Þjóðviljinn - 30.03.1955, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 30. marz 1955 — ÞJÓÐVTLJINN — (?
Það er vHlukerming og
vitleysa að gengi íslenzkrar
krónu þurfi að lækka þó
kaupgjald hækki
Þegar ráðamenn Sjálístæðisílokksins
og Framsóknar íiamkvæma gengislækkun og
hóta nýjum gengislækkunum eí verkamenn
á íslandi hækka kaup sitt, eru þeir að fram-
kvæma þá stefnu í efnahagsmálum, sem hin-
ir bandarísku húsbændur þeirra. flokka hafa
fyrirskipað.
★ í þingræðukafla þeim, sem hér er birt-
ur, sýnir Einar Olgeirsson að kenningarnar
um gengislækkun sem afleiðingu af kaup-
hækkun, eru ekki á rökum reistar. Hann legg-
ur áherzlu á, hvernig mikil útflutningsfram-
íeiðsla. og skynsamleg stjórn innflutnings
og fjárfestingar leggur traustan grunn að
gengi gjaldeyrisins, en einmitt bandaríska
stefnan í efnahagsmálum, stefnan sem Sjálf-
stæðisflokkurinn og Framsókn hafa fylgt og
fylgja, veikir þennan grundvöll.
-<s>
Eitt mál kemur hvað eftir
eftir annað inn í umræðurnar
um kaupgjaldsmálin. Það er
mál sem hæstv. forsætisráð-
ráðherra alveg sérstaklega
hefur komið með hvað eftir
annað. Það er vandamálið um
gjaldeyrinn og gengi íslenzku
krónunnar.
Það fyrsta, sem við eigum
að rannsaka í þeim efnum, er:
Hlýtur gengi íslenzku krón-
unnar að falla, ef laun verka-
manna eru hækkuð ? Við verð-
um að reyna að kryfja það
til mergjar í þessu sambandi,
á hverju íslenzkur gjaldeyrir
byggist og gengi hans og
hvemig verður hann bezt
tryggður?
Hótanir um gengis-
lækkun
Það hefur verið talað mik-
ið um hótanir ,_í þessu efni.
Um hótanir, m.a. frá hæstv.
forsætisráðherra, og sagt að
hann hafi verið með hótanir
um að lækka gengið, ef kaup
yrði hækkað. Slík hótun er
ekki upphaflega frá hæstv.
forsætisráðherra. Slík hótun
er upprunalega fram komin
frá allt öðrum og jafnvel vold-
ugri aðilum. Hún kom fram
í frv. til laga um gengis-
skráningu, launabreytingar,
stóreignaskatt, framleiðslu-
gjöld ofl. sem lagt var fyrir
Alþ. 1950. I annarri gr. þess
frv. eins og það var lagt fyrir,
var svohljóðandi ákvæði (í
fyrstu greininni er það ákveð-
ið hvernig-gengið skuli vera.)
Þar stendur, í síðari máls-
greininni: „Landsbanka Is-
lands er skylt að taka sér-
staklega til athugunar geng-
isskráningu íslenzkrar krónu,
þegar almenn breyting verð-
ur á kaupgjaldi, önnur en sú,
sem kveðið er á um í þessum
lögum. Skal bankinn, svo fljótt
sem kostur er, gera ríkis-
stjórninnni grein fyrir niður-
stöðum sínum“.
Þarna kom fyrsta hótunin
fram um að tengja gengi ís-
lenzks gjaldeyrir við launa-
breytingar innan lands. Þetta
frv. var samið af amerískum
sérfræðingi. Það var sent til
þáverandi rikisstjórnar frá
Ameríku með dr. Benjamíni
Eiríkssyni, og þessi grein
sýndi vilja Alþjóðabankans,
(Efnahagsstofnunarinnar og
þeirra aðilja, sem um þetta
höfðu fjallað. Hún sýndi vilja
þeirra til að tengja gengi ís-
lenzks gjaldeyris við laun
verkamanna á íslandi.
Þarna var hótunin beint
sett fram. Þarna átti að taka
valdið af Alþingi að ákveða
gengið, flytja það yfir í
Landsbankann og fyrirskipa
Landsbankastjórninnni að
taka það til endurskoðunar í
hvert skipti, sem launabreyt-
ing yrði hér heima.
Bandarísk íyrirskipun
Með öðrum orðum: Am-
eríska auðvaldið, sem á bak
við þetta stóð, gerði kröfu til
þess, að svo framarlega sem
íslenzkir verkamenn hækkuðu
kaup sitt, þá skyldi gengi ís-
lenzkrar krónu verða Iækkað.
Og þetta ameriska auðvald,
sem gerði þessa kröfu í þessu
frv. þá, það var það sama
auðvald, sem var að búa sig
undir að verða stærsti at-
vinnurekandi hér á íslandi.
Það sama auðvald, sem var
þá orðið, og er enn, stærsti
viðskiptaaðili íslands. Þessi
aðili hafði annars vegar sem
komandi atvinnurekandi mesta
hagsmuni af þvi, að halda
niðri kaupgjaldi íslenzkra
verkamanna og lækka gengi
íslenzku krónunnar, og var
um leið sá aðili, sem selur
mikið til íslands, og hafði
því mestu hagsmuni af þvi, að
íslenzka krónan væri sem
lægst, en dollarinn sem hæst-
ur.
Þarna koma í fyrsta skipti
fram þessar hótanir, sem síð-
an er oft verið að tala um.
Bandarískir hagsmunir
Þá var verið að taka upp
þá efnahagspólitík á íslandi,
sem efnahagssamvinnan svo-
kallaða, Marshallsamvinnan,
hefur byggzt á. Þá var verið
að byrja á að framkvæma
þá stefnu, en einkenni hennar
voru: Burt með allar hömlur
á auðsöfnun einkaaðilanna!
Burt með allar hömlur á aúð-
söfnun auðmannanna, frjálsa
braut fyrir gróðaþorstann. En
um leið, engar kauphækkanir
hjá verkamönnum. Og svo
framarlega, sem átti að verða
kauphækkun hjá verkamönn-
um, þá átti að svara með
gengislækkun.
Þessi grein, sem Ameríkan-
arnir höfðu sett inn í gengis-
lækkunarfrv. komst ekki í
gegn hér á Alþingi. — Al-
þingi vildi ekki algjörlega
missa valdið yfir gengisskrán-
ingunni.
En er þessi forsenda, sem
þama var byggt á, og sem
nú kemur stundum fram enn,
rétt? Er það rétt að gengi ís-
lenzku krónunnar verði að
falla, ef kaupgjaldið hækkar?
Á hverju byggist
gengið?
Þetta er rangt. — Á hverju
byggist gengi íslenzks gjald-
eyris? Það byggist á því, að
afköst framleiðslunnar séu
mikil. Alveg sérstaklega fram-
leiðslunnar fyrir útflutning-
inn. Það byggist á því, hve
mikið við framleiðum til ,,út-
flutnings og hvaða verð við
fáum fyrir þær afurðir sem
við flytjum út. Og það bygg-
ist á því, hvaða hóf og hvaða
hagsýni þau máttarvöld, sem
stjórna innflutningnum til
landsins, sýna í innkaupum
sínum fyrir þjóðina.
Með öðrum orðum: Hér á
okkar landi eru þess vegna
aukin afköst í sjávarútvegin-
um, það er margir togarar og
fleiri togarar, margir vélbát-
ar og fleiri vélbátar, hrað-
frystihús og fleiri hraðfrysti-
hús, höfuðundirstaðan undir
öruggum gjaldeyri og undir
velmegun almennings.
Hitt spursmálið, hvernig
verkamenn og auðmenn eða
aðrir aðilar innanlands skipta
andvirði hinnar seldu vöru
á milli sín, það er algert inn-
anlandsmál sem hefur engin
bein áhrif á gengi krónunn-
ar. Þetta er hlutur, sem við
verðum að gera okkur ljósan,
og þetta er hlutur, sem mér
finnst satt að segja liggja
alveg hreint í augum uppi.
Þótt við rækjum allan okkar
útflutning án þess að hafa
t.d. nokkra auðmenn í land-
inu, að verkamenn ættu allt
saman sjálfir og rækju það
með samvinnusniði, þjóðnýt-
ingu eða hvernig sem þeir
vildu, það væri vel mögulegt.
Það væri líka mögulegt fyrir
auðmennina, ef þeir væru
sterkir, að halda niðri kaupi
verkalýðsins og hafa það
mjög lágt, þó verðið á út-
flutningsafurðunum, magnið
sem flutt er út og annað
slíkt, það væri hið sama, allt
eftir því, hvers konar efna-
hagspólitík væri rekin.
Skipting arðsins innan-
landsmál
Það, hvernig verkamenn og
auðmenn skipta á milli sín af-
rakstrinum af vinnunni, það
er innanlandsmál. Það er mál,
sem við gerum upp hér okkar
á milli.
En gjaldeyrisframleiðsla og
gengi krónu byggist á því, að
við aukum útflutning okkar
nógu mikið, að við einbeitum
okkur að því að geta fram-
leitt til útflutnings, að við
höfum afköstin þar sem mest,
að við högum okkur skyn-
samlega í innflutningnum og
að við getum um leið sem
allra skynsamlegast hvað
vinnuafl snertir og tæki fram-
leitt hér innanlands það sem
eðlilegast er að hér sé fram-
leitt. Eðlilegast frá sjónarmiði
þjóðarbúskaparins, ekki endi-
lega alltaf gróðavænlegast frá
sjónarmiði eins einstaklings.
Þegar við tölum um að und-
irbyggja gengi íslenzku krón-
unnar, þá hefur það mikla
þýðingu fyrir okkur, hvort við
hindrum t.d. að verði verk-
fall eða verkbann í heilan
mánuð. Við vitum að t.d. á
vertíðinni, þá framleiðum við
a.m.k. fyrir 3 millj. kr. á dag
eða meira. Á heilum mánuði
getum við tapað 90-100 millj.
kr., ef við stöndum í allsherj-
ar verkföllum og verkbönn-
um. En þó að við hækkuðum
kaupgjaldið innanlands um
100 millj. kr. til verkamanna,
án þess að nokkur verkföll
yrðu, þá gæti þjóðin staðið
síg við það, en hitt væri beint
tjóri fyrir hana. Ef framleiðsl-
an fellur niður hjá okkur, ef
atvinnutækin stöðvast um
lengri tíma, við skulum segja
eins og var núna í Vestmanna-
eyjum í vetur, rýrir það gjald-
eyri okkar, þá falla burtu
kannski 25, kannski 30 millj.
kr., sem við gátum framleitt
í útlendum gjaldeyri, það
veikir islenzku krónuna. Hitt
ekki, þótt þessar 25-30 millj.
kr. hefðu farið til íslenzkra
verkamanna sem aukið kaup-
gjald.
Kaupið, gengið og út-
ílutningsframleiðslan
Ef við ræðum þetta.af ein-
hverju viti og sanngirni, þá
hljótum við að geta komið
okkur niður á þetta, og þá
kemur það í ljós, að það er
hrein villukenning og vitleysa,
að kaupgjaíd íslenzkra verka-
manna og gengi íslenzku krón-
unnar þurfi að breytast sam-
an eða fara saman.
Við verðum að geta gert
okkur grein fyrir því hver er
grundvöllurinn, sem við byggj-
um okkar íslenzka gjaldeyri
Á. Til þess að vernda gjald-
eyrinn, til þess, eins og hæstv.
forsætisráðherra komst að
orði, að slá skjaldborg um ís-
lenzku krónuna og tryggja
um leið hagsmuni íslenzks al-
mennings, þá þurfum við að
efla útgerðina, auka sjávarút-
veginn, fjölga togurunum og
vélbátunum, samtímis því sem
við eflum aðrar heilbrigðar
atvinnugreinar, og þetta hlýt-
ur að vera verkefni hverrar
góðrar ríkisstj. að tryggja, að
fjármunir þjóðarinnar séu
fyrst og fremst festir í því,
sem þjóðarþarfir heimta. Rik-
isstjórn sem ætlar að undir-
byggja jafnt gengi krónunn-
ar og velferð landsmanna, húra
hlýtur þess vegna að haga
efnahagsmálum þjóðarinnar
þannig, að menn hafi áliuga
og helzt líka hag af því að
leggja fé í togara, í vélbáta,,
í hraðfrystihús og annað,
sem þjóðinni er nauðsyn á,
en síður í annað, sem henni
er ekki eins mikil þörf á.
Hvernig hafa nú þær ríkis-
stjórnir sem setið hafa að
völdum á síðustu árum rækt
þessa skyldu hverrar góðrar
ríkisst jórnar ?
Hæstv. f jármálaráðherra og
hæstvirtur dómsmálaráðherra
sögðu báðir, að aldrei lrefði
meiri fjárfesting farið fram
en nú á þessum síðustu árum,
sem sérstaklega hafa mark-
azt af þeirra samvinnu og
þeirra sameiginlegu áhrifum
í íslenzkri pólitík.
Eíling sjávarútvegsins
En það er ekki sama í
hverju fjárfestingin fer fram,.
Það er ekki nóg, að það sé
mikil fjárfesting. Það er ekki
sama hvort fest er fé í millj-
ónabirgðum af óseljanlegum
gæjabindum eða einhverjum
tízkuvörum eða hvort það er
fest í togurum. Það er ekki
sama, hvort fé er fest í þvl
að útbúa fína bara hérna í
í Reykjavík, sem kostar e.t.v.
i/2 millj. kr. að innrétta eða
slíkt, eða hvort það er fest
í vélbátum. Það er ekki sama
hvort fé er fest í lúxusbílum
eða hvort það er fest í hrað-
frystihúsum.
Vitlaus fjárfestingar-
pólitík
Síðustu 6-7 árin, þá hefur
það verið pólitík þeirra rík-
isstjórna, sem hafa setið að
völdum á íslandi að gefa
hamslausri gróðalöngun ein-
stakra manna lausan taum-
inn á efnahagssviðinu, og láta
þessa gróðalöngun ráða fjár-
festingunni að mestu leyti,
en þjóðfélagslegu viti og fyr-
irhyggju um þjóðarþarfir hef-
ur ekki verið leyft að komast
að nema í hverfandi litlum
mæli.
í þessi 6-7 ár hefur efna-
hagslíf okkar og alveg sér-
staklega útflutningurinn þess
vegna byggzt á þeim fram-
leiðslutækjum, togurum, vél-
bátum, hraðbrystihúsum og
öðru slíku, sem keypt .vorm
á árunum 1944-48, og af þeim
máttarvöldum verzlunarauð-
Framhald á 10. síða.