Þjóðviljinn - 19.10.1954, Page 6

$}) _ ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 19. október 1954
þlÓÐVIUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Óiafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrennl; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöiuverð 1 kr. eintakið.
1 Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
l£>---------------------—-------------------------------e
j Boðið tii samkeppni
'■ Samfylkingaraldan í alþýðusamtökunum hefur risið einna
ihæst á Norðurlandi, en þar hefur víðast hvar tekizt hin
bezta samvinna milli Alþýðuflokksmanna og sósíalista um
kosningu fulltrúa á Alþýðusambandsþing, og fylgir þeirri
samvinnu heitstrenging fulltrúanna um samstöðu á þinginu
sjálfu til þess að tryggja samtökunum sterka og einhuga
forustu, óháða atvinnurekendum. I síðasta tölublaði Alþýðu-
mannsins á Akureyri birtir ritstjórinn, Bragi Sigurjónsson,
alllanga grein um þessi mál undir fyrirsögninni „Hver á
stefnan að vera í verkalýðsmálum ?“ og koma þar fram ýms
athyglisverð sjónarmið.
Bragi minnist á ýms atriði úr sögu síðustu ára og veitist
þar allhart að Sósíalistaflokknum, og þarf ekki að taka það
fram að um þau atriði telja sósíalistar sig geta svarað full-
um hálsi. Það er hins vegar ekki brýnast verkefni nú að
rif ja upp gamlar væringar, þótt Alþýðublað Haralds Guð-
mundssonar hafi það eitt til verkalýðsmálanna að leggja,
heldur að leggja áherzlu á samstöðu verklýðsflokkanna, því
hún er leiðin til nýrrar sóknar alþýðusamtakanna. Og það
gerir Bragi Sigurjónsson einnig eftir að hann hefur lokið
við að sparka úr klaufum sér. Hann ræðir samvinnuna við
Sjálfstæðisflokkinn og segir:
„Sjálfstæðisflokkurinn barðist á Alþingi gegn hagsmunum
verkalýðsins. I kjarabótadeilum barðist hann gegn verka-
lýðnum. I verkalýðsfélögum og Alþýðusambandi sóttist hann
hinsvegar eftir valdaaðstöðu. Hver gat verið ástæðan ? Auð-
sjáanlega ekki viljinn til að vinna fyrir verkalýðinn.“
Um samvinnuna við sósíalista segir Bragi hins vegar:
„f kjaramálum stóðu þeir með hagsmunamálum verkalýðs-
ins .... Og á Alþingi veittu sósíalistar málstað verkalýðsins
yfirleitt brautargengi. M. ö. o. í faglegum málum verkalýðs
og annarra launþega og um hagsmunamál þessara aðila á
Alþingi áttu Alþýðuflokksmenn og sósíalistar samstöðu,
stóðu ekki öndverðir, eins og Alþýðuflokkurinn og Sjálfstæð-
ið. Og því þá ekki að reyna að neyta þessarar samstöðu, ef
þess væri nokkur kostur?“
Síðan rekur Bragi að nokkru þann ágreining sem orðið
hefur í Alþýðuflokknum um þessi mál og kveðst rita grein
jisína á /eigin ábyrgð, en ályktunarorð hans eru þessi:
„Verkalýður fslands þráir samstöðu, honum er Ijóst að
idofningurinn er hans beiskasta böl nú. Ef samstaða tekst
á næsta Alþýðusambandsþingi með Alþýðuflokksmönnum og
sósíalistum og kommúnistamir innan sósíalistaflokksins
brygðust því síðan, þá hafa þeir gengið undir próf hjá
verkalýð landsins og fallið svo djúpt, að saga þeirra í verka-
lýðsmálum mun með öllu úti. Ég sé ekki hundrað í hættunni,
þótt þeim sé lofað að taka prófið, frá sjónarmiði þeirra sem
þykjast sannfærðir um að þeir falli, enda þótt mér se engin
duí á því að góðs málstaðar vegna, málstaðar verkalýðsins,
óski ég þess af heilum hug, að sósíalistamir í Sósíalista-
flokknum hafi vit fyrir koimnúnistunum þar og leiði starf
flokksins í samstöðu við Alþýðuflokkinn til alhliða hagsbóta
fyrir land og lýð. Þetta eitt er verkalýðsflokkum sæmandi.“
Þegar undan er skilin sú hlægilega firra að skipta með-
limum Sósíalistaflokksins í „kommúnista" og „sósíalista"
(en hún stafar af því að aðstandendur klofinna flokka geta
ekki skilið hina heilsteyptu samstöðu íslenzkra sósíalista)
er hugmynd Braga um prófraunina hin prýðilegasta. Ef
samvinna tekst um hagsmunamál alþýðusamtakanna er sá
einn í hættu sem svíkur. Og þeir einir eru hræddir við slíka
samvinnu sem ætla að svíkja. En þeir sem leggja sig fram
um að vinna af heilum hug og trúmennsku og ná sem
beztum árangri munu hljóta traust og stuðning verka-
manna.
Það fer vel á því að sósíalistar og Alþýðuflokksmenn eggi
hver annan til slíkrar samkeppni. Það stendur ekki á einum
einasta sósíalista að taka þátt í henni, og sem betur fer f jölg-
ar þeim Alþýðuflokksmönnum stöðugt sem sjá að þetta er
fcina leiðin til að gera alþýðusamtökin sterk.
Fastir þættir Útvarpsins
voru góðir þessa viku. Axel
Thorsteinsson hefur aldrei gert
þættinum frá útlöndum góð
skil að mínum dómi. — í þætt-
inum um daginn og veginn tal-
aði Helgi Hjörvar gróflega
skemmtilega um þáttinn um
daginn og veginn og nokkurs-
konar skoðanakönnun, sem
fram hefur farið í sambandi við
hann. Það gladdi mig, að skoð-
anakönnun sú, leiddi það í ljós,
að það er almennur vilji hlust-
enda fyrir því að leggja ekki
niður þann þátt, og enn virð-
ast hlustendur hafa tilfinningu
fyrir því, hvernig þessi þáttur
á að vera, þótt hann hafi oft-
ast arkað utan þeirra brauta
að undanförnu um alllangt
skeið. — Ævar Kvaran villist
aldrei á leið sinni úr ýmsum
áttum, hann velur aldrei neitt,
sem er veigalítið, og við hvert
einasta atriði frásagna sinna,
beitir hann leikhússsnilli í svið-
setningu. — En beztur þótti
mér þáttur Guðmundar Kjart-
anssonar um náttúrlega hluti.
Hann var næsta óvenjulegur,
en það var eins og hann væri
af sjálfum guði sendur beint
niður í spíritisma aldanna, sem
Grétar Ó. Fells hafði verið að
rjála við rétt áður, og sem svar
við hans hjátrúarþvogli.
Erindi Grétars Ó. Fells um
spíritisma aldanna var eigin-
lega ekkert erindi og hreint
ekki um spíritisma. Það var
ekkert annað en samtíningur af
fyrirburðasögnum, sem að vísu
voru bundnar ýmsum öldum,
en voru annars að því leyti frá-
brugðnar öðrum fyrirburða-
sögum, að þær voru einkum úr
lífi og dauða erlendra lávarða,
en draugagangur er einkar al-
gengur í lávarðahöllum, kemur
það sennilega til af því, að all-
mikill hluti lávarða, svo sem
annarra, er baða í rósum hérná
megin grafar, eru ófúsir á að
láta hin fyrri lífsskilyrði sín af
höndum í staðinn fyrir þau,
sem þeim eru búin hinum meg-
in. — En í tilefni af því, hve
Grétar kemur oft í Útvarpið
með boðskap sinn, finnst manni
ástæða til að spyrja hvernig á
því standi, að karlinn á kass-
anum heyrist aldrei í dagskrá
Útvarpsins. Er það af því, að
honum sé vísað frá, eða er
hann svo kurteis að bjóða aldr-
ei erindi til flutnings?
Erindi Vilhjálms Gíslasonar
útvarpsstjóra um sögu og
menningu var mjög áheyrilegt,
eins og von var og vísa. Hann
minnti á það, að hann hefði
flutt nokkur erindi um sama
efni í fyrra. Það er hér með
staðfest, að það er rétt með
farið. Hins vegar man ég ekk-
ert hvað hann sagði í fyrra
um það efni, og ég gleymdi líka
á augabragði, hvað það var,
sem hann sagði á sunnudaginn
var. Hafi hann gert sér ein-
hverja ákveðna hugmynd um
hugtökin saga og menning,
samband þeirra og hliðstæðu
hvort við annað, þá hefði hann
þurft að segja um það miklu
minna en hann gerði, ef ein-
hverjum hefði átt að verða það
skiljanlegt, hvað hann átti við.
Hann vitnaði mjög í einhvern
brezkan heimspeking, og það er
alveg augljóst, ef maður gerir
ráð fyrir, að Vilhjálmur hafi
farið rétt með orð hans, að sá
góði maður hefur ekki haft hug-
mynd um, hvað hann var að
segja.. Það er lika mjög al-
gengt hjá greindum mönnum,
sem hafa nú á tímum getað
neitað sér um það að taka tillit
til marxiskra skoðana um þró-
un sögunnar og þátt þann, sem
framleiðsluöfl og framleiðslu-
hættir eiga í þeirri þróun.
Erindi Ragnars Jóhannesson-
ar um föðurskylduna var næsta
skorinort og margt var þar
góðra og þarflegra athugana.
Þetta þykir mér bezt hans er-
inda er ég hef hlýtt. — Krist-
ján nokkur Búason, guðfræði-
nemi, sagði á þriðjudaginn frá
alkirkjuþingi í Evanston. Kom
fram í frásögn hans, að þing
þetta hefur verið meir litað af
afstöðu til þjóðfélagslegra á-
taka í heiminum en önnur þau
kirkjuþing, er maður hefur haft
spurnir af nú um sinn, og kom
afstaða þingsins einkum fram
í sjónleik einum, er uppfærður
var til andlegrar uppbygging-
ar þingfulltrúum, en þar voru
mættir af hálfu íslenzku kirkj-
unnar ræðumaður og séra Pét-
ur í Vallanesi. Þar voru leikn-
ir fulltrúar einstakra þjóða, og
tjáðu þeir raunir sínar og báðu
liðsinnis. Frá Austur-Þýzka-
landi kom fram kona, sem átti
mann í fangabúðum. En í
Grikklandi eru það jarðskjálft-
ar einir, sem valda mönnum
erfiðleikum. Af frásögn Krist-
jáns að dæma, hefur þing þetta
verið fádæma leiðinlegt. —
Örnólfur Örnólfsson ráðunaut-
ur ræddi urn umgengni á sveita-
býlum í búnaðarþættinum og
var það gott eríndi með þarfar
ábendingar, sem þannig voru
fram settar, að líklegt er, að
eftir þeim verði tekið.
María Markan Östlund er
orðin sjaldheyrður gestur hér
í heimalandi sínu. Það munu
nú vera hér um bil fimm ár
síðan hún lét hér til sín
heyra seinast. En nú er þessi
góðkunna söngkona aftur
hingað komin í fárra vikna
heimsókn og efndi til söng-
skemmtunar í Gamla bíói síð-
astliðið föstudagskvöld.
Söngskemmtunin hófst á
hinu stórkostlega lagi Beet-
hovens, „Adelaide", sem ekki
er á annarra færi en mikilla
söngvara að gera full skil. Og
María flutti það vissulega
eins og mikil söngkona. Þó
er ekki þess að dyljast, að
eitthvað skorti á af þeim
glæsileik söngkonunnar, sem
vér minnumst svo vel frá
fyrri dögum. Hins sama gætti
líka í Schumanns-lögunum
„Die Lotosblume" og „Der
arme Peter“. En það var eins
og hér væri að ræða um byrj-
unarörðugleika, sem henni
tókst að sigrast á, er fram
í sótti, eins og fram kom í
íslenzku lögunum, sem næst
Það var óskemmtilegur blær
yfir laugardagskvöldinu. Skáld-
saga Allans Poe, sem Indriði
Waage flutti, var fádæma ljót
og hreint og beint andstyggileg
í flutningi leikarans. — Leik-
. ritið eftir Helge Krogh var ekki
vel gert, gamansemi og hryll-
ingur eiga yfirleitt illa saman,
það þarf að minnsta kosti að
blanda það í öðrum hlutföllum
en gert var í þessu riti, ef vel
á að vera. En frammistaða leik-
enda var með ágætum. — Upp-
lestur Steingríms Sigurðssonar
á sunnudaginn, þar sem hann
las kafla úr óprentaðri, frum-
saminni skáldsögu, var mjög
athyglisverður, og fleiri en ég
munu með nokkurri eftirvænt-
ing bíða þess, hvort sá höfund-
ur muni ekki eiga eftir að láta
frá sér ritverk, sem nokkurs
muni vert. — Kvæði Bjarna M.
Gíslasonar voru vel gerð og
hugþekk, svo sem annað það,
sem gert er af ást til íslands. —
Á vegum barnatímans er sér-
stök ástæða til að þakka frá-
sögnina af hryssunni Tulle.
Með þessari viku hófst ný út-
varpssaga síðkvölda, Brúð-
kaupslagið eftir Björnstjerne
Björnsson. Sögur Björnssons
eru vel til framhaldslesturs
fallnar, og saga þessi er flutt
á mjög viðkunnanlegan hátt af
Sigurði Þorsteinssyni. I vikunni
hófst lestur Gulls. Ekki virðist
Einar Kvaran liggja eins vel
fyrir Helga Hjörvar til upplest-
urs og Jón Trausti.
í vikunni kom fram nýr-
starfsmaður við Útvarpið. Hans
var getið í Bæjarpósti Þjóðvilj-
ans á laugardaginn og er því
minni ástæða til að fjölyrða um
hann í þessum þætti. Lestur
hans er slæmur og ætti það eitt
að vera nægileg ástæða fyrir
því, að hann ílengdist ekki við
þetta starf. Þó er hitt enn veiga-
meira, að hlustendur mega ekki
hafa handúð á þeim mönnum,
sem daglega koma fram við
starfrækslu stofnunarinnar.
voru á efnisskránni: „Nafn-
inu“ eftir Árna Thorsteinsson,
„Söng bláu munnanna" eftir
Pál ísólfsson, „Smalavísu"
eftir Þórarin Jónsson, „Vor
hinzti dagur er hniginn“ eft-
ir Þórarin Guðmundsson og
„Til skýsins“ eftir Emil Thor-
oddsen. Sérstaklega þótti und-
irrituðujn Páls ísólfssonar
lagið forkunnar vel sungið, og
svipuðu máli er að gegna um
lögin „Den farende Svend“
eftir Karl O. Runólfsson og
„Heimi“ eftir Sigvalda Kalda-
lóns, sem þarna voru auka-
lög.
Þessu næst komu lög eftir
enskumælandi tónskáld: „Tell
me, oh blue, blue sky“ eftir
Vittorio Giannini (f. i Fíladel-
fíu í Bandaríkjunum 1903),
„The star“ eftir J. H. Rog-
ers (f. í Fairhaven í Banda-
ríkjunum 1857) og „The
winds are calling" eftir L.
Ronald (f. í London 1873),
öll stórglæsilega flutt, eink-
anlega þó miðlagið og auka-
lagið „One little cloud“, sem
Framhald á 11. síðu.
Söngskemmtun Maríu
Markan östlund