Þjóðviljinn - 08.09.1955, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 8. september 1955 — ÞJÓÐVILJINN (7
Iaprílmánuði komu um fjög-
ur hundruð áhrifamenn
kaþólsku kirkjunnar í hinum
rómönsku löndum Ameríku
saman í Panama. Var fund-
inum ætlað að finna ráð til
þess að efla á ný gengi ka-
þólskrar kirkju í þessum
löndum og leggja á ráð um
baráttuna gegn kommúnism-
anum. Tveir voldugir menn
sendu fundinum kveðju sína
og voru þeir báðir áfram um
að þessi tilgangur næðist, en
þeir voru Eisenhower Banda-
ríkjaforseti og hans heilag-
leiki páfinn. Var augljós sam-
vinna Bandaríkjastjórnar og
kaþólsku kirkjunnar. Franska
blaðið Tribune des Nations
sagði að einn helzti maður
fundarins, monsignore Lig-
ntti, „virtist samtímis full-
trúi Páfastólsins og banda-
ríska utanríkisráðuneytisins,
en bæði hann og annar aðal-
áhrifamaður mótsins, Zuro-
weste biskup, héldu því fram,
að hægt mundi að fram-
kvæma tæknilega hjálp til
hinna rómönsku landa gegn-
um samtök kaþólskra.“
Kommúnisminn var höfuð-
óvinurinn, en næstur honum
var talinn forseti Argentínu,
Peron, og hefur það varla
komið honum á óvart. Enda
þótt kirkjan 'hafi stundum
stutt Peron (sem 1947 lög-
leiddi kennslu í kaþólskri trú
sem skyldunámsgrein í skól-
i|/feðan þessu fór fram, að
Peron lék hlutverk hins
mikla bardagamanns gegn ka-
þólsku kirkjunni, áttu aðrir
ekki síður annríkt: Fulltrú-
ar olíuhringanna Atlas Corp-
oration, Standard Oil og
Royal Dutch Shell. Um alla
fólks eru betri en nokkurs
staðar annars staðar í Suður-
Ameríku hefur framfærslu-
vísitalan í Buenos Aires
haakkað úr 100 árið 1943 upp
í 236,5 árið 1949 og upp í
678,2 árið sem leið. Eftir því
sem kreppan hefur harðnað og
Juan Peron
um landsins, en það höfðu
skólarnir verið lausir við í
60 ár) var nú ljóst að kirkj-
an í Argentínu vildi fá sem
eftirmann Perons mann sem
ekki hvarflaði af íhaldslín-
unni og var nákominn henni.
l>eron var ekki lengi að snúa
-*■ sér við. Ekki var allt heilt
í vináttu Bandaríkjanna og
kaþólsku kirkjunnar. Árgen-
tínumenn eru að vísu kaþólsk-
ir, en þeim er ekki ljúft að
láta prestavaldið segja sér
fyrir verkum í stjórnmálum.
Peron gat því talið víst~"að
slægi í brýnu milli hans og
kaþólsku kirkjunnar yrði það
til að lappa upp á almanna-
vinsældir hans, sem fóru óð-
um dvínandi. Hann lagði til
atlögu gegn kirkjunni, og
boðaði m. a. lög um aðskiln-
að ríkis og kirkju.
Með þessu herbragði kom
hann sér í mjúkinn hjá verka-
mönnum og millistétt lands-
ins. Sterkustu stuðnings-
menn hans, forríku herrarnir
úti á Pampassléttum, létu sér
þetta einnig vel líka, en af
öðrum ástæðum. Þeir stunda
kvikfjárrækt og rækta kom,
en það er líka gert í Banda-
ríkjunum, svo þeir vænta sér
lítils af samstarfi við það
land.
PERON, OLIAN,
PÁFINN
OG BANDARÍKIN
Suður-Ameríku eru það olíu-
hringarnir sem framar öllu
öðru tákna erlend áhrif, og
í 20 ár hefur Peron aldrei
þorað að hreyfa við hinum
auðugu olíulindum Argentínu,
ekki einu sinni þegar vináttan
við Bandaríkjamenn hefur
verið heitust, en svo er kveð-
ið á í stjórnarskrá landsins,
að þau náttúruauðæfi megi
aldrei selja útlendingum.
Olíusamningar sem gáfu
hinum erlendu olíufélögum
sérréttindi til langs tíma, voru
gerðir í apríl s.l. og voru af
Perons hálfu m. a. ætlaðir
til að kljúfa samfylkingu ka-
þólsku kirkjunnar og Banda-
ríkjanna. Það tókst að nokkru
leyti eins og eftirfarandi til-
vitnun í „New York Times“
sýnir.
„Utanríkisráðuneyti Banda-
ríkjanna hefur fylgzt náið
með olíusamningunum, og hef-
ur látið sér vel líka ákvörð-
un Perons, sem kann að hafa
í för með sér að erlent fjár-
magn geti aftur átt kost á
samstarfi, einnig á öðmm
sviðum".
Stjómarskrárbreytingar
þurfti við til þess að hægt
væri að gera olíusamningana,
en þess þurfti einnig til að
hægt væri að aðskilja ríki
og kirkju. Þess vegna var
kallað saman stjórnlagaþing
með valdi til að breyta stjóm-
arskránni. I Argentínu var
ekki um annað talað en að-
skilnað ríkis og kirkju, en það
lá ekki í þagnargildi i banda-
rískum blöðum að aðalatrið-
ið var að afhenda útlending-
um náttúmauðæfi Argentínu.
Fjármagn olíuhringanna er
Peronstjórninni lífsnauðsyn. 1
floikki Peronista er því haldið
fram að ekkert annað en stríð
sem hefði í för með sér verð-
hækkun á útflutningsvöram
landsins, kjöti, skinnum og
hveiti, geti bjargað landinu úr
efnahagserfiðleikunum. Mesta
f ramtíðarmálinu, skiptingu
jarðanna, hefur Peron ekki
snert við, því ríku landherr-
amir em einmitt sterkustu
stuðningsmenn hans. I þessu
landbúnaðarlandi þar seih
meirihluti þjóðarinnar jj já
heima í bæjum og lifskjör '
vinstristefnan styrkzt í hinni
peronistísku verkalýðshreyf-
ingu hefur einræðisstjórnin
orðið grimmari. Frá 1951 ríkir
,,innanlandshernaðarástand“ í
landinu og á grundvelli þess
er hægt að halda mönnum í
■fangelsi ótakmarkaðan tíma
án þess að mál þeirra komi
fyrir rétt . . Heimildum ber
saman um að pólitískir fangar
séu nú ekki færri en 700. Það
sem ráðamenn landsins óttast
mest er því ekki kaþólska
kirkjan, heldur þróunin til
vinstri, en lýðræðisöfl landsins
óttast bandaríska íhlutun sem
myndi þýða enn verri harð- i
stjórn en stjórn Perons.
I
TIÆ'eðan mest gekk á í Argen-
*■"* tínu var oft spurt af þeim
sem kunnugir vom innanlands
málum þar: ,,Hvar em nú
„skyrtuleysingjarnir“ hans
Perons, hvar hefur hann sína
descamidados, eins og þeir
vom nefndir?
Þegar Peron kom til valda í
Argentínu, var þar í landi
sterk verkalýðshreyfing. Hann
leitaði eftir stuðningi hersins
og landherranna án þess að
hafa það í hámæli, en fór svo
jafnframt þá óvenjulegu leið
af einræðisherra að leita
stuðnings verkalýðsfélaganna.
Hann ýmist hræddi eða mút-
aði gömlu foringjunum til að
fylgja sér, og hann fyllti bæ-
ina með mönnum sínum, hin-
um ,,skyrtulausu“ vinnumönn-
um úr sveitinni. Ekki var mul-
ið undir þá, þeir fengu lítið
annað en skyrtu til að hylja
nekt sína og smávegis launa-
hækkanir með vissu millibili.
En verkalýðsfélögin studdu
hann og meðan hann naut
stuðnings þeirra var hann
ekki eins uþp á herinn og
kirkjuna kominn. Bæði 1951
og 1953 tóku verkamenn til
sinna ráða og börðu niður upp
reisnir hersins. í bók er nefn-
ist „Perontímabilið" segir
Robert J. Alexander: „Herinn
virðist hafa heilbrigðan aga af
verkamannasveitum Perons og
valdi þeirra. Verkamennirnir
em óvoþnaðir en þeir em eld-
móðsmenn og geta stöðvað
hvaða fyrirtæki sem er í
lengri eða skemmrí^tíma.' Því
’ éf lífclegf Áði meða'ÁPÖixjhhýt-
ur svó eindregins stuðnings
verkalýðsfélaganna mun her—
inn ekki reyna að rísa gegn
honum. Hann vill ekki hætta
á árekstur við hundmð þús.
gunnreifra verkamanna, enda
þótt hann gæti sigrazt á þeim
biði hann þess ekki bætur ár-
um saman, kannski ekki í
margar kynslóðir."
¥ fyrra, 1954, virtist Peron
■* einmitt vera að missa tökin
á verkalýðshreyfingunni,
vegna þess að hann stóð ekki
við loforð sín. Launahækkan-
irnar urðu að engu við hina
ofsalegu verðbclgu, stjórnar-
stefna Perons beið mikinn
hnekki af stórkostlegum fjár-
svikamálum og sívaxandi
skattabyrði. I maí og júní fóru
um hálf milljón verikamanna
i verkfall án þess að skeyta
um vilja. peronsmanna í stjórn
um verkalýðsfélaganna. Þeir
tóku verksmiðjur á vaid sitt,
létu framleiðsluna fara seina-
gang og neituðu að hlýða fvr-
irskipunum, hvort sem þær
komu frá stjórnum félaganna
eða frá ríkisstjórninni. Peron
hótaði að leysa upp verka-
lýðsfélögin sem hlut áttu að
verkfallinu, og hundruð verk-
fallsmanna voru fangelsaðir
samkvæmt þessum ástands-
lögum, ekki einungis verka-
menn, heldur líka lögfræðing-
ar þeirra. Peron kenndi
kommúnistum um þessa þró-
un málanna. Hvað sem til er í
því, er það víst að meðal
verkamanna eykst vinstri
stefnu fylgi, og Kommúnista-
flokkur landsins hlaut um 100
þúsund atkvæði við kosning-
arnar 1954, 43% fíeiri en
1951, og er flokkurinn þó
hálfbannaður, má ekki reka
opinberan áróður né gefa út
blöð, og margir frambjóðenda
hans voru meira að segja
handteknir meðan á kosninga-
baráttunni stóð.
í rið sem leið breikkaði bil-
■‘* ið enn milli Perons og
verkalýðsstéttarinnar. Um allt
landið ólgaði orðrómur um
uppreisn gegn Peron, er
studd yrði af kaþólsku kirkj-
unni og Bandaríkjunum. I
baráttu gegn slíkri uppreisn
átti Peron vísan stuðning
verkamanna og gáfu þeir
meira að segja yfirlýsingar
um það. Hins vegar var Per-
on það ljóst að hann mundi
ekki til lengdar ráða við
verkalýðshreyfinguna. Á-
standinu er skýrt lýst með
orðum argentínsks æskulýðs-
leiðtoga: „Allt fram að þessu
höfum við í Argentínu gert
greinarmun á vinum Perons
og óvinum. Peron er orðinn
hættulegur stjórnmálamaður.
En það sem nú skiptir mestu
máli, er, hvað við tekur, þeg-
ar Peron verður steypt af
stóli. Verður landið aftur
gert að ensk-bandarískri hálf-
nýlendu eins og það áður var,
eða gengur þróunin fram á
við, og landið öðlast raun-
verulegt pólitískt og efna-
hagslegt sjálfstæði".
Þannig stóðu máiin er þeir
atburðir gerðust er hófust 16.
júní. Nokkur hluti hersins,
studdur af kaþ. kirkjunni,
gerði uppreisn. Peron skír-
skotaði í byrjun uppreisnar-
innar til verkamanna eins og
áður, en bað þá rétt seinna að
sýna stillingu og hjálpa til
að halda uppi lögum og reglu.
Það eru alveg nýir tónar úr
þeirri átt.
llflenn hafa undrazt það að
■*■*■* þegar búið var að bæla
niður uppreisnina gegn Per-
on, skyldi það verða önnur
herklíka með Franklin Lucero
hershöfðingja í fararbroddi,
sem fékk mest völd. Slcýr-
ingin er sú að Peron getur
ekki lengur leyft sér að gefa
hinni skipulögðu verkalýðs-
hreyfingu landsins frjálsar
hendur, nema eiga á hættu að
missa taumhaldið á pólitísku
þróuninni í landinu. Hann
hefur ef til vill minnzt verk-
fallanna 1954 og kosið frem-
ur að verkamenn „sýndu still-
ingu“. En Lucero hershöfð-
ingi og hans menn hljóta
Framhald á 10. síðu
Það eru margir glæsilegir skýskafar í Buenos Aires. — I for-
grunni er stytta frelsishetjunnar San Martin (1778-1850), en
i við hann er þetta torg kennt.