Þjóðviljinn - 17.01.1954, Blaðsíða 4

— ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 17. janúar 1954
. KYNDILLINN
Hugleiðingai um bók Þémmi&i £!lu MagnúsdóSiui
„Dísa Mjöll”
. Drenghnokki stjáklar fram
bálkinn, gamalmenni rís upp
við dogg, horfir á hann um
stund, .tekur svo hönd hans og
spyr hrjúfri rödd. „Hvað munt
þú verða, þegar aldurinn fær-
istyfir?"
Drengurinn staldrar vvið og
svarar dálítið hreykinn: „Ég
ætla að verða skáld“. Svo verð-
ur þögn litla stund og dreng-
urinn horfir íhugandi á gam-
almennið þar til hann spyr:
,;Eu afi, hvað ætlaoir þú að
verða?"
- Andlit gamla mannsins herpt-
ist saman Og eitthvert hljóð
brauzt fram, sem i,tti að ver?
annað tveggja grátur eða hlát-
ur. Svo kom svarið: „Ég, dreng-
urinn minn, man e'kki lengur
hvaða efni var í mér, lygín
er búin með okkur flesta svona
undir lö-kin“.
tr
■ Þessi sögn kom í hugann,
þegar ég las Dísu MjÖll. Og
þó: éf til vill hef ég ekki gert
mér þess fulla grein fyr, að
Þórunn Elfa hefur í öllum sín-
inn bókum verið að magna þann
rxeista, sem er Kyndill hvers
lifandi manns.
Það eru örlcg allra mann-
anna barna að fæðast inn í
fyrirfram skapað form, sem
teygir hvern einstakling og elt-
ir til, :þar til hann er orðinn
það þjáll að taka mótun, sumir
þola þá meðferð og verða „allt“
og kallast þar eftir góðir borg-
arar. En hvað hefur orðið um
kyndil þeirra er önnur saga.
Aðrir bresta en halda samt eft-
ir einhverri týru af kyndli sín-
um og er svo annað hvort kast-
að á sorphaug, sem ónothæfu
hráefni, eða rejmt að„Iappa“
við þá svo lengi sem stöku
einstaklingur endist til þess.
Og þegar við athugum að-
stöðu íslenzkra listamanná til
listsköpunar rekumst við alls-
staðar á þetta óumbreytanlega
form — form, sem æpir pólitík
éf Skyggnst er eftir svari við
einliverri lífsspurn út fyrir tak-
mörk þess. Og gerir það mörgu
sannleiksunnarídi skáldmenni ó-
kleift að skapa raunhæfa mynd.
Allir kannast við hugtökin
„drottinn" og „djöfull“, fáir
munu þó nú til dags það and-
lega korpnir að taka þessi hug-
töík sem tjáningu á nöfnum
einstaklinga, heldur sem tákn-
mynd hins óræðilega utan
skynjunarhrings mannlegrar
hugsunar. Ein táknmynd enn,
gamal'kunn, er „vonda stjúpan“
mynd þess forms, sem hana hef-
ur skapt. Þessa táknmynd læt-
ur Þórunn Elfa vera móður
sögupersónu sinnar Dísu Mjall-
ár. Og er þar með hið gamla
ævintýri orðið germynd mikils
skáldverks, og þar með gætt
nýju nútíma lífi. En mætti ég
spyrja móður Dísu Mjallar, hvað
ætlaðir þú að verða, þegar þú
yrðir stór? Þessa táknmj’nd.
sem tapað hefur kyndli sínum.
en hlotið æti í stað hjarta og
pening í stað sálar. Gegn þeirri
forynju í ýmsum gerfum berst
Dísa Mjöll hetjubara?í:u og tekst
vonum betur að verja kynJil
sinn.
Þegar ég var drengur las
ég Heiðarbýlissögur Jóns
Trausta, sem á þessum árum
voru taldar gimsteinar islenzikra
skáldsagnagerðar. En mér hef-
ur af einhverjum orsökum orð-
ið það á að tengja tjáningu
Þórunnar Elfu við sagnagerð
hans. Vafalítið mun það stafa
af því að mjmdsköpun þeirra
er svo skýr, þar vantar hvorki
strik eða staf, þar er engu við
að bæta. Myndirnar fullmótað-
ar í hugann að lestri loknum.
Þó eru til nútíma bókmenntir,
sem telja þetta galla, — vilja
láta lýsingu atburða tjá meira
en frásögn —- þahnig að les-
andinn fái sjálfur tækifæri til
myndsköpunar við lestur. En
auðvitað er þar um, að ræða
smekksatriði, sem álltaf er hægt
um að deila. Enda er frásagrí-
argleði og tjáningarmáttur í
því formi, sem Þórunn Elfa
hefur valið sér, af fullkomnum
listtoga ■ spunninn.
Það mun undaatekningarlítið
vera svo, að við lestur góðra
bóka válkni í hugum lesenda
kröfur til þeiira rithöfunda, sem
þær hafa skráð, og þessar kröf-
ur aukast og vaxa vjð hverja
bók, sem frá hendi þeirra kem-
ur— Þórunn Elfa hefur fyrir
löngu hlotið þann sess, og eftir
þessa bók verða kröfurnar til
hennar háværari — kröfur um
víðfeðmara skáldsvið, nýja.
myndsköpun, dýpri innsýn í
mannlega kröm.
Sagan um Dísu Mjöll er saga
mikilla örlaga, myndauðug og
stórbrotin, kannski ofin óþarf-
lega litsterkum þráðum. Það eru
mikil örlög að standa yfir sjálf-
um sér méð sverð í hjarta. —
En kannski eru það enn meiri
örlög að sitja á byrðu sinni og
kýla eigin vömb, teljandi eftir
bros í bamsauga.
Marteinn í Vogatungu.
Ritstjóri: Guðmundur Arnlaugsson
Friðrik og ToMsj í Hastings
Skákmótið í Hastngs
1. uniferð
Friðrik Tolúsj
__1. O r n 4^ e7—c5
"2. Rgl—13 Rb8—c6
3.' d.2—d4 c5xd4
4 Rf3xd4 Rg8—f6
5. Rbl—c3 d7—d6
C. Bcl—g5 c7—e6
7i ■ Ddl—d2 a7—a6
-,8. 0—0—0
Friðrjk byrjar djarflega, b
rínin ' er kennd við Þjóðverj
Richter og Rússann Rauser. !
er rökrétt að hróka langt, því að 00
hvítur hefur þá frjálsari hendur
til peðsóknar sámar eftir að
svartur hefur hrókað. Að vísu
fær svartUL’ stundum sóknar-
færi á móti, svo að allar líkur
erú á’ að 'skákin verði fjörug.
8. Bc8—d7
9: f 2—f4 Bf8—e7
10. Rd4—f3 b7—b5
11. Bfl—d3
Hér hefur oft verið leikið e5, en
við því hefur Tajmanoff fundið
svarið b4. T.d. 11. e5 b4 12 exf6
bxe3 13. Dxc3 gxf6 og nú strand-
ar 14. Hxd6 á Bxd6 15. Bxf6
Bb4! Leikur Friðriks er betri.
24. Rd2—c4 Di)7—c.7 D) 28. — Kf8 29. Hxg7 De5 30.
25. f4—f5 dG—d5 Hg8ý Kxf7 (Ke7, f6ý! er betra
26. e4xd5 eCxdS fyrir hvít) 31. Bxc4t Kf6 (Ka7,
Friðrik á betra tafl, en staðan
er orðin svo tvieggjuð, að allt
veltur á því -að srípa hvert
tækifæri á réttum tíma. En
nú er Friðrik kominn í tíma-
þröng og híkar bvi við það fram-
hald, er mundi sennilega hafa
fært honum glæsilegan sigur, en
það er 27. g5—g6!
ABCDEFGH

*
mm, m.M
■ iáiá®
.
k tfj k 11
m&mm. bt

Sá leikur býður mann ög kemur
varla til greina annað en þiggja
boðið, því að t. d. fxg6 28. De6f
og því ,næst RdG er hví't mjög í
hag.
11. Dd8—a5 En lítum þá á stöðuna eftir 27.
12. Kcl—bl 1)5—b4 1—dxc4 28 gxf7f
13. Rc3—e2 0 0 A) 28. —Kxf6 29. De6ý KÍ8 30.
14. Hhl—gl Hxg7! Kxg7 31. De7ý Kh8 32 f3
Undirbýr g2—g4, en líklega var og hótar máti bæð: á g7 og h7
h2 —h3 betra. (Kh6, Hgl leiðir einnig til máts).
14. RÍ6—g 1 B) 28. — Kh8 29 Hxg7! Kxg7
15. Bg5xe7 RcCxe7 30. Hglý Kh8 31. Dg4 De5 32.
16 Re2—d4 Re7—cC Bxc4 (hótar máti á g8!) h6 33.
17. h2—h3 Rg4—fC Dh5 De3 34 Dg6 Dxglý (á öðru
18. g2—g4 RcCxd4 er ekki völ) 35. Dxgl Rf6 (svart-
19. Rf3xd4 Da5—b6 ur verður að koma í veg fyrir f6,
20. Rd4—f3 Bd7—c6 hvítur rná dálítið gæta sín vegna
21. Dd2—e2 DbC—b7 máthótana í borðinu) 36. Bd3 og
22. Rf3—d4 IIf8—d8 hótar ríú DgC, sem erfitt er
Milliþættinum um kóngspeð- að finna vöm við. Til dæmis
ið er lokið og nú fer peðaskriðan dugar 36. —Hd6 ekki vegna 37.
aftur af stað. Dc5 Had8 38. Dxd6! Hvítur á
23. g4—g5 RfC—d7 því að vinna.
Upplýsingar írá S.Í.B.S. ♦— Hafnfirzkur bátasjómað-
ur sendir línu — Óréttlæti í skattamálum — Van-
þekking flibbaherranna.
AÐ gefnu tilefni hefur SÍBS
beðið Bæjarpóstinn að geta
þess, að umboð fyrir vöru-
happdrættið er á Langholts-
vegi 62, í bókabúð Sigvalda
Þorsteinssonar.
□
Hafnfirzkur bátasjómaður hef
ur sent Bæjarpóstinum eftir-
farandi:
„NÚ STENDUR yfir verkfáll
.hjá okkur bátasjómönnum, og
mætti í því tilefni skrifa
margt og mikið um hin rýru
og óréttlátu kjör okkar, en
það eftirlæt ég ritfærari
réttilegu fiskverði tb slcipta
auk annars. Nú standa sjó-
menrí traustlega sameinaðir
um þessa lágmarkskröfu,
brynjáðir þekkingunni gegn
launráðiun forráðamanna. —
Þannig er nú komið fyrir
þessum aðalatvinnuvegi okk-
ar lands, að sökum lélegra
kjara og aflabrests að auki,
þyrpast margir okkar dug-
mestu sjómanna á burt frá
þessu fjöreggi þjóðarinnar,
eftirláta það til fúlnunar, til
þess m. a. að hreinsa óþverr-
ann undan fótum hemámsliðs-
ins. flýjandi undir þræls-
möimum. Eg minnist þess að-‘ merki Keflavikurflugvallar til
eing að undanfarin ár hafa
hinir ýmsu forráðamenn get-
að með kænskubrögðnm sin-
um fengið sjómenn til að
deila innbyrðis, í stað þess að
ganga eftir réttmætum kröf-
um sínum, fengið þá til að
deila um hlutaskiptingu afl-
ans sín á milli, í stað þess
að aameinast um kröfu fyrir
að forðast vatnsblöndurnar á
pela ungviðis síns. Á þá sem
enn halda sig við atvinnuna
er litið undarlegum augum,
líkt og litið yrði á fullgildan
verkamanns, sem vinna mundi
fyrir unglingskaupi. Illt er að
vera þræll erlendrar þjóðar,
og um leið þræll sinnar eigin
þjóðar.
ANNARS voru linur þessar
ritaðar í tiJefni skattafram-
talsins, sökum eins atriðis af
mörgum, sem þar er litt skilj-
anlegt. Einn af mörgum út-
gjaldaliðum okkar bátasjó-
manna er fæðisgreiðslan, sem
undantekningarlítið er mun
hærri en i venjulegum mat-
söluhúsum. Þennau kostnað
höfum við rét.t til að draga
frá tekjuframtali, svo fram-
arlega sem viðkomandi sjó-
maður stundar róðra utan )ög
heimilis, þannig a'ð mér bar
réttur þessi, ef ég_ er skráð-
ur á bát í Reykjavík, en missi
hann ef ég er skráður á bát
í Hafnarfirði, lögheimili mínu,
þót.t viðkomandi kostnaður sé
.nákvæmlega hinn sami. Að-
spurðir svara forráðamenn
skattstofunnar, n.ð þetta sé
sökum þess, að þegar rói'ð sé
úr heimahöfn, séu sjómenn
alltaf heima og matist þar.
Slík er þekking þessara flibba-
herra, að þeir halda okkur
sækja matmálstima heima hiá
okkur á sama hátt og þeir,
þótt við svo dögum skiptir
getum ekki skotizt heim til
okkar, þótt stutt sé, til að
sækja okkur þurrar flíkur,
þótt ekki væri annað. — Já,
slæmt er að vera þræll, en
verra er að þola smám og lít-
ilsvirðingu á mikilvægi starfg
síns, sem löghelgur borgari.
Bátasjómaður."
C) 28 — Kh8 29. Hxg7 De5!
30. f8D!! Hxf8 31. Hxh7f! Kxh7
32. Dh5f Kg7 33. Dh6f Kh8 34.
Dh6f Kg8 35. Bxc4 og vinnur.
Hxd7f) 32. Hxd8 Dxe2 33. Bxe2
Hxd8 34. Hd6f Kxf5 35 Hxc6 og
á að vinna. í þessu síðasta af-
brigði getur svartur leikið 32. —
Hxd8, en þá kemur 33. Dh5 og
hótar bæð: Dh6f og Dh4f, og
þar að auki h4 með tvöfaldri
máthótun ef svo ber undir.
Með þessu eru möguleikarnir
sjálfsagt cngan vggi.nn tæmdir
— bað er ekki gaman að lenda
í svona nrotu í timaþröng!
27. Rc4—d2?
Riddarinn dregur sig til baka
og velur rangan reit. Re3 var
betra, þvj að þaðan er stutt leið
til fö eða g4 og h6 eða fð.
27. Hd8—e8
28. De2—h5 R47—e5
29. f5—f6 Re5xd3
30. c2xd3 Bc6—b5
31 Rd2—f3 He8—e2
32. Rf3—d4 He2—f2
33. f6xg7 Dc7—li,2
Hér fór hvitur yfir tímatakmörk-
in. Hann hefur engan tíma haft
síðustu leikina, enda hefur skók-
in snúizt við með furðulegum
hraða og er uú töpuð.
Skákslæmi eftir E. I.etzén:
A B C D E F G H
E. Letzén:
Fyrstu verðlaun í skákdsema-
samkeppni Sydsvenska Dagbladet
1921.
Hvítur á að máta í 2. leik.
Lausn á 2 síðu.

SKípAtlTGCRD
RIKISINS
Esja
austur um laad í hringferð
hinn 22. þ.m. Tekið á móti
flutningi til Fáskrúðsfjarðar,
Reyðarfjarðar, Esikif jarðar,
Mojðfjarðar, Seyðisfjarðar,
Þórshafnar, Raufarhafnar,
Kópaskers og Hiisavíúur á
morgun og þriðjudag. Farseðl-
ar seldir á miðvikudag.
laftfeDinpr
til Vestmannaeyja á þriðjudag.
Vörumótta'ka daglega.
Hýkomið:
Sængurvera-
damask
140 cm breitt, rósótt
á kr. 31,00 og 25,90 metr.
H. T0FT
Skólftvörðustíg 8, síml 1035