Þjóðviljinn - 15.02.1955, Page 6

Þjóðviljinn - 15.02.1955, Page 6
6) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur* 15. febrúar 1955 Vfc- þlÓOVIUINN Útgefandl: Samelntngarflokkur íilþýðu — Sóaíalistaflokkurinn. Kltstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.) Fréttastjóri: Jón Bjarnason. Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð- mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson. Auglýslngastjóri: Jónsteinn Haraldsson. Rltstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Simi 7500 (S línur). Áakrlftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrennl; kr. 17 annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið. Prentsmiðja Þjóðviljans h.f. Fordæmi járniðnaðarmanna Þróunin í verklýðshreyfing’unni hefur orðið mjög at- hyglisverð á undanförnum mánuðum. Árum saman hefur afturhaldinu tekizt að sundra alþýðusamtökunum með illvígum deilum; það hefur klifað á þeirri kenningu að það væri meginglæpur að vinna meö sósíalistum; í hverju félagi hafa verið háð hjaðningavíg, sem stund- um voru svo tvísýn að félögin skiptust nærfelt 1 tvennt, þannig að þau áttu mjög erfitt með að beita sér. Yfir þessu hlökkuðu afturhaldsblöðin, blésu í glæðumar og reyndu að magna hvem ágreining. Einlægum verklýðssinnum varð hins vegar æ ljósara að þessi bræðravíg vom stórhættuleg og að til þehTa var stofnað af annarlegum hvötum. í kosningunum til Al- þýðusambandsþings s.l. gerast því næst þau tíðindi að vinstri menn taka höndum saman í verklýðshreyfing- unni víða um land og setja sér það mark að ná völdum í stjóm Alþýðusambands íslands en x-eka á dyr agenta atvinnurekenda. Á Alþýðusambandsþinginu urðu hörð átök, og þar reyndi mjög á þolrif og heilindi manna en góðu heilli var þar nægilega stór hópur sem hvergi hagg- aðist, og Alþýðusambandsstjómin var skipuð nýjum mönnum sem berjast fyrir einingu verklýðsstéttaiinnar. Þessi málalok vöktu gleði innan alþýðusamtakanna um land allt, og sú sókn sem einkenndi kosningarnar til Alþýðusambandsþings hefur síðan eflzt og breikkað. í öllum þeim kosningum sem síðan hafa farið fram innan .verklýðsfélaga hafa vinsti’i öflin stóraukið fylgi sitt. Er þess t.d. skemmst að minnast að stjóm einingarmanna varð sjálfkjörin í Dagsbrún, en þar hafa ámm saman vei’ið mjög hávaðasamar kosningar, enda þótt aftui’hald- inu hafi lítið tekizt að lama þetta forustufélag verk- lýðssamtakanna. Nú sá afturhaldið þann kost vænstan að gefast upp skilyrðislaust; það vissi sem var að verka- menn skipuðu sér einhuga um stjórn sína og að hver tilraun til sundrungar yrði háðuleg hi’akför. Nýjasta dæmið um þessa þróun er kosningin í Félagi járniðnaðarmanna. Um margra ára skeið hafa úrslitin oltið þar á örfáum atkvæðum, það hefur nálgazt happ- drætti hvoiir bæm sigur af hólmi. Árið 1953 vann aftui'- haldið með fjögurra atkvæða mun; árið 1954 unnu ein- ingarmenn með 19 atkvæöa mun. En í ár verða alger straumhvörf, einingarmenn virma stói’felldan sigur, hafa 61 atkvæðis meii'ihluta og næstum því 50% meira fylgi en afturhaldsliðið. Samt fór íhaldið í ár meiri hamförum en nokkru sinni fyrr og naut fyllsta stuðnings Alþýðu- blaðsins og hægi’i klíkunnar í Alþýðuflokknum. Þetta er sigur sem mun bergmála um allt land og hvetja verkafólk til einingar og þi’óttmikillar sóknar. Og hann mun hafa mjög víðtæk áhi’if í kjai'abaráttu þeirri sem nú er framundan. Hann sýnir og sannar aftui’hald- inu að verkafólk er nú að skipa sér fast saman í eina fylkingu og er staðráðið í því að fylgja hagsmunaki’öfum sínum fram til sigui’s. Tími sundmngarirmar er lið- inn; framundan er stórsókn alþýðusamtakarma og yinsti'i aflanna í landinu. ! AB-blaS á nýjan leik ! Alþýðublaðið er nú að fá á sig gamalkunnan svip, yfirbragð Stefáns Pétui’ssonar. Rússagrýlan skýtui’ þar upp kollinum í hverjum dálki, en hins vegar veit ritstjórn- in ekkert um þau hagsmunamál íslenzki’ar alþýöu sem nú ber hæst. Það vekur t.d. athygli að Alþýðublaðið Virðist varla hafa frétt um stói’deilur þær sem atvinnu- rekendur og ríkisvald þeirra heyja nú við sjómenn 1 yestmannaeyjum og matsveina og þjóna á farskipunum, og það hefur ekki birt nokkurt orö til stuðnings vei’k- lýðssamtökunum í þeim deilum. Vex’kamenn mega eins eiga von á því að þetta blað snúist gegn þeim og kjara- kröfum þeirra — og það væri raunar ekki í fyrsta skipti. En væri nú ekki ráð að skipta um haus og nefna sig ÁB-blað á nýjan leik? Leikritið á sunnudaginn var samskonar sagna. Það er ekk- frábærlega gott, Lögmaðurinn ert efni til frásagnar, þótt eftir Elmar Rice í þýðingu ég sjái mann út á götu, og Einars Braga. Hraði leiksins ekkert meira frásagnarefni, var miklu meiri en í leikjum þótt það væri svipur einn, þeim, sem venjulega eru flutt- er ég sé. Móðir mín í kví kví ir. Þorsteinn Ö. hefur aldrei er mikil saga, rökrétt og á- fyrr leikið hlutverk, sem kraf- hrifamikil atburðaröð. En við izt hefur eins mikils hraða og eigum aðeins örfáar drauga- Lögmaðurinn. Maður hefur sögur af þeirri gerð. Megnið haldið að honum hæfðu bezt af draugasögunum, sem verið róleg og virðuleg hlutverk, en er að skrásetja og fara með, það er vafamál að hann hafi eru sneiddar öllu skáldlegu gert hlutverki sínu öllu betri innsæi og öllu sambandi við skil öðru sinni. Þótt ekki drama mannlegs lífs, rætur verði máski sagt, að höfuð- þeirra liggja í eymd liðins kostur leiksins sé markör- . tíma, þegar menn höfðu ger- yggi, þá er það heilmikið, sem samlega gefið frá sér alla við- hann flettir ofan af listilega leitni til skilnings á mann- skýrt, og framsetning öll svo legu lífi og öll tilveran var skýr, þrátt fyrir mikinn hraða einn óskiljanlegur kaos, og og margar persónur, að það hneigð nútímans til þesshátt- var mjög auðvelt að fylgjast ar sagna stendur í Sambandi með gangi málanna. við flótta mannsandans frá Draugagangur var sérlega að skilja líf okkar, rök þess áberandi í Útvarpinu síðustu og möguleika þess til mann- _T , -fc,f ' miöviku- sæmandi og sællar tilveru. viku. Hann hofst a miðviKU .. 6 , , . ., , dagskvöld í óskastund Bene- Draugasogur a borð V1ð þær, dikts Gröndals. Það var dá- sem frú Margrét las, er ó- samleg draugasaga, sem hann mogulegt að gera nokkurs flutti, og var hún af indversk- um uppruna. Svoleiðis drauga sögur segja sex, hún var full- komið listaverk, á rætur djúpt í kviku þjóðlífsins og greinar hennar ófust á ótal vegu við þætti daglegra fyrirbæra í lífi aldakúgaðs fólks. Svo kom fimmtudagskvöldið með sína kvöldvöku, og þá komu fjór- ar sögur, sem draugar léku stærri eða minni hlutverk, og var ein í ljóðum. Sú þótti mér bezt. Draugasögur eru virði, hve miklir snillingar einskis virði nema þær séu sem fara höndiun um þær. skáldskapur. Og mótívið í Draugasögurnar eiga fyrst kvæði Kristjáns frá Djúpalæk 0g fremst verðmæti sitt sem um ungmeyna, sem fyrirfór myndir af andlegu ástándi sér af ástarsorg, og bónd- þjóðar okkar, þegar hún stóð ann hins megin heiðar, sem næst þröskuldinum að heiðum vakti ást hennar og fórst í Heljar. Hinn ungi mennta- örmum hennar játinnar á maður, Jökull Jakobsson, hrundu býli, er drjúgur skáld- komst ágætlega inn á þau skapur og prýðilega unnið, efní á föstudagskvöldið í er- örlagaþráðurinn gengur óslit- indi sínu um Þorlák helga. inn út yfir gröf og dauða, Hann benti réttilega á það, að verkinu lýkur við rökrænt £ trúnni á helga dóma Þor- mark frá eyðilögðu lífi og láks biskups kynnumst við fá- sviknum vonum um uppfyll- tæku alþýðunni, sem höfund- ingu helgustu lífsins þarfa. ar okkar ágætu sagna létu sér Draugavísurnar í sögunni fátt um. Þá var guð orðinn um Reynistaðabræður er mikil sv0 fjarri þessu fólki, að það fylling í þá djúpu harmanna varð að fá sér meðalgangara sögu, þær gera hana að skáld- til að koma boðum sínum til verki, og sjálfar eru þær hans. Svo voru þessir meðal- skáldverk, af því að þær gangarar teknir frá fólkinu, standa í svo nánu sambandi Qg Hfið varð myrkara og við harmleik, sem er í nánu myrkara og æ vonlaifsara sambandi við daglegt líf þjóð- þessa heims og annars. Það arinnar, hann er þáttur í Var einn drátturinn í mynd aldalangri baráttu hennar upp hins algera vonleysis, að á lif og dauða, harm þess- sjálfur dauðinn gat hvorki arar sögu hefur íslenzk þjóð veitt hvíld né fögnuð, hinir gert að eigin harmi. — Öðru framliðnu eigruðu um, hálfu máli gegnir um draugasög- umkomulausari en umkomu- urnar, sem frú Margrét Jóns- lausustu flækingarnir, sem dóttir las. Þó voru þær sög- skröltu enn holdi klæddir ur lesnar af mikilli prýði, frú héma megin grafar. Margrét er einn hinn ágæt- Þessar sviplausu drauga- asti upplesari, sem í útvarp- sögur eru furðulega mikill ið kemur, þegar snjöllustu hluti þeirra sagna, sem al- leikararnir eru undanskildir. mennast ganga undir nafninu Og svo em þessar sögur skrá- þjóðsögur. En annar er sá settar af mestu meisturum hópur sagna sem miklu minni þeirrar listar á landi hér nú rækt hefur verið lögð við að til dags, þeim Vilmundi Jóns- safna, en eru þó á allan hátt syni og Þórbergi Þórðarsyni. svipmeiri að inntaki og En draugasögur í þessum stíl dramatískari að risi. Það eru er aldrei hægt að gera nokk- sögur úr lífí hins lifandi fólks. urs virði. í ógnum standa þær sögur Flatneskjulegra en einhver ekki að baki svæsnustu einstök sýn án sambands við draugasögum, en þær eru alla aðra hluti er ekki hægt íklæddar mannlegu holdi og að hugsa sér. Og því erfið- blóði, sambland af hugmynd- ara er að gera mat úr svona um og raunverulegum atburð- efni, þar sem fyrir eru með um og veita svigrúm leit þjóðinni « hundruð .jþýssupda nýrra staðreynda um löngu Dtvarpið síðustu viku liðna atburði. Stefán Jónsson námsstjóri flutti eina þess háttar sögu á kvöldvökunni. Það var áhrifamikil frásögn og hefði þó getað verið enn áhrifameiri, hefðu snillingar á borð við Vilmund og Þórberg skrásett hana. Þá er eftir að minnast góðra erinda. Erindi Bjama Vilhjálmssonar um íslenzkt mál var með nokkuð nýjum hætti, hann var í formi kápp- ræðna, þar sem Bjarni las upp bréf frá Magnúsi Finn- bogasyni menntaskólakenn- ara, þar sem hann gagnrýndi fyrri ummæli Bjarna og síð- an svaraði Bjarni þeirri gagn- rýni. Slík tilbrigði eru næsta mikilsverð til skýringar á vafaatriðum. Dagur og vegur var prýðilegur hjá Thorolf Smith. Hann flytur skýrt og röggsamlega, og það er mjög ánægjulegt að fá í þessum þætti skorinorða gagnrýni á ósóma samtímans, Og mættu fleiri undir taka kröfu hans um brottrekstur svo glæpSam- legra athafná sem hnefaleiks úr samfélagi íþrótta. — Rabb Vilhjálms útvarpsstjóra um ættartölur og ættfræði var næsta uppbyggilegt á því sviði. — Jóhannes Björnsson læknir flutti erindi eftir há- degi á sunnudaginn um heilsu gæzlu í skólum. Er það vel, að almenningur sé fræddur um hve mikið og merkiiegt starf er rækt á því sviði og að hverju er stefnt og hve langt er enn að settu marki — Frú Guðrún Sveinsdóttir ræddi um tónlist á alþýðleg- an og greinargóðan hátt. — Erindi Skúla Norðdahls um samfélagshús var hið gagn- merkasta, hve langt sem það kann að eiga í land, að orð hans verði til leiðbeininga á sviði framkvæmda. — Þá verður síðast getið, en ekki sízt hins bráðskemmtilega og fróðlega erindis Sigurðar Þór- arinssonar um eldstöðvar Mið- jarðarhafsins. Það er ánægju- legt að mega eiga von á fleirum slíkum. ' Það er ekki í hverri viku hlustað á íþróttaþátt Atla Steinarssonar. Flutningur Atla er viðfelldinn og hann gerir sér far um góða og skýra efnisskipan. En líklega væri ástæða til að athuga sérstak- lega málfar hans. 1 þætti sín- um í vikunni var eignarfall eintölu af orðinu vetur veturs, en nefnifall fleirtölu vetrar. Þetta eru afleitar villur. Við segjum vetrarkviði, en ekki veturskvíði, og tölum ekki um vetrana, heldur um veturna. G. Ben.

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.