Þjóðviljinn - 14.10.1954, Qupperneq 6

g) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 14. október 1954
tlléÐVlUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Rltstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuðl í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
-9
1 Nöidur hægri kratanna
Haraldi Guðmundssyni, Stefáni Jóhanni og Guðm. í.
virðist ætla að verða það ofraun að fylla dálka Alþýðu-
blaðsins með frumsömdu efni eftir að þeir hafa hrakið
Hannibal Valdimarsson frá ritstjórninni. í stað þess að
skrifa sjálfir um hugðarefni sín endurprenta þeir dag
eftir dag 6—8 ára gamlar skýrslur Alþýðusambands-
stjórnar með veigalitlum formála og eftirmála frá eigin
brjósti. Auk þess skorts á frumleika og áhugamálum sem
þessi endurprentun ber vott um er tilgangurinn sá að
reyna að ýfa upp gömul deilumál sambandsstjórnar ein-
ingarmanna í Alþýðusambandinu og þáverandi stjórnar-
andstööu ef það mætti verða til að torvelda það sam-
starf sósíalista og alþýðuflokksmanna í verkalýðshreyf-
ihgunni sem nú er hafið og stefnir að því að gera heild-
arsamtökin á ný að öflugu tæki í hagsmunabaráttu hins
vinnandi fólks.
Þetta nöldur Alþýðublaðsins er fyrirfram vonlaust og
yerður til þess eins að vekja meiri athygli en ella á um-
komuleysi hægri kratanna. í fullkominni óþökk þeirra
er víða um land hin bezta samvinna milli sósíalista og
alþýðuflokksmanna í kosningunum til Alþýðusambands-
þings. í mörgum verkalýðsfélögum standa verkalýðs-
flokkarnir saman að uppstillingu og fulltrúakjöri. Á öör-
'um stöðum styöja sósíalistar og vinstri sinnaöir alþýðu-
flokksmenn hvorir aöra á víxl til þess að tryggja kosn-
ingu stéttvísra verkalýðsfulltrúa gegn frambjóðendum
atvinnurekenda og íhaldsafla. Þetta samstarf hefur gef-
jzt vel, einingaröflin hafa verið í samfelldri sókn allan
kosningatímann og ósigur afturhaldsins er fyrirsjáan-
legur.
Þetta eru staöreyndir hvort sem hægri broddum Al-
þýðuflokksins líkar þær vel eða illa. Og þeim verður ekki
breytt með nöldri Alþýðublaðsins og uppprentun gamalla
skjala, sem ekki snerta þau mál sem nú eru efst á baugi
í verkalýðshreyfingunni. Stærsta verkefniö nú er aö
treysta samstarf vinstri aflanna, skapa Alþýðusamband-
inu örugga og sókndjarfa forustu, sem fær er um aö leiöa
hagsmunabaráttu verkalýðsins til nýrra sigra. Og kosn-
ingaúrslitin að undanförnu gefa vissulega glæsileg fyrir-
heit um að þetta muni takast þegar fulltrúar þeirra
tuttugu og sex þúsunda vinnandi fólks sem í Alþýðusam-
bandinu eru koma saman til hins mikilvæga sambands-
þings í næsta mánuði.
„Vestræn menning"
..Vestræn menning" skartar nú rétt einu sinni sínu fegursta
S ..forustulandi frjálsra þjóða“, Bandaríkjunum. Hæstiréttur þar
í ’andi komst fyrir nokkru að þeirri niðurstöðu að það væri brot
é mannréttindaákvæðum stjórnarskrárinnar að skilja sundur
kynþætti í opinberum skólum og samkvæmt því skyldu öll börn
hafa jafnrétti til skólasetu hver sem hörundslitur þeirra væri.
'Atti þessi niðurstaða að koma til framkvæmda á þessu hausti
En úrskurður Hæstaréttar var ekki fyrr fallinn en upp hóf-
wst skipulagðar æsingar í Bandaríkjunum til þess að koma í veg
fyrir jafnrétti barna og hafa þær árásir náð hámarki sínu í
haust. I sumum ríkjum hefur þegar verið gripið til þess ráðs
s 5 afnema opinbert skólahald til þess að koma í veg fyrir
að börn með dökkleitt hörund fengju að læra til jafns við þau
hvítu.
Ógeðslegast af öllu er þó að í höfuðborg Bandaríkjanna,
Washington, og fleiri stöðum hafa hvít börn verið æst upp í
það að ofsækja skólasystkini sín af öðrum kynþáttum, mis-
þ; rma þeim, hæða þau og spotta, og hafa fullorðnir tekið þátt
í því menningarstarfi og skipulagt það. Verður vart sokkið öllu
dýpra en að beita börnum til jafn einstæðra óþokkaverka.
Það er móðgun við vestræna menningu að kenna hana við
éstand það sem drottnar í Bandaríkjunum; það er svívirðing
við lýðræðið að telja það eiga griðland í ríki þar sem slíkir
atburðir geta gerzt. En þótt alla Islendinga hrylli við að lesa
fregnir af þessum menningarfyrirbærum, skulum við minnast
jbess um leið að íslenzk stjórnarvöld lúta í auðmýkt forustu
þeirra valdamanna vestanhafs sem ofsækja börn.
Krafa Kýpurbúa um sjálfsákvörðunar-
rétt vekur úlfúð milli Breta og Gríkkja
Bretar eru á hrakmngí með herstöSvar
sinar v/ð MiÖjarSarhafshotn
TT'rímerkjaútgáfa í áróðurs-
skyni er ekki ný bóla og
stundum hafa þessir lituðu
pappírsbleðlar valdið heitum
milliríkjadeilum, þegar frí-
merkin eru gefin út til þess að
vekja athygli á landakröfum
útgefanda á hendur öðru ríki.
Gríska póststjórnin er nýbúin að
gefa út frímerki af þessu tagi,
en það er svo hugvitssamlegt að
sá aðili, sem þvi er beint gegn,
getur með engu móti haldið því
fram, að honum sé gert rangt
til. Á frímerkinu er ekkert
annað en ljósprentun á kafla
úr brezku þingtíðindunum og
á miðju lesmálinu er svört
klessa. Ljósprentaða málið er
nokkrar setningar úr umræð-
um brezkra þingmanna um
framtíð eyjarinnar Kýpur og
blekklessan minnir á það að
nýlendustjórnin á Kýpur hefur
sett þar svo stianga ritskoðun,
að hver sá ritstjóri á eynni
sem endurprentar í blaði sínu
nokkuð það, sem sagt er á
brezka þinginu til stuðnings
kröfu eyjarskeggja um að fá
sjálfir að ráða framtíð sinni, á
yfir höfði sér margra ára fang.
elsisdóm fyrir drottinsvik við
hennar hátign Elísabetu II.
Bretar sjálfir hafa þannig
lagt upp í hendur grisku
póststjórnarinnar ómetanlegt
tækifæri til að gera þá að at-
hlægi svo vítt sem grískar
póstsendingar berast. Aðstaða
brezku stjórnarinnar í Kýpur-
málinu er líka slík, að full-
trúi hennar á þingi SÞ hefur
boðað að hann muni ekki taka
þátt í umræðum og jafnvel
ganga af fundi þegar kæra
grísku stjórnarinnar fyrir hönd
Kýpurbúa kemur á dagskrá á
þingi SÞ sem nú stendur yfir.
Brezki málstaðurinn er ger-
samlega óverjandi. Yfirgnæf-
andi meirihluti Kýpurbúa er
grískumælandi og hefur lengi
barizt fyrir sameiningu eyjar-
innar og Grikklands. Nýlendu-
stjórnin hefur frá upphafi beitt
þvingunum til að halda bar-
áttu þeirra fyrir sjálfsákvörð-
unarrétti í skefjum. Þó keyrði
um þverbak á þessu hausti,
þegar nýlendustjórnin tilkynnti
að hver sá sem minnist á sam-
einingu Kýpur og Grikklands
í ræðu eða riti verði tafarlaust
látinn sæta sektum og margra
ára fangelsisvist fyrir drottin-
svik.
CJamtímis því að þetta var
kunngert í Nicosia, höfuð-
borg Kýpur, var Oliver Lyttle-
ton að syngja sitt síðasta vers
á brezka þinginu í hlutverki
nýlendumálaráðherra í stjórn
íhaldsmanna. Hann lýsti yfir,
að Kýpur væri ein af þeim
brezku nýlendum, sem væru
heimsveldinu svo þýðingarmikl-
ar að ekki kæmi til nokkurra
-mála að veita landsbúum
nokkru sinni fullt sjálfstæði.
Þar yrði vald brezku stjórnar-
innar jafnan að vera óskorað.
Astæðan til þessarar íastheldni
á eyjuna er hernaðarþýðing
hennar; Nokkru áður en Lyttle-
ton boðaði ævinleg umráð
brezku stjórnarinnar yfir eyj-
arskeggjum hafði Churchill-
stjórnin ákveðið að flytja til
Kýpur aðsetur herstjórnar
innar við Miðjarðarhafsbotn.
Eftir langt þóf hafði samizt um
það milli Breta og Egypta að
70 ára hersetu hinna fyrr-
nefndu á Súeseiði skyldi vera
lokið. Herstjórn og herlið Breta
á þessum slóðum þurfti að fá
nýjan samastað og ekki var í
önnur hús að venda en til
Kýpur. En áður hafði Palestína
verið meginherstöð Breta við
Miðj arðarhafsbotn.
TTersetan á Súeseiði hafði
valdið slíkri úlfúð Egypta
í garð Breta að þar var ekki
/>--------------------\
Erlend
tíðindi
i. >
sætt lengur og játaði Eden ut-
anríkisráðherra það hreinskiln-
islega í brezka þinginu. Þegar
æstustu heimsveldissinnarnir í
þingflokki íhaldsmanna sökuðu
stjórnina um að vera að sökkva
undan sér heimsveldinu, svar-
aði hann, að óframkvæman-
legt væri að stritast við að sitja
við Súes í óþökk landsmanna.
Brezku stjórninni leizt ekki á
að troða illsakir við 20 millj-
ónir Egypta en hún telur sér
ekki ofvaxið að halda hálfri
milljón Kýpurbúa í skefjum.
Hefðu brezkir íhaldsmenn loks
verið komnir í skilning um,
hvílík rangsleitni það alltaf er
að neyða hersetu upp á fram-
andi þjóðir, væri ekki látið við
það sitja að flytja herinn frá
Súes til Kýpur. Herstöðvarnar
eru engu betur séðar á siðari
staðnum en þeim fyrri.
retar komust yfir Kýpur ár-
ið 1878. Þeir komu þá
Tyrkjasoldáni til hjálpar og
hindruðu að Rússland limaði
í sundur ríki hans. En Disraeli
vildi hafa nokkuð fyrir snúð
sinn og knúði soldán til að
greiða björgunina úr greipum
Rússa því verði að láta Kýpur
af hendi við Breta. Rússar
voru í raun og veru búnir að
vinna sigur á Tyrkjum, en fyr-
ir áhrif Breta voru engar
breytingar gerðar á landamær-
um ríkjanna. Þeir einu sem
græddu á þessari stvrjöld voru
því Bretar, sem tóku þó engan
beinan þátt í henni. Rússar og
Tyrkir bárust á banaspjót,
Bretar komu þar hvergi nærri
en hirtu þó ekki lakari sneið
en Kýpur fyrir að koma á
sættum.
rátt fyrir þriggja alda stjórn
Tyrkja er ekki nema fimmt-
ungur eyjarskeggja af tyrk-
nesku bergi brotinn og játar
múhameðstrú. Hinir fjórir
fimmtu hlutarnir eru grísku-
mælandi og í grísk-kaþólsku
kirkjunni. Eins og víðar í
heimsveldinu hefur Bretum
þótt það vænlegt til að treysta
yfirráð sín að deila og drottna,
nýlendustjórnin hefur frekar
unnið að því að ala á gömlum
væringum milli trúflokkanna
en að draga úr þeim. Stjórnin
hefur í öllu dregið taum
Tyrkja, til dæmis er lögreglan
nær einvörðungu skipuð þeim.
Árangurinn af þessu eftirlæti
er að Tyrkir á Kýpur og stjórn
Tyrklands veita Bretum dyggi-
legan stuðning gegn kröfum um
sameiningu Kýpur og Grikk-
lands.
TJram hjá því verður þó ekki
•*■ gengið að fjórir fimmtu er
fjórum sinnum meiri stærð en
einn fimmti og þótt Tyrkir og
Bretar á Kýpur leggist á eitt
eiga þeir fullt í fangi með að
halda Grikkjunum í skefjum.
Að vísu eru Grikkir á Kýpur
klofnir í tvær fylkingar í
stjórnmálum. Fyrir annarri eru
klerkar grísk-kaþólsku kirkj-
unnar og eru þeir mjög íhalds-
samir sem vænta má. Á hinu
leitinu er róttæk verkalýðs-
hreyfing, sem hefur yfirhönd-
ina í flestum stærri borgum á
Kýpur. V.erkalýðsfélögin eru
öflug og kommúnistar í meiri-
hluta í stjórnum borganna. En
þótt deilur séu harðar milli
róttækra og íhaldssamra
Grikkja hafa báðar fylkingar
tekið höndum saman gegn
Bretum. Hafna flokkar Grikkja
boði Breta um takmarkaða
sjálfstjórn en krefjast Kýpur-
búum til handa réttar til að
ráða framtíð sinni sjálfir og
ákveða, hvort eyjan sameinast
Grikklandi, verður áfram í
brezka samveldinu eða gerist
sjálfstætt ríki.
•
Críska stjórnin hefur nú
skotið máli Kýpurbúa til
þings SÞ. Var það tekið þar á
dagskrá þrátt fyrir harða and-
stöðu Breta og annarra ný-
lenduvelda. Brezka aðstoðarut-
anríkisráðherranum S e 1 w y n
L1 o y d varð tíðrætt um þáð,
að deilan yrði til þess eins að
veikja Atlanzhafsbandalagið,
sem báðir aðilar tilheyra.
Bandaríski fulltrúinn vissi ekki
í hvorn fótinn hann átti að
stíga, vildi hvorki styggja
Breta né Grikki og tók það
ráð að sitja hjá. Kýpurdeilan
er mikið hitamál í Grikklandi
og hefur komið til uppþota
fyrir utan brezka sendiráðið í
Aþenu. Einnig hefur vinátta
Grikkja og Tyrkja kólnað síð-
ustu mánuði, vegna stuðnings
tyrknesku stjórnarinnar við
Breta. Deilan veikir því bæði
Atlanzhafsbandalagið og Balk-
anbandalagið. M. T. Ó,