Þjóðviljinn - 26.02.1955, Qupperneq 7

Laugardagur 26. febrúar 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Hann dregur artdann ótt
og títt, fimmtíu og dtta
sinnum á mínútu. Það er
froða í munnvikunum á
honum. Það er svo að sjá
sem annar kjálkinn sé
brotinn. Það virðist lika
eitthvað vera að honum í
mjóhryggnum. Hann er
aUtaf að strjúka hann með
hœgri hendi ...
Þessar dapurlegu lieilsu-
farslýsingar voru símaðar
dag nokkum í ágúst 1952
neðan frá botni 245 metra
djúprar gjár í nánd við gamla
landamærasteininn Saint
Pierre-Martin í Pýreneafjöll-
um. Sá særði, sem um _var
rætt, var frægur franskur
hellafræðingur, hinn djarfi
Marcel Loubens, þritugur að
aldri, en nokkrum mínútum
áður en símað var hafði hann
slasazt alvarlega er hann
hrapaði langa leið niður á
klettana í botni gjárinnar.
Það var verið að draga hann
hægt og varlega upp í ljós
og hita með mjóum vír, sem
notaður var á upp- og niður-
leið, þegar skrúfa lét sig allt
í einu. Félagar hans niðri í
djúpinu og myrkrinu börðust
örvæntingarfullri baráttu til
þess að bjarga lífi hans, lækn-
ir var látinn síga niður þessa
löngu og hættulegu leið, en
allt var vonlaust. Sex tímum
eftir slysið dó Loubens. Og
fyrsta mannfórnin hafði ver-
ið færð þessari hellasamstæðu
sem nær 728 metra niður í
bjargið frá innganginum og
ber nafnið Saint Pierre-Mar-
tin-hellamir.
Félagar Marcels Loubens
jarðsettu hann í efsta hellin-
um, Lepineuz-hellimmi. Það
var ekki fyrr en í fyrrasumar
að það tókst með miklum erf-
iðismunum að flytja lík hans
úr hellinum upp á yfirborðið.
^ Bæði froskmaður,
eldíjallaíræðingur
og hellakannari.
Haroun Tazieff segir frá
dauða Loubens og ýmsum
sögulegum atvikum úr könn-
unarferðum í þessum hellum
í bók sinni Ævintýralegir
hellar, en hún er bæði vel
skrifuð og áhrifarík. Hún kom
út í danskri þýðingu s.l. haust
hjá Samlerens Forlag og
fylgdu margar og ótrúlegar
myndir.
Tazieff hefur einnig dvalizt
á hafsbotni sem froskmaður
og í vellandi eldgigum, og
maður les eggjandi frásögn
hans með svipaðri kennd og
þegar fyrri kynslóðir sátu við
lampann sinn og lásu um at-
hafnir Livingstones og Stan-
leys í Afríku, sem þá var
næsta myrk.
Samanburðurinn er ekki al-
veg út í bláinn. Að vísu eru
þessir hellaskoðarar djarfir
glæframenn og ferðir þeirra
niður í jörðina eru lifshættu-
leg íþróttaafrek, sem gera
kröfur til ýtrasta líkamsþrótt-
ar og valinna hjálpartækja, en
það er ærinn tilgangur bak
við það sem virðist vera leik-
ur að dauðanum. Það voru
hellakönnuðimir, spelólógam-
ir eins og þeir em nefndir,
sem fundu sumar af hinum
MÐRI
í IIHtni
JARÐAR
M hanga í þræði undir fossi og imúast eins
og snæida ískaldur í myrkri hundruð metra
undir yfirborði jarðar
k
HeUafræðingurinn Marcel Loubens á leið niður í Saint
Pierre-Martin hellana í Pýreneafjöllum.
frægustu dýramyndum isald-
armanna í frönskum og
spænskum hellum, og langtum
neðar í jörðunni — í liinum
óhemjulegu kalksteinshellum,
sem vatn hefur étið og Tazi-
eff hefur heimsótt m.a., en þar
höfðu menn aldrei áður komið
•— er t.d. mikil vísindaverð-
mæti að finna er könnuð em
jarðfræðilög og hugsanlegt
jurta- og skordýralíf. Og um-
fram allt getur það haft
þjóðhagslegt gildi að kanna
hvernig er lega fljóta og
Einn pátttakenda, Jacques
Labeyrie, að höggva graf-
skrift um hinn látna Mar-
cel Loubens — í hélli nœst-
um því 400 metra undir
yfirborði jarðar.
rennsli þeirra í iðmm jarðar.
Sé hægt að sprengja op á
klettaveggina og leiða fljót
upp á yfirborðið í meiri hæð
en orðið hefur í náttúmnni,
leiðir það með sér geysilegt
orkumagn til iðnaðar og ann-
arra þarfa.
^ Notre Dame-kirkjaji
kæmist fyrir < 4
tvívegis.
Saint Pierre-Martin hellam-
ir vom kannaðir árin 1951,
1952 og 1953. Niðri í myrkr-
inu höfðu fundizt alls sjö
hellar, tengdir saman með
mjóum göngum, en þeir em
sumstaðar undir farvegi
fljótsins. Þeir taka við hver
af öðrum og teygjast hálfan
þriðja kílómetra inn í fjallið
— sá efsti er 400 metra undir
innganginum, sá neðsti í 728
metra dýpi.
Það hefur að nokkm tekizt
að gera kort af hellunum,
hinu reglulausa klettalands-
lagi inni í þeim og hinum æf-
intýralegu dropsteinamyndun-
um, sem hljóta að vera hinar
furðulegustu við flöktandi
ljóskerabjarmann. Noklcrir
hellanna era svo stórir að
mælingar sýna að Notre
Dame-kirkjan gæti koniizt
þar fyrir að minnsta kosti
tvívegis.
^ Kráka flaug úr
hreiðri sínu.
Skemmtileg er frásögnin af
því hvernig á því stóð að
Saint Pierre-Martin hellamir
fundust. Tveir spelólógar,
Georges Lepineux og Guis-
eppe Occhialini, vom dag
nokkum að hvíla sig við
gamla landamærasteininn
milli Frakklands og Spánar í
Pýreneafjöllum. Allt í einu
kom Lepineux auga á kráku
sem virtist koma fljúgandi
beint út úr klettinum.
— Lepineux var athugull
maður. Eins og Newton, er
hann sá eplið falla, sat hann
lengi sokkinn niður í djúpar
hugsanir. Hafi krákan komið
út úr klettinum hlaut að vera
í honum op með hreiðri. Nú
gera krákur sér aðeins hreið-
ur þannig að frjálst rúm sé
undir þeim. Og slík rúm, fal-
in inni í kalkklettum, eru ein-
mitt verkefni spelólóga. Þeir
klifruðu í snatri upp í staðiim
og fundu rifu í klettinn. Þeir
stækkuðu hana fljótlega og
köstuðu inn smásteinum, en
þeir virtust hverfa í endalaust
hyldýpi. Saint Pierre-Martin
hellarnir voru fundnir.
^ Það tekur á
taugarnar.
Það þarf auðvitað sérstaka
manngerð til þess að stunda
könnunarferðir svona langt
undir sólarljósi, grasi og
trjám og öllu því sem menn
þekkja og kunna að umgang-
ast. Það hrekkur ekki til að
vera djarfur og hafa óseðjandi
löngun í könnunarferðir.
Taugamar verða að vera al-
heilar, menn verða að vera úr
traustri steypu ef þeir eiga
ekki að bugast niðri í þessu
vota, biksvarta myrkri, þar
sem þeir verða bæði að vinna,
snæða og hvílast í svefnpok-
um sínum.
En líftaug allra hellarann-
sókna er við innganginn. Það
er vindan sem stjórnar mjó-
um vírum, sem flytja menn-
Höfundur bókarinnar Ha-
roun Tazieff (t.h.) rœðir
við lœkni leiðangursins
1952, dr. André Mairey.
ina út f langvinnt ferðalag
eða lyftir þeim upp. Og há-
markið í bók Tazieffs ér lýs-
ing hans á því hvemig vind-
an brást, þegar hún átti að
draga hann sjálfan upp nokkr
um stundum eftir að búið var
að jarðsetja Lcfubens niðri í
hellinum.
★ Að snældusnúast ís-
kaldur undir íossi.
Hann er kominn um það
bil 70 metra yfir hellisbotn-
inn, þegar hæg hreyfing vírs-
ins upp á við stöðvast snögg-
lega. Bjarminn frá ljóskerinu
dregur ekki lengur gegnum
myrkrið, og í símanum er
honum sagt að það þurfi að-
eins að gera smáathugun
unni. Síðan rofnar sambandið.
Síðar nær Tazieff aftur sam-
bandi við þá, hann sárbænir
þá um að draga sig aðeins ör-
lítið hærra; hann hangir í
miðium smáfossi og er þegar
holdvotur og ískaklur og hann
snýst eins og snælda neðan
í mjóum vírnum.
Þeir reyna að róa hann með
undanbrögðum, þetta sé að
verða búið o.s.frv., en tímam-
ir líða, hann missir vald á sér
þar sem hann hangir í myrkr-
inu og vatnselgnum, hann
grætur og formælir og stund-
um —= þegar bráir af honum
— skilur hann að vindan uppi
er meira en lítið biluð. Hvað
nú ef virinn þoilr ekki átakið
til lengdar? Hann hugsar með
skelfingu um örlög Loubens.
Og ekki hressist hann þegar
honum berast þau fyrirmæli
með símanum að losa sig við
öll tæki sín og áhöld. Hann
sleppir áhalda"okanum, og
þegar hann heyrir hann tæt-
ast sundur á klettunmu fyrir
neðan eftir — að þvi er hon-
um virðist — langa stund,
rennur það upp fyrir honum
til fullrar skelfingar hversu
langt er niður — hverju hrap
myndi jafngilda.
Þegar hann hnígur loks til
jarðar á yfirborðinu eftir að
hafa svifið þannig tímum
saman, segja félagarnir hon-
nm að þeir hafi haldið að
hann væri búinn að missa
vitið.