Þjóðviljinn - 13.07.1955, Side 9

Miðvikudagur 13. júlí 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (9
Jón Eafnsson:
Öflugir virinudeilusjóðir
nauðsyn verkalýðsfélaga
Greinin sem hér er birt er
úr nýútkomnu liefti tíma-
ritsins „Vinnan og verka-
lýðurinn,“ eftir ritstjóra
þess, Jón Rafnsson. Efni
hennar á brýnt erindi til
allra launþega og birtir
Þjóðviljinn liana því einnig.
Á byrjunarárum verkalýðs-
samtakanna var það ekki
sjaldan viðkvæðið hjá atvinnu
rekendum, að verkamaðurinn,
sem hann átti orðastað við,
gæti „séð um sig sjálfur og
dáið drottni sínum“ fyrir sér,
ef hann gengi í verkamanna-
félag o. s. frv. Varð þá verka-
manninum oft hugsað heim til
konu sinnar og barna. Það
skyggði í huga hans, því
hvernig skyldi aflað brýnustu
lífsnauðsyhja fyrir liópinn
heima, ef sá, er „veitti“ vinnu,
tæki það fyrir að kippa að
sér náðarhendinni. Hversu
mörg voru ekki augnablikin
þessu lík í lífi verkamanna á
gráum morgni stéttarsamtaka
hans. Hversu margur var það
ekki, sem við hugsunina um
skortinn beygði höfuð sitt.
— Og sannarlega var honum
þá. vorkunn, verkamanninum,
sem enn hafði ekki komið
auga á sjálfan sig og stéttar-
félaga sína sem afl í lífsbar-
áttunni, andspænis ægivaldi
atvinnurekandans og kaup-
mannsins.
Og þegar verkamenn höfðu
þrátt fyrir allt stigið fyrsta
skrefið og stofnað sitt verka-
mannafélag átti atvinnurek-
andinn enn tilsvar, sem hitti
viðkvæman streng í brjósti
verkamannsins: „Ef þú gerir
verkfall verður reikningnum
lokað þegar í stað, og sá, sem
ekki vill (vinnu) þegar hann
má, fær ekki þegar hann vill“.
Hræðslan við sultinn heima
kom þá vissulega mörgum til
að hætta við félagslega á-
kvörðun og bregðast félögum
sínum og hag heildarinnar.
Það er og mála sannast að
þá fóru verkföll oft út um
þúfur eftir skamma hríð, því
sultur svarf að fjölskyldum
vei’kamanna og ótti við sult-
inn kom ýmsum til að sker-
ast úr leik. Atvinnurekandinn
fylgdi sigri eftir með því að
láta kné fylgja kviði og
þrengja enn meira kosti verka
manna. Orvalskraftar hins ó-
harðnáða verkamannafólags
voru síðan lagðir í einelti með
útilokun frá vinnu. Og fjöl-
skyldur þeirra guldu sáriega
fyrir. Þetta reið oft félaginu
að fullu í byrjun. — Svo leið
oft langur tími þar til verka-
menn höfðu sig upp í að gera
næstu tilraun.
Hér steytti á sama skeri og
fyrr. Það vantaði peninga til
þess að verkamenn gætu
haldið út þ. e. varið sig og
sína fyrir skortinum á meðan
verkfall var nauðsynlegt til
að knýja atvinnurekandann á
undanhald.
Ráð verkamanna við þessu
var það að verja árlega á
friðartímum nokkurri upphæð,
þótt smá væri, af launum
sínum í sérstakan varasjóð
sem gripið skyldi til þegar
verkfall bæri að höndum,
heldur hitt, að þeir ætluðu
sér að brjóta samtök verka-
lýðsins á bak aftur; leiðin til
þess átti að vera sú, að svelta
verkamenn og fjölskyldur
þeirra til uppgjafar. Þeir vissu
sem var að yfirleitt ráða ís-
lenzk verkalýðssamtök ekki
yfir nema litlum sjóðum og
verkfalli voru hafi notið verk-
fallsstyrks, og koma þá 100
krónur á mann. Sé þessu deilt
á skyldulið eru aðeins nokkr-
ir tugir króna á einstakling.
Hugsum okkur að safnast
hefði í tveggja mánaða verk-
falli ein milljón króna, annað
eins verið fyrir hendi úr sjóð-
um félaganna og 5000 manns
notið þessara tveggja millj.
koma þá 400 kr. í hlut, og ef
reiknað er með að sá hópur-
inn sem verkfallsstyrks nýtur
sé að meira eða minna leyti
fjölskyldumenn — sem ætla
má — þá fer 400 kr. skammt-
urinn að hrökkva skammt,
fyrir tvo mánuði.
Segja má að sjaldan komi
til svona f jölmennra og lang-
vinnra verkfalla og líka að
jafnan sé stór hluti verkfalls-
vinnudeilusjóð. Þetta er saga
vinnudeilusjóðanna.
Verkfall- eða vinnudeilu-
sjóður er í eðli sínu ekki fjár-
fúlga, sem skipta beri milli
félagsmanna með því að deila
með félagatölunni í heildar-
upphæðina og fá þannig út
eign hvers eins fyrir sig, án
tillits til efna og ástæðna.
Honum ber að verja þannig,
að í verkfalli fær hver sem
' " •
næst því, sem hann getur
minnst komizt af með, til að
framfleyta sér og sínum á
meðan deilan stendur. Með til-
styrk vinnudeilusjóðs er til
ætlazt að félagsmenn og fjöl-
skyldur þeirra þoirfi ekki að
skorta það allra nauðsynleg-
asta og geti þess vegna hald-
ið út í baráttunni á meðan
þörf er. Hann er til þess að
verjast höfuðbandamanni at-
vinnurekandans í kjaradeil-
um: skorfcimim. Hann er eitt
aðalskilyrði fyrir sigri verka-
manna í langvinnum launa-
deilum, og hann er þeim
mun betri sigurtrygging sem
hánn er stærri. — Til hans
ber ekki að grípa nema þeg-
ar nauðsyn ber til. Úthlutun
úr honum skal miðast við
efni og ástæður hvers eins og
nauðþurftir. O g starf hans
allt skal lúta föstum skráð-
um reglum.
1 deilunni s.l. vor duidLst
engum, að af hálfu atvinnurek
enda var það ekki fyrst og.
fremst fjárhagsatriði, á líð-
andi stund, sem stóð í vegin-
um fyrir því að þeir sémdu,
Á verkfallsverði vordagana 195 5
væntu, að hinn forni banda-
maður þeirra, skorturinn,
kæmi brátt til liðs við þá og
riði baggamuninn.
rækslu um fjáröflun í þessu
skyni. Reynsla síðustu ára
hefur framar öllu komið okk-
ur í kynni við löng f jöldaverk-
föll, hvað eftir annað. Við
þessu verða verkalýðssamtök-
in að vera búin. Og það verð-
ur ekki nema með öflun stórra
vinnudeilusjóða. Það verður
að gera fátækum verkalýðs-
félögum skiljanlegt, að engu
hafa þau síður efni á en því,
að vera án verkfallssjóðs og
að engir peningar ávaxta sig
betur en þeir, sem í -þennan
sjóð eru lagðir. Félögin eiga
að afla sér vinnudeilusjóðs
hvert fyrir sig, ekki aðeins til
eigin afnota, þegar á þarf að
halda, heldur líka til að geta
hjálpað hvert öðru á vixí, þeg-
ar eitt félag eða hópur félaga
lendir í langvinnu verkfalli.
Og þessi sjóðaöflun er ekki
erfitt verk, ef skilningur og
samtök eru fyrir hendi.
Heildar-samtök íslenzka
verkalýðsins telja innan vé-
banda sinna um 27 þúsundir
verkafólks. Greiði hver ein-
stakur 100 krónur á ári að
meðaltali, nemur þetta strax
2 milljónum og sjö hundruð
þúsundum króna. Á tveim ár-
um mundi sjóðurinn geta
numið nærri hálfri sjöttu
milljón.
Hér hafa verið leidd nokk-
ur rök að nauðsyn þess. að
komið verði upp stórum vinnu-
deilusjóðum á vegum verka-
lýðssamtakanna og sýnt fram
á að þetta . er unt án þess að
leggja neinar tilfinnanlegar
byrðar á herðar vinnandi fólki
Það sem hér hefur verið sagt
er að sjálfsögðu engar fastar
tillögur um fjáröflunarleiðir
eða iðgjöld einstaklinga, held-
w " 3 ur ábendingar til athugunar.
Megin tilgangur þesjsara hug-
leiðinga er þó sá, að vekja at-
manna, sem ekki leiti til verk- hygli á nauðsynjamáli, sem
fallssjóðanna, þótt mánuðir bíður úrlausnar innan verka-
líði. En hvað sem því líður af- lýðssamtakanna og þolir enga
sakar þetta engan vegiim van- bið.
Þótt atvinnurekendum. yrði
ekki að. óskum sínum og von-
um í þessu efni og verkalýð-
urinn stæði í leikslok með sig-
urpálma í höndum, ber það
vissulega ekki því að þakka
að á liðnum tímum hafi ís-
lenzlc verkalýðshre>rfing starf-
að af nægri fyrirhyggju að
því að búa sig fjárhagslega
undir það að mæta stéttarand-
stæðing sínum á slíkum hólmi
sem hún var, kjaradeilan
mikla s.l. vor, heldur hinu, að
samtök verkalýðsins reyndust
samtökum andstæðingsins of-
jarl í þessu sex vikna átaki,
málstaður hans var dauða-
dæmdur í almenningsálitinu
og forysta verkalýðssamtak-
anna kunni skil á því að semja
á réttum tíma.
Hins vegar verður að játa
að verkalýðssamtökin voru
fjárhagslega ekki í stakkinn
búin að halda áfram löngu
verkfalli, eins og komið var
þegar samningar tókust og
eklti sýnt hversu tekizt hefði
um fjársöfnun næstu 3—4
vikurnar ef í það hefði farið.
Það. vantaði öfluga vinnu-
deilusjóði,
Athugum þetta nánar. Á
meðan á deilunni stóð safnað-
ist í verkfallssjóð um % millj.
króna. Það er mesta söfnun af
þessu tagi hériendis. Segjum
að 5000 menn af 7000 sem í

Mýtt fornmliticsscsfii
Landskunnur maður, sem
að þessu sinni vill nefna
sig „nýlegan borgara“ skrif-
ar blaðinu þessa hugleiðingu.
□
Loksins höfum við Islend-
ingar eignazt mvndarlega
safnbyggingu þar sem hægt
er að varðveita marga dýr-
mæta lausa muni er varpa
ljósi yfir löngu liðin tímabil.
En það eru einungis smámun-
ir sem þarna hægt að geyma.
Stærri mannvirki höfum við
engin átt sem hafa þolað
tímans tönn og þau er sem
óðast verið að rífa. Reynt er
að viðhalda bæjum í Saurbæ,
Keldum og víða hugsa menn
gott til þess að koma upp
byggðasöfnum. Skólavarðan
er löngu horfin, sem margur
saknaði og búið er að jafna
verzlunarhúsin á Eyrarbakka
við jörðu. En þá er þó eftir
i höfuðstað landsins Reykja-
vík sitt af hverju á víð og
dreif um miðbik borgarinnar,
og hefur mér því komið í hug
út af öllu ráðaleysi og vand-
ræðunum, sem skipulagsnefnd-
in virðist vera komin í um
lausn málanna að gera þenn-
an hluta borgarinnar að einu
miklu forngripasafni, sem all-
ir landsbúar ættu að geta
látið sér vera annt um. Ef
til vilí stendur þessi hugdetta
mín í sambandi við tillögu
vestlendinganna að flytja
menntaskólann að Laugar-
vatni að Skálholti, sem ég
er þó andvígur, því hver
kynslóð má eiga sínar minn-
ingar í mannvirkjum án þess
að þau séu staðsett á hinum
fornu sögustöðum, sem þá
getur orðið til þess að breiða
yfir forna frægð. Og svo voru
það tillögurnar hans Jónasar
Jónssonar um baðstaðina á
Laugarvatni og Hveragerði og
leirbaðalækningarnar þar. Þær
bera eindreginn vott um stór-
hug og víðsýni í þessum
málum. Það er rétt hjá hon-
um að ætla lækningaböðunum
landrými inni í dalnum þar
sem hann bendir á en ekki að
klessa leirböðunum og öðru
af slíku tagi í samband við
baðstaðina hans Lárusar í
Laugaskarði. Þar yrði fljótt
svo þröngt að annaðhvort
hlyti að líða.
Hentast mun vera að út-
veggir hins nýja forngripa-
Framhald á 10 síðu.