Þjóðviljinn - 08.01.1956, Blaðsíða 7

— Mér finnst ég ekki geta j svip mannsins. Þegar því er
dáið nema gera þetta. lokið getur hann farið. Næsta
Það er auðséð á síðunni, skrefið er að hella fljótandi
jafnvel áður en stafur er les- ^si yfir leirmyndina. Það
inn á henni, að hér birtist svo- S^form verður að steypa í
lítið viðtal við Ríkarð Jóns- minnst 2 hlutum: ella næðist
son; og til þess er efnt í til- ^að ekki utan af leirmyndinni.
efni myndabókarinnar hans Gipsformið er að sjálfsögðu
sem Norðri var að gefa út negatíft: mynd mannsins er
fyrir jólin. Og nú haldið þið innan á Þvi- síðasti
vitaskuld að fyrsta setningin ^nginn er sá að þétta þetta
sé höfð eftir Ríkarði og lýsi &ipsform með sérstakri að-
á tilfinningaríkan hátt ein- ferð hella síðan 1 Það Þvi
hverri stórkostlegri ósk sem erni- sem myndin á að veröa
hann beri í brjósti. En setn- úr> hvort sem Það er heldur
ingin er ekki eftir honum gips eða eir. Þegar gamla gips-
höfð. Aftur á móti var ég formið er tekið utan af Þeirri
' staddur heima hjá honum um steyPu- stendur Þar endanleg
daginn og sat gegnt honum ™\ nd.
við skrifborðið. Þá hringir Er ekki misjafnlega erfitt
siminn, og ég heyri að það að Sera myndir af mönnum?
er gömul kona í hinum end- Eru fil dæmis tröllkarlamir
anum. Ég heyri þegar hvað með örennivínsnefin ekki auð-
á dagskrá er, en læt mér það veidari en nettmennin með
að sjálfsögðu í léttu rúmi grísku nefin?
liggja — unz gamla konan Þetta halda margir, en
segir þessi orð: „Mér finnst mér hefur nú ekki virzt Það.
ég ekki geta dáið nema gera Ef fil vin er auðveldara að ná
þetta". Hvað var til umræðu fyrstu dráttunum í stórskomu
í símanum? Þau voru að andliti> en Þegar öllu er á
tala um mynd sem Ríkarður botninn hvolft hafa allir sinn
ætlar að gera af manni gömlu sérstaka svip sem mynd-
konunnar. Þau hö ðu ákveðið höggvarinn verður að ná; nei,
þetta áður, en nú var gamla Þar er ekki allur munur á.
konan að spyrja hvenær unnt — Þú kynnist mörgun
mundi að hef jast handa. mönnum á annan hátt er
— Það ætti að geta orðið flestir aðrir, Ríkarður: er þeii
núna í vikunni, sagði Ríkarð- sitja fyrir. Hegða menn séi
ur. ekki með ýmsum hætti í
Við skulum þó öll vona að myndhöggstofunni sem annar
gamlan konan lifi lengi enn. staðar í tilverunni?
— Hvað heldurðu að þú — Ojú. Sumir hafa gaman
sért búinn að gera margar af að sjá sín eigin andlit
mannamyndir um dagana? fæðast, og fylgjast fast með
— Ég hef það einhverstaðar starfi myndhöggvarans. Aðrir
uppskrifað, en aldrei lagt það skipta sér lítið af því — láta
saman. Ætli það séu ekki eitt- gjarnan sem þeir viti ekki
hvað á þriðja hundrað brjóst- hvað verið er að gera né í
. myndir sem ég hef gert af hvaða erindum þeir sjálfir eru
einstaklingum. á þessum skrýtna stað. Ég
— Hvernig verður slík held að Sigríður í Brattholti
mynd til? sé mér einna minnisstæðust
— Ég byrja venjulega á því allra sem setið hafa fyrir hjá
að hlaða upp ólögulegum mér, og hreinskilin var hún a.
strók af leir. Svo fæ ég mann- m.k. Ég fór austur til hennar
inn til að sitja fyrir, og þá fyrir nokkrum árum að teikna
er fyrsta verkefnið að fá fram hana; ætíaði svo að gera,
þær stellingar sem á einhvern höggmynd eftir teikningunni.
hátt væru einkennandi fyrir Það stóð í nokkru þjarki að
manninn. Þvínæst byrjar mað- ég fengi leyfi til að koma
ur að þjarma að leirnum, að- með blýantinn, en fyrir full-
allega með puttunum; í hann tingi Þorsteins á Vatnsleysu
mótar maður andlitsdrætti og tókst það. Ég var í Bratt-
Mynd Ríkarðs Jónssonar af séra Árna Þórarinssyni.
*— Sunnudagur 8. jamiar 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
holti góða stund úr degi að
kíkja á hana. Hún sagði ekk-
ert fyrst lengi vel. Er ég taldi
myndina búna, fór gamla kon-
an að skoða hana og setti
UPP ygglibrá allmikla. Ég sé
að henni þykir lítið til koma.
Síðan fer hún fram í eldhús
að mausast í kaffi. Þegar hún
kemur aftur segir hiin: „Þetta
er ljóta andskotans myndin,
og svo geturðu ekki einusinni
haft svart þar sem svart á
að vera, eins og húfan og
skúfurinn. Og ég sem var bú-
in að greiða mér, og svo hef-
urðu þetta allt úfið“. Hún
„Spegillinn hans Ríkarðs“ —
sveinsstj-bkið sem gerði
völundinn frægan.
greiddi sér sem sé upp úr
vatni áður en við byrjuðum
og límdi hárið niður. Svo fór
ég út á tún að tala eitthvað
við bílstjórann sem beið mín.
Þegar ég kom aftur inn var
myndin horfin. Ég spurði
hvað orðið hefði af henni. Ég
tók hana, sagði gamla konan,
og ætla að geyma hana. Hún
lét fyllilega í það skína að
hún réði yfir myndinni, hún
ltæmi mér ekki lengur við,
enda lítil eign í. Svo fórum
við að drekka kaffi af mikilli
kurt, en myndina hef ég ekki
séð síðan. Þegar við komum
niður á Selfoss reyndi ég að
rissa upp aðra mynd af henni.
Ég held hún sé ekki alveg
út í bláinn. Að minnsta kosti
hafa allir kunnugir þekkt
hana og talið hana ósvikna
Sigríði í Brattholti.
— Nei, henni er ekki fisjað
saman, henni Sigríði í Bratt-
holti. Þau liafa engjar upp
undir Gullfossi, má ég segja;
og hún hafði jafnan þann sið
að hafa með sér hest á engj-
arnar og'flytja heim á hon-
um á kvöldin. Og þriðja bagg-
ann bar hún alltaf sjálf, alveg
fram á síðustu ár. Það er
alténd tuttugu mínútna gang-
ur.
Þannig segir Ríkarður Jóns-
son frá Sigríði í Brattholti,
sem bjargaði Gullfossi og
sóma landsins fyrir eina tið.
Og blaðamanninum finnst að
þótt þau yrðu ekki á eitt sátt
um myndlistina, muni þau að
öðru leyti eiga allvel skap
saman.
— Ég man líka eftir því,
segir Ríkarður, hve erfitt var
að fá Sigfús gamla Sigfús-
son þjóðsagnaþul til að sitja
fyrir í þeim stellingum sem
mér fundust beztar. Ég vildi
gera mynd af honum þar sem
hann sæti við skriftir, álúfe
ur, rýnandi í handrit. En
hann var alltaf að reigja
sig, vildi sitja uppréttur, —
og sagði eitt sinn: „Það hefur
aldrei verið mitt eðli að
drúpa höfði“.
— Þú varst einhverntíma
að höggva þá í Færeyjum?
— Ég var fenginn til Fær-
eyja um sumarið 1934 að
gera myndir af Patursson
og ýmsum fleiri. Meðal annars
gerði ég þar mynd af prófasti
einum, sem alltaf var kallaður
provst Dahl. Hann þótti víst
enginn gáfumaður, held ég, en
vann sér það til ágætis í vi3-
skiptum við Dani að fá leyfi
til að prédika á færeysku og
prenta guðsorð á tungu sinni;
áður hafði það verið bannað.
Ég . kynntist þar William
Heinesen, sem heimsótti mig
annað slagið þar sem ég var
að dudda. Hann sá til dæmis
leirmyndina af provst Dahl —
fyrstu gerðina. Hann lét vel
yfir. Svo þegar ég var bú-
inn að steypa gipsformið af
leirmyndinni kom hann aftur.
Mér þótti myndin góð um
daginn, segir hann þá, en
þessi er enn betri. Hvernig
má það vera? spyr ég. Jú,
hausurinn er so tómur, anz-
ar harni;
— Af hverju hefur þú mest
gaman í starfi þínu?
— Ég gæti trúað að ég hefði
ekki meira gaman af öðru
en gera mannnamyndir; vande.-
samur útskurður er líka mjög
skemmtilegur. í raun og veru
hef ég alltaf haft tilhneigingu
til að hafa gaman af vanda-
sömum viðfangsefnum, glíma
við eitthvað.
— Hvernig byrjaði þetta?
— Ég byi’jaði svona að
tálga eitthvað 5-6 ára. Faðir
minn var lika mikill smiður,
einkum á járn; ég var mikið
með honum í smiðjunni, knúði
belginn — þetta beindi mér á
brautina. Fyrir fermingu skar
ég mest úr tálgusteini sem var
á þremur stöðum í landar-
eigninni. 1 fjallinu fyrir ofan
Strýtu er Tobbugjót, og geng-
ur mikill kambur fram með
henni öðrum megin. Neðst í
kambinum verður hjalli; í
þessum hjalla fundum við
strákarnir brúnan tálgustein,
og úr honum tálgaði ég ýmis-
konar fígúrur: taflmenn, ker
og þess háttar. Þá var ýsu-
beinsskeiðið á enda runnið.
Seinna fundum við rauðá
námu ofar í fjallinu. Sá steinn
reyndist mér beztur; það var
í svonefndum Hultrahömrúm,;
Nokkur mannhætta var að
komast að þeim steini. Að lok-
um fundum við grænan tálgu-
stein inni á Búlandsdal. Ég’
var búinn að skera mikið fyrii*
fermingu, án tilsagnar. 14 ára
fór ég vinnupiltur að Hafra-
nesi við Reyðarfjörð og var
þar tvö ár. Á þeim árum skar
Rikarður Jónsson
ég ekkert; það var nóg ann-
að að gera, en ég var mikið i
smiðju. Svo kom ég hingað
suður 17 ára og fór að læra
hjá Stefáni Eiríkssyni, en eig-
um við að fara út í það núna?
En mikill snillingur og kenn-
ari og valmenni var sá maður.
— Mér finnst ég endilega.
kannast við þennan náunga.
segi ég, og bendi á haus sem
liggur þar í hillu; — getui'
það verið?
— Nei, það getur ekki verið.
Þetta er karl sem ég þekkti
einu sinni á Djúpavogi. Mig
minnir hann vera eitth\*a.ö i
þessa áttina, þegar hann var
að yggla sig og gretta. Það
kom nokkuð oft fyrir, og mig
langaði til að festa gretturnar
hans í steinimi.
Svo fönim við að fletta
Norðra-bókinni; og þania-
þekki ég mann sem ég sá einu
sinni, og er spéfugl í nefi
hans: Árna Þórarinsson. Og'
nú er myndin komin hér
á síðuna, til dæmis um lista-
manninn Ríkarð Jónsson eins
og spegillinn er til dæmis um
þjóðhagann. Þeir Ríkarður og
Árni voru nágrannar í Reyk ja-
vík um 10 ára skeið, og mikið
lof ber myndhöggvarinn á
klerkinn. Hann mótmælir því
að hann hafi verið skreyt-
inn. Eitt sinn sagði séra Ámi
Þórarinsson Ríkarði hverníg'
hann he ði fyrst heyrt hans
getið. Árni var þá prestur i
Miklholti og.var að tala í síma
við vin sinn vestur undir Jökli
eitthvað um 300 kílómetra
leið, sagði hann — enda aldrei
smámunasamur með vega-
lengirnar. Þá segir maðurinr.
séra Árna að hann sé einmítt
núna að lesa grein í blaði um
einhvern eindæma snilling að
austan, frænda læknisfríiar-
innar í Stykkishólmi; — hún
var vansköpuð af fegurð
sagði klerkur. Ég bið hann.
blessaðan að senda mér blaðíð
þegar hann sé búinn að lesa
það. Þegar símtalið er búið
verður mér gengið út undtr
vegg sem snöggvast. Þegar ég
kem aftur inn liggur einhvei'
pakki á borðinu hjá mér. Ég
fæ strax illan bifur á þessum
pakka, finnst eitthvað furðu-
legt við hann. Ég fer þó tii
og opna hann. Þar er þá blað-
ið komið vestan undan Jökli:
það voru kannski liðnar t;
Framhald á 10. síðu.
VOLINUARKVIÐA