Þjóðviljinn - 12.09.1956, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 12. september 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
/.
Ík að va.r einu sinni til-
JL/ finningasamur Norður-
þjóðverji sem kom til
Rómar á efri árum. Hann
hafði lesið skáldsögu um
þýzka listamenn í Róm á síð-
ustu öld. Þeir bjuggu við
spánska torgið eins og háttur
var listamanna. Þrátt fyrir
glæsilegan athafnaferil hafði
rómantískur neisti lifað í sál
þessa þýzka manns; hann
hafði aldre’ tekið þá.tt í stríði
vegna ólæknandi magaveiki
sem færðist i aukana á ófrið-
artímum. Þetta var samvizku-
samur maður sem fylgdi ná-
kvæmlega dagskrá ferijaskrif-
stofunnar sem sýndi Þjóðverj-
um allt sem er að sjá í Róm
á tveim dögum. En samt þótti
honum einhvers vant. Hann
gat ekki gleymt listamönnun-
um sínum við spánska torgið,
Málararnir Meyer og Grosse-
hans leituðu þungstígir í hug-
ann með sínar stóru ölkollur
í hendi með haglega útskornu
loki en ásakandi pentskúfinn
í hinni. Þetta var fyrri nótt-
ina hans í Róm eftir erilsama
ferð til þess að kynnast næt-
urlífinu í Róm: fjórir stórir
næturklúbbar með floorshow:
Rom by nite. Listamennimir
horfðu á tíann daprir í bragði
úr sínu rómantíska nítjándu-
aldarmistri og sögðu: Neb-
elstáuben-Beéker minn hefur
þú gleymt ókkur. Næstu nótt
þegar hópurinn kemur dasað-
ur eftir gjörvalla menningu
Rómár sem nú var lokið við
að kanna og höfðu sumir
fengið nóg þá er Nebelstaub-
en-Beeker ekki búinn að ljúka
erindum sínum; hann fær sér
leigubíl, ekur á Piazza di
Spagna, sezt þar á bekk og
lætur bílinn bíða. Svo situr
hann þar i stundarfjórðung
og horfir á úr sitt, svo ekur
hann aftur heim á hótel.
Næstu nótt dreymir 'hann á
leiðinni norðureftir í svefnlest
að þeir Meycr der maler og
GroSsehans koma öðru sinni
og jeru nú bjartir og ljúfir
og ölkollan tóm og horfa á
hann með mildum svip og
segja Dankeschön. Og þá
þykist Nebelstáuben-Becker
hafá gert sína för góða.
II,
Við Piazza di Spagna stend-
ur hús hægra megin við
spönsku þrepin þegar gengið
er upp á Pmcio-hæðina. Mig
minnir það sé gult með græn-
um hlerum. Þar dó enska
skáldið Keats 25 ára gamall.
Hann hafði verið að tærast
af berklum og ást á stúlku
nokkurri heima í Englandi
og yar aðþrengdur orðinn af
hvof-utveggja. En vinur hans
talcti hann á að fara suður
á ítalíu. Hann tók sig upp
og jfylgdi honum einn hollur
vinúr hans, Severn að nafni,
listmálari.
Þeir lentu í Napólí og héldu
til Rómar, komu þangað í okt-
óber eða nóvemberbyrjun og
settust að í mötuneyti sem
þá var í þessu húsi. Þarna
var ihelzta útlendingahverfi
Rómar. Þangað sóttu lista-
menn.
Veturinn var mildur og
Keats tók rð hressast. Hann
hafði ferlivist og brá sér
jafnvel á hestbak. En þetta
r
} Piazza di Spagna
var aðeáns svikaþeyr. Honum
sló nlður um jólaleytið, fæð-
íngarhátíðin var kveðjugildi
þessa skálds.
Vinur ha.ns sat yfir honum
löngum og lék fyrir hann á
píanó. Svona. sat hann og spil-
aði þangað tíl Keats gaf upp
öndina. í febrúarmánuði 1821.
Annað höfuðskáld Breta og
vinur hans Shelley sat líka
á ítalíu, hann liafði varla
lokið við að yrkja eftirmælið
þegar hann drukknaði sjálfur
í La. Speziaflóa.
lik hans rak á land og þa r
stóð sá síðasti í þessu ódauð-
lega þrfstimi enskrar Ijóðlist-
Thor Vilhjálmsson
Frá Italíu
PIAZZA
SPAGNA
ar Byron lávarður, g'óður vin-
ur hans og tírenndi harm-
þmnginn likið á ströndinni.
Sjálfum var honum ekki ætl-
að lengi að Ijfa, hann dó
nokkm síðar á Grikklandi úr
einhverri farsóttinni, Iiðs-
maður Grikkja í frelsisstríði
gegn Tyrkjum. Og nú eru
landar hans að andskotast á
Kýpur og nota Tyrki til að
fremja spell í búðum grískra
kramara. Þannig dóu höfuð-
skáld Englendinga í þeirri tið
öll fjarri ættlandi sínu þar
sem þau undu ekki heima.
Og það get ég mætavel skilið
að þeim væri ljúfara að dvelja
á ítalíu.
Nú er safn I húsinu þar
sem Keats dó á þeim geó-
grafíska púnkti sem er ein-
hversstaðar i litlu homher-
bergi á annarri hæð, það snýr
út að spánska torginu. Þá var
svo rómantískt að deyja ung-
ur og þeii' skrifuðu á gröf
Keats: Here lies one whose
name was writ in water.
Þannig lauk sá skedði sínu
sem orti:
O, for a draught of vintage
that hath been
eool’d a long age in the deep-
clclved earth
tasting of Flora and' the
eountry green
Ðíince and Proveneal song,
and sunlmrnt mirth!
O tor a heaker full of warm
south.
A beaker full of warm
south.
Og mig ber nú að Piazza
di Spagna. Það er að verða
kvöld, í allan dag höfum við
bergt af bikar hins heita suð-
urs. Og heimurinn er mettað-
ur áfengum litúm. IÝveðju-
bjarmi af dagsglóð hjarir
fyrir endanum á Via Babuino,
yfir Piazza del Popolo að sjá,
alþýðutorgið gamla.
Nú er kvöldið yfir veröld-
inni kyrrt, fullt af friðlausri
kyrrð; fólkið streymir um
strætin, allar gáttir hafa opn-
ast og fólkinu verið ausið út
á strætin án nokkurrar
hemju, það reikar um strætin
asalaust, nú liggur öngum
lengur á. Klukka dagsins hef-
ur slegið síðasta högg vinnu-
svipunnar, verksmiðjurnar
standa auðar með vélarnar
kyrrar eins og beinagrindur
forsögulegra risaskepna, múg-
urinn reikar um strætin með
áfengar gufur kvöldsins í vit-
um.
Á torginu miðju er stein-
nökkvi sem Bernini steypti
fyrir þá, og eys vatnssúlu í
siglustað upp úr sér miðjum,
þar eru strákar að stríða
stelpum.
Heiðnin gerjar í þessu
kvöldi í byrgðum ofsa þess.
Breiðar tröppurnar upp á
Pineiohæðina eru iðandi af
fólki sem hreyfist eins og
fugl að sveima í bjargi, sum-
ir sitja á lágum steinstöplun-
um sem skipta tröppunum tví-
vegis eins og tvö strik, þeir
hafa báða fætur uppi á stöpl-
inum, spenna örmum um knén
eins og verur úr gamalli goða-
fræói, af svölunum fyrir ofan
horfir fólk eins og landkönn-
uðir eða listamenn.
Furðulegur flokkur manna
fer um tröppurnar geyst eins
og þeir geti hvorki gengið á
jörðunni né ílogið, geti hvorki
verið né verið ekki með til-
gerð þess farsa sem enginn
getur trúað á. Þetta eru ungir
drengir sem hafa tekið ein-
hverja sótt eða misheppnast
í sköpuninni svo þeir tilheyra
einhverju geivikyni utan við
þá flokkaskiptingu sem nátt-
úran byggir tilveru sína á.
Þessar tröppur hafa orðið
þeirra tilhaldsstaður þótt þær
liggi hvorki frá jörðinni upp
til himna né frá himni niður
á jörðina. Auk þessa sjúk-
leika hefur borið mjög á ann-
arri veilu sem eitrar mjög í
kringum sig meðal hinna úr-
kynjuðu lífsþreyttu stétta
sem hafa ekki haft neitt hlut-
verk öldum saman nema að
njóta forréttinda auðs og að-
alstignar sem hefur löngu
glatað allri raunhæfri merk-
ingu. Það er eiturlyfjaneyzla.
Stundum hafa komið upp
hneykslimál af slíku tilefni
sem hafa neytt ófúsa lög-
reglumeistara til að færa
sögufrægustu nöfn meðal
italska aðalsins inn í saka-
málabækur sínar og látið þá
titra af ótta við að frétta-
fíknir blaðamenn neyði þá til
þess að spyrja áhrifamestu
menn í landinu óþægilegra
spurninga. Einhvern pata hafa
íslenzkir lesendur af ýmsum
slíkum málum sem upp hafa
komið undanfarið og hafa
sumir hverjir haft betri að-
stöðu til að lesa sér til í
heimilisblöðum sínum um
þesskonar a'.burði heldur en
um menningarafrek á þeim
slóðum.
í sumar var öll ítalía í
uppnámi vegna eiturlyfja-
mála.
IV.
Ég kom inn á lítinn veit-
ingastað skammt frá spánska
torginu fyrir endanum á Via
Frattina eða Via Sistina, báð-
ar þessar götur liggja frá
spánska torginu, þó lögreglu-
maður setti á mig þumal-
skrúfur myudi ég eltki hvor
gatan það var.
Það var liðið á nóttu, ég
hafði gengið eins og mynda-
safnari um borgina að virða
fyrir mér næturlífið. Mig
vantaði kaffibolla. Þarna inni
var hópur ungra manna og
kvenna.
Skyndilega verður mér Ijóst
að þetta fólk er ekki neitt
venjulegt kaffihúsalið, veg-
farendur að leita sér hress-
ingar né nætursvallarar að fá
sér vínglas eða koníak. Þetta
fólk hefur á sér einhvern ann-
arlegan blæ himingeimsflakk-
arans. Það er eins og fólk
sem hefur látið þeyta sér í
rakettu út í himingeiminn og
hrærist þegar í framandi
landslagi furðulegra hnatta
sem er orðinn veruleiki sýkt-
um huganum.
Það hreyfir sig eins og
það stigi dans á hafsbotni.
Augun horfa á einhvern efn-
islausan púnkt á milli hlut-
anna og þeirra.
Blökkumaður stóð með bak-
ið að barbovðinu ranghvolfdi
augum með næstum óþolandi
fjálgleik hins öfughneigða
sótthita af eitri véfréttarinnar
gínandi yfir gjá völvunnar og
pataði og bandaði til mín með
heimssögulegu mikilvægi í
hreyfingunum eins og hann
væri mállaus að boða manns-
andanum nýja trú. Sá helgi
andi sem vfir hann hafði
komið gaf honum ekki að tala
tungum heldur bægði frá hon-
um hégóma tungumálsins,
veitti honum innblástur pat-
ins, og gerði brúna á milli
að landinu beggja megin.
En mér flaug í hug orma-
garður, Gunnar Gjúkason með
hörpuna í ormagarði .... og
flýtti mér út úr þessu gósen-
landi lýginnar þar sem epli
skilningstrésins eru maðk-
smogin og eitruð og verða að
grænu beizku dufti á tung-
unni.
Ég gekk um kyrra nóttina.
Það var hlýtt. Það var næst-
um ekkert fólk að ganga umi
göturnar í bessu hverfi þar
sem ríkti hungur eftir ein-
hverju skóhljóði, einhverju
orði til að binda anda næt-
urinnar.
En þegar ég kom að götu-
horni voru vopnaðir lögreglu-
menn á verði. Ég gekk lengi
um og allsstaðar voru lög-
reglumenn með vopn á verði á
götuhornunum.
Nokkrum dögum siðar var
ég staddur í Mílanó og las í
dagblöðunum undir gríðar-
stórum fyrirsögnum um mikl-
ar handtökui' í sambandi við
eiturlyfjanautn, og þá vissi ég
hvers vegna allur þessi vopn-
aði lögregluvörður hafði verið
á götuhornunum.
V.
Maður er nefndur Max
Mugnani. Hann er gamall
slóttugur refur tærður af
nautnalífi og eiturlyfjum. í
tíð fasista hafði hann eitt
sinn talsverðar virðingar.
Hann var góður vinur Balbos
þess sem stjórnaði flugferð
fasista hingað.
Einu sinni kemur Matsuoka
utanríkisráðherra Japana til
þess að ræða möndulveldamál-
efni við ítalska pótintáta.
Hann finnur Mugnani i Fen-
eyjum. Daginn eftir átti
Matsuoka að vera við mikil-
væga athöfn. Ekki kemur
hann þangað. Hvar er nú
Matsuoka? Þegar að var gáð
kemur upp úr kafinu að ex-
cellensan Matsuoka liggur í
kókaínvímu í herbergjum
Mugnani.
Þá verður Mussolini svo ill-
ur að Mugnani verður að
flýja á náðir vinar síns vísi-
kóngsins í Trípólitaníu Balbos.
En svo var Balbo látinn
farast í flugslysi, þá var
Mugnani tekinn og geymdur
á afviknum siað í Brindisi svo
ekki fái fleiri hjá honum eit-
ur.
Þegar bandaríski herinn
sótti fram eftir innrásina
komu ýmiskonar menn og
sögðust vera vinir Ameríku,
og urðu ameríkumenn glaðir
viðhlæjendum Um þær mund-
ir skýtur unp Mugnani og
kallar sig sérfræðing í lyfja-
fræði, hann r-r settur yfir að-
allyfjahirgðasiöð Amerikan-
anna, cr.c'r. ;
Framh. á 9. siðu