægt að lækna Elwood P. Dowd af drykkjusýki sinni og heilagrillxxm, en því harðneitar systir hans fyrir höixd skáld- konunnar, og hvers vegaa ? Vegna þess að drykkjumaður- inn og geðsjúklingurinn er á- nægður, hjálpsamur og öllum góðviljaður, og mcrgum sinn- um betii maður en þeir sem heilbrigðir og eðlilegir kallast og gera ekki annað en aurla saman peningum, jagast og nöldra og hreyta ónotum í aðra. Kenning þessi er nógu drekki frá morgni til kvölds. Að mínu viti er ,,Hai'vey“ góð dægrastytting og notalegt gaman, en ekki merkilegt verk þrátt fyrir Pulitzei’verðlaunin og alla sína frægð. Og þó að hann hafi verið sýndur í Þjóð- leikhúsinu í Osló á hann lítið erindi inn á svið þjóðleikhúsa — ég er reyndar orðinci dauð- leiður á þvi orðtæki og mjög að vonum. Með leikstjóranum Indriða Waage og aðalleikandanum Lárusi Pálssyni er ágæt sam- vinna, báðir bei’a fyllstu virð- ingu fyrir skoðunum skáld- konunnar og svonefadu bók- menntagildi vexksins, forðast eftir mætti allt sem minnt gæti á grínleik, stilla gamn- inu í hóf eftir beztu getu, og það bér auðvitað áð þákka. Þýðing Karls Isfelds virðist iiákvæm og tjöld Konráðs Pét- urssonar enx vönduð og við hæfi leiksins: en málverkin af þeim xnnunum og gömlu kon- unni eru mesta handvömm, um þau væri auðvelt að bæta. Það er áaægjulegt að líta Lárus Pálsson aftur á sviðinu eftir þi'ettán mánaða f jarveru, óþarfa brottvist og ótrúlega langa. Engum íslenzkum leik- ara tekst jafnvel sem Lárusi að sameina skop og alvöru, vekja í senn djúpa samúð á- horfenda og ósvikinn lilátur; og Elwood P. Dowd gæti vart eignazt hugþekkari né betri málsvara. Sönn lijai'tagæzka og ástúð, fullkomið hrekkléysi og ekilægni og eðlislæg kurt- eisi lýsa af ásjónu hans og allri framkomu, það er engin furða þótt fólk hænist að þessum manni og laglegar stúlkur kyssi hann á kinnina þrátt fyrir alla hans hugar- óra. Hann lítur á umhverfi sitt rólegum mildum augum, og á tilveru Harveys trúir haan fastlega, á því er enginn' vafi; svo heillandi og hjart- næm er umhyggja hans fyrir hinum dularfulla vini. Það hlýtur að vera mikil freisting snjöllum gamanleikuf'úm: að; ýkja hið vandasamá hlu-týei£í og nota það til að auglýsa verðleika sína og láta verulega á sér bera, en Lárus Pálsscn fer í allt aðra átt — hann er of hlédrægur að mínum dómi, og hárfín kíro.ii hans énn hóg- værari og hljcðlátari cn efni standa til. Hin heilsteypta og djúptæka mannlýsing myndi engu glata þótt hann léti nokkru rneira að sér kveða. Margar aðrar persónur eru í leiknum, en flestar yfirborðs- . kenudar og . ómerkilegar í meira lagi, s.káldkonunni. þéfúr ekki- auðija.at að skaga nema eina 'shjalKi . rnanníýsingii. Mest kveður að systur El- woods P. Dowds, en hún er orðin talsvert móðm-sjúk af sambúðinni við Harvey. Arn- dís Bjömsdóttir leikur hana Lárus Pálsson — Elwood P. Dowd skýrt og -skemmtilega, og skapar mjög athyglisverða persónu, en er of afkáraleg í göngulagi og raunar allri framkomu; það er torvelt að fallast á þennan skilning á hlutverkinu. Ég lield að frú þessi eigi að vera drjúgum meiri heimskc .ia og borgara- legri í klæðaburði og viðhorfi ■ sá.iu til lífsins, til þess benda orð hennar í upphafi leiksins. Herdis Þorvaldsdóttir er snot- ur í hlutver'.íi hinnar kornungu frænku og Haraldur Björns- son er lögfræðingur fjölskyld- pnnar og gerir það sem unnt er úr litlu efni, hara er gam- all og giktveikur, dálítið sljór og önuglyndur og búinn ágætu: gervi. Leikurinn gerist ýmist á. heimili þeirra Dowdsystlcina eða á geðveikrahælinu, og þar kynnumst við yfirlækninum. Indriða Waage; hann er skap- stór nokkuð' og suöggur upp á lagið, en verður bæði aumk- unarverður og hlægilegur þeg- ar hann er búinn að sitja a5 sumbli með sjúklingi sínmn og sjá Harvey með eigin augum. Vel lýsir Baldvin Halldórsson. aðstoðarlækninum unga, hann. er prúðmen .ii hið mesta, sýni- lega skyldurækiim maður og vel að sér í sinni grein. Og Framhald á 11. síðu. ilm BÆKUR og annacS Fjöldi bókabúða og lítið úrval erlendra bóka Svi rs (vissneskur maður, sem flutti ræðu á þ'ngi góðtemplara hér i sumar, hafði dvalizt í Banda- ríkjunum áður en hann kom hingað. í ræðunni fórust honum orð á þá leið, að þegar hann hefði farið að litast um í Reykja- vik, hefði honum fundizt, að hann væri „kominn heim tii Evrópu". Það sem hafði vak'ð eftirtckt Svisslendingsins og orð- ið til að honum fannet hann vera kominn til ‘Evrópu, þrátt fyrir coca cola, soda fountains, kádiljáka og varnarið, var fjöldi bókabúða hér i bæ. 1 Bandarikjunum eru taldar vera eitthvað tö'uvert :'nnan við 2000 bókaverzlanir, og samsvarar það þvi, ef miðað er við fólksfjöida. að hér á landi væri ein vel stór bókaverzlun Með hliðsjón af fjölda læsra manna í bá'ðum iöndunum mundi þó óhæ'.t að bæta einni við. Lausleg athugun leiðir í ljós, að hér í Reykja- vik eru bókabúðirnar tuttugu að tölu. 1 símaskránni frá 1950 eru jaínmargar skráðar, nokkr- ar liufa hætt siðan, en jafn- margar bætzt, við. Anna.rs stað- ar á la.ndinu er hiutfallið enn hagsi'æðara: á Akureyri er_u þannig fimm bókaverz'anir og þrjár i Hafnarfirði. Samanburðurinn yrði' vafalaust ekki jafn hagstæður bkkur Is- lendingum ef miðáð væri við meiri bókaþjóð en þá sem Banda rikin byggir, en við höfum samt ástæðu til áð vera hreyknir af þeim bókmenntaáhuga, sem lýs- ir sér í þessum tö’um. En sag- an er því miður ekki öll. Sann- leikurinn er sá, a.ð engin ís- lenzk bókabúð fullnægir þeim kröfum sem gerðar eiu t'l góðra verzlana af því tagi er'endis. Allar munp þær hafa á boðstól- um megnið af þeim bókum, sem gefnar eru út hér á iandi og enn eru fáanlegar hjá útgefendum. Hins vegar er mikill misbrest- ur á því, að þær fylgist sem skyldi með á erlendum bóka- mörkuðum. Það virðist hending ein, hvaða enlendaf bækur ber- ast h'ngað .til lands. Þó -er það eitt, veglegasta hlutverk bók- sala að vera menningarmiðiar, tengiliðir erlendrar bókmenning- ar við innlenda. Ef tKcnd skáidrit koma. sjaldnast búðir hér heima fyrr en löngu eftir að þau komu út í heimalandi höfunda.r, stundum aldrei nema í þýð ngum, og eru þau þó miklu fleiri sem aidrei sjást. Það eru til undantekn- ingar. en þær eru fáar og bundn- ar við 'ákveðna þekkta höfunda, svo sem Steinbeck eða Heming- way Leikrit og ijáðasöfn sjást nær aldrei, nema þá einstaka. safnrit. Aðrar grd'nár bók- mennta eru hafðar onn meira út undan. Engin bókabúð á land- inu hefur neitt að ráði á boð- átólum af fræðibókum, bókum um læknisfræði, lögfræði, hag- vísindi, sögu, stjórnmál, nátt- úruv'sindi, nema þá örfáar sem notaðar eru við kennslu í skól- um, og hefur það þó komið fyr- ir, að þær hafi heldur ekki feng- izt. Það ætti ekki síður að vera markaður fyrir s’.íkar bækur hér á landi en annars staðar óg' heldur ekki síður en skáldrit. Útlánaskýrs’.ur bókasafnanna sýna, að fræðibækur, einkum þó náttúriega þær sem ritaðár cru við alþýðu hæf!, eru sízt minna lesnar en skáidrit. að er senniiega til liti's... að> vona að . á .þessu ,verði bréýt- ing á næstunni. Á meðan , yerða menn, sém vilja ka.upa aðrai? er'endar bækur en þær, sem ’slenzkum bóksölum þykir á- stæða til ,að flytja til landsins, að reyna að bjarga sér sjá fir. Það hefur áðpr verið bent á þaS hér í þættinum, að innflutning- ur á bókum er nú engum hör.il- um háður, bækur eru á fríl sta, Það þarf aðcins að sækja r.mf gjafdeyri til bankanna og veitai þeir hann greiðlega, ef ekki eri um þvi hærri upphæðir að í-æða^ Þetta er ekki miki! fyrirhöfn, en athugandi, að auk þess senr menn geta sjálfir val'ð hvaða erlendar bækur þeir kaupa, fá, menn þær mun ódýrar en meS því að kaupa þær í búðum héi\ Verð bókanna er verðið i út- gáfu'andinu margfaldað meS réftu gengi gjaldmiðilsins. Bókf sem kostar $2 50 í Bandaríkjun- um, eins og t.d Modern Librai'v* Giants, er seld hér á tæpar scx- tíu krónur, en verðið ef ruenrt kaupa hana beint frá ban<!a-> rískum bóksala mun ekki faral mikið fram úr fjörutíu krónumu ás,; i eftir HARVEy Mary Chase Þ.jóðlel khúsið Sunnudagur 29. nóvember 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (T

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.