Þjóðviljinn - 05.12.1954, Blaðsíða 6

■|B> — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 5. desember 1954
þlÓÐVIUINN
Oigefandl: Sameiningarflokkur aipý^u — Sósialistaflokkurinn.
Rltstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (&b.)
B'réttastjóri: Jón Bjarnason
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjór.sson. Bjarni Benediktsson, GuB-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson. Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýslngastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðusti*
19. — Simi 7500 (3 linur).
Áskrlftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á Xandinu. — Bausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f. J
Tíminn leikur tveimur skjöldum
Þaö leynir sér ek^i á leiðurum Tímans síðan samkomu-
Ja'TÍö náðist á Alþýðusambandsþingi um vinstri manna
stiórn í Alþýðusambandi fslands, að þeim, er að blað-
inu standa er órótt nokkuð út af þeim atburðum. Er það
qg skiljanleg afstaða af hálfu þeirra manna, er svo hafa
blandað bæði geði og gróða við spilltustu klíkurnar í
Sjálfstæðisflokknum, að þeir geta ekki hugsað til stjórn-
málasamvinnu við neina aðra.
Hitt er þó vitað mál, að stór og vaxandi hluti af fylgj-
endum Framsóknarflokksins er heiðarlegt sveitafólk, sem
andstyggð hefur á þeirri stefnu sem flokkurinn hefur
fylgt mörg undanfarin ár, en vonar sífellt að hann muni
breyta um stefnu. Þetta veit forusta flokksins fullvel
pg þess vegna er alveg sérstökum ráðum beitt til að
halda þessu heiðarlega fólki við trúna. Þau ráö eru, að
gefa stundum sannar lýsingar á samstarfsliðinu, lýsa því
þá eins og spilltustu einræðisvaldhöfum hálfgerðra eða al-
gerðra fasistaríkja, og líkja gróðafíkn þess við það sem
sHra verst þekkist í heimi hins skefjalausa arðráns kapi-
talismans. Og þegar mest liggur við er formaður flokksins
látinn likja stjórnarsamvinnunni við fúinn húshjall, sem
ekkert liggi fyrir annað en rífa til grunna þegar í stað,
aðeins ef ekki vantaði annað skjól. Þessa minnast ís-
lenzkir útvarpshlustendur frá síðustu útvarpsumræðum
írá Alþingi.
Þetta er sú hlið áróðursins sem ætluð er hinu frjáls-
lynda, heiðarlega fólki, sem flokknum fylgir og öðlast
nýja von um að nú séu betri tímar í aðsigi, þegar það
les eða heyrir slíkt.
En flestum reynist erfitt að þjóna bæði guði og Mamm-
oni. Hver maður veit að innan flokksins eru aðrir hópar
manna, sem gengið hafa í innilegt sálufélag við þær
spilltu gróðaklíkur íhaldsins, sem Tíminn lýsir svörtust-
úni, þegar talað er við hinn heiðarlega almúgamann.
Þcssum skal þjónað af heilindum, og þá er snúið blaðinu.
Slíkur leiðari var í Tímanum í gær undir fyrirsögninni
„Það tælir horska hugi“. Þar kemur fram hræðsla þeirra
síðarnefndu við það, að óánægða fólkið kunni að hafa
tekið skammirnar um íhaldið of alvarlega. Óttinn við að
það muni nú í atburðum Alþýðusambandsþingsins, sjá
möguleikana á að gera að veruleika þá frjálslyndu stjórn-
arstefnu, sem það eindregið óskar eftir, og verði nú kröfu-
hart um að leiðtogarnir standi við orð sín. Þess vegna er
nú hætt að líkja stjórnarsamstarfinu við fúinn hjall, sem
sjálfsagt sé að afmá við fyrsta tækifæri. Heldur er því nú
lýst sem blessunarríku samstarfí, sem bætandi áhrif hafi
haft á flesta þætti þjóðfélagsins og efnahagsmál þess.
Þó er þess gætt, að minnast ekki á þá framkvæmd sem
viðkvæmast stingur einmitt þetta fólk, sem öðrum þræði
þarf að halda við trúna á flokkinn. Það er hernámssamn-
ingurinn og framkvæmd hans. Þeir vita vel, sem Tímann
skrifa, að ef of fast er þrýst á það kýli mun það springa,
og gæti þá orðið erfitt að fela eitrið sem undir býr. Þess
vegna kjósa þeir heldur að fela það svo lengi sem hægt er.
En að leika svona tveimur skjöldum er ekki hægt til
lengdar. Að því hlýtur að koma að heiðarlegt fólk, sem
ætlast einnig til heiðarleika af leiðtogum sínum, lætur
ekki blekkjast lengur. Og einmitt þegar slík tækifæri
gefast sem nú í sambandi við vinstri samvinnu á Alþýðu-
sambandsþingi, til að mynda allsherjarsamtök vinstri
fólks í landinu, þá fer það frjálslynda fólk, sem Framsókn
hefur fylgt, að efast um heilindi leiðtoga sinna, þegar
það sér að þeir reynast fullir úlfúðar í garð þeirra, sem
brautina hafa rutt í þessum efnum. Þetta vita leiðtogar
flökksins og blaðamenn. Þess vegna tala þeir nú um að
verið sé að „tæla horska hugi“, þegar bent er á þau
straumhvörf, sem nú hafa gerzt. Því þeir vita einnig, að
engir möguleikar eru á neinskonar vinstri stjómarmynd-
un í landinu nema með þátttöku Sósíaiistaflokksins, og
jþgss fólks er honum fylgir aö málum.
Grímur Grímsson, fyrrv. skólastjóri
Minningarorð
Sumarið er komið, og sólin
norður við íshaf getur ekki
fengið af sér að setjast. Hún
hvílir sig aðeins andartaks»-
stund í seilingshæð yfi^ haf-
inu og brosir rauðu við sjó og
landi, áður en hún byrjar að
fikra sig upp á festinguna að
nýju. Og lífið yngist við, líkt
og andblær eilífðarinnar hafi
leikið um vit þess: Því nægír
að hægja ofurlítið andardráttinn
og blunda á öðru auga yfir blá-
lágnættið og er þá ekkert að
vanbúnaði að hefja nýjan dag.
í síldarþorpinu er síðdegis-
kyrrðin svo djúp, að þegar ung-
meyjar mætast á götu og taka
tal saman heyrist um allt
plássið, að önnur þeirra segir:
Grímur er kominn. Og hreim-
urinn í röddinni er eins og
þegar fólkið í sveitinni segir á
vorin: Lóan er komin.
Um langt árabil lagði Grím-
ur Grímsson leið sína til Rauf-
arhafnar um jónsmessuleytið.
Þegar þorpsbúar sáu honum
bregða fyrir á brautinni birti
yfir svip þeirra, bæði vegna
þess að hann var hvers manns
hugljúfi og eins hins, að þá
vissu þeir að síldin færi bráð-
lega að ganga í flóana.
Fundum okkar Gríms Gríms-
sonar bar fyrst saman í þessu
skemmtilega síldarþorpi norður
við dumbshaf fyrir röskum ára-
tug. Hann var þá um sextugt,
ég fávís menntaskólastrákur.
Þá tókst þegar með okkur
traust vinátta. Kynni mín af
þessum fágæta manni voru í
skemmstu máli slík, að ég tel
hann að öllu gagnvandaðasta
göfugmenni sem ég hef þekkt.
Grímur Grímsson vakti hvers
manns athygli og traust við
fyrstu sýn: Hann var heljarmik-
ill vexti, vasklegur og bar sig
tiginmannlega, sviphreinn og
laglegur, ólympskur yfirlitum,
silfurhærður á efri árum,
manna snyrtilegastur og prúð-
menni í framkomu, sameinaði
með fátíðum hætti barnslega
ljúfmennsku og kurteislega ein-
urð kynborins höfðingsmanns.
Grímur Grímsson var fæddur í
Fljótum norður. Hann stund-
aði nám í gagnfræðaskólanum á
Akureyri, síðan Flensborg og
lauk þaðan kennaraprófi.
Að námi loknu gerðist hann
kennari, varð skólastjóri barna-
skólans í Ólafsfirði og gegndi
því starfi meðan heilsa entist.
Hann lét af embætti á bezta
aldri vegna heyrnardepru.
Eftir það vann hann hjá S. R. R.
á sumrum, unz hann var kom-
inn fast að sjötugu, en sat
heima í Ólafsfirði á vetrum.
Ég hef kynnzt lærðari mönn-
um en Grimi, en fáum eða eng-
um eins vel menntuðum. Hann
leitaðist alla ævi við að efla
þekkingu sína, áleit hana allra
dyggða móður, ef menn beittu
henni til að rækta karakter
sinn. Þegar hann hafði stundað
kennslu um nokkurra ára skeið,
gerði hann hlé á fræðslustörf-
um og sigldi til Noregs til að
fræðast. — „Ég óttaðist að ég
færi að forpokast," sagði hann
við mig á næturvakt fyrir
norðan, þegar Noregsdvöl hans
bar á góma. Þetta lýsir mann-
inum vel. Hann þekkti forpok-
unarhættuna sem yfir mönn-
unum vofir, ekki sízt í afskekkt-
um byggðum. Þess vegna var
*
Grímur Grímsson,
brjóstmynd eftir Ríkarð Jónsson.
honum ekki hætt. Engan hef ég
vitað fjær því að örvænta um
æskuna, engan opnari í and-
anum, forvitnari um hið unga
og vaxandi í þjóðfélags- og
menningarmálum, engan hleypi-
dómalausari í hvívetna. — Á-
hugasvið hans var furðulega
vítt: Tungumál, stjórnmál,
bókmenntir, heimspeki — ekki
sízt indversk fræði — voru
meðal þess sem hug hans heill-
aði. Ég undraðist tíðum þekk-
igu hans — og ekki síður hve
staðgóð hún var en hitt, hve
víða hann var heima. Hann
hefur örugglega verið einn
þeirra sem lesa fremur eina
bók mörgum sinnum en marg-
ar bækur einu sinni. En vegna
lifandi áhuga og þrotlausrar
elju varð hann flestum víð-
lesnari allt um það. — „Mig
langaði til að verða ekki verr
að mér en útkjálkaprestur". _
Ég gekk eitt sinn við í súð-
arkompu Gríms síðasta sum-
arið sem við unnum saman í
síldinni. Á borði við höfða-
lagið lá Bréf til Láru, fyrsta
útgáfa. — „Ljómandi snilli
er þetta“, sagði hann, þegar
ég fór að handleika bókina —
„ég er búinn að lesa hana
mörgum sinnum, og mér finnst
hún því betri sem ég les hana
oftar.“ — Útlit bókarinnar er
mér minnisstætt: Það var
eins og hún væri að koma úr
prentun, og var þó hartnær
aldarfjórðungur liðinn frá því
er hún kom út, og eigandinn
búinn að marglesa hana. Þeg-
ar ég staðnæmist við þetta
litla atvik, þykist ég greina þá
eðliskosti sem öðrum fremur
mótuðu líf Gríms Grímssonar:
hirðusemina og snyrtimennsk-
una. Hann leitaði sér fróð-
leiks og fræddi aðra vegna
þess, að hann gat ekki unað
óþrifum fordóma og fákunn-
áttu. Hann gerðist sósíalisti á
fullorðinsaldri vegna þess að
honum rann til rifja það
hirðuleysi um hæfileika
mannsins og hamingju sem er
megineinkenni kapitalismans.
Snyrtimennska hans stafaði af
því, að hann eygði í eðli hvers
manns eitthvað guðlegt sem
halda ber hreinu og hefja.
Ég veit ekki hvort Grímur
hefur átt nokkurn óvin, en hitt
veit ég að hann niðraði ekki
fjöndum sínum — ef einhverjir'
hafa verið — nema þá með
þögninni. Ég komst að því af
hendingu á síðastliðnu sumri,
að hann hafði eitt sinn mætt
ódrengskap nokkrum í máli sem
var honum viðkvæmt og varðaði
hann miklu. En aldrei heyrði
é'g hann á það minnast, þótt
mál þetta bærist oft í tal okk-
ar á milli. Hann var mannleg-
ur, eins og allir sannir öðl-
ingar, og nógu rishár til að
geta verið veglyndur einnig
við óverðuga.
Grímur Grímsson var ekki
trúfækinn til baga á ofan-
verðri ævi a. m, k. — mun
þó aldrei hafa gengið með öllu
af þeirrí biblíutrú, að hóflega
drukkið vín gleðji mannsins
hjarta. í síðasta bréfinu sem
ég fékk frá honum lét hann
allvel yfir hag sínum, en bætti
þó við: „Elli gamla ier um
Frón“ — byrjaði siðan að
skopast að því, að það yrði
vist ekkert smávegis arnstur
á upprisudaginn.
Ég heyrði í útvarpinu að
Grímur hefði látizt á dögun-
um og útför hans verið gerð
norður í Ólafsfirði á föstudag-
inn var. Þótt hann hefði átt
að lifa svo sem einni öld leng-
ur, er fánýtt að sýta- Ævi
hans varð lengri og betri en
flestra .annarra .manna. Það
var lán að fá að vera honum
samferða svolítinn spöl.
Einar Bragi