Þjóðviljinn - 06.03.1958, Blaðsíða 7

m
Eins og skýrt var frá hér
í blaðinu nýlega, hefur verið
flutt á Alþingi, að beiðni
dómsmálaráðuneytisins, frum-
varp til laga um breytingu
á almennum hegningarlögum.
Hegningarlaganefndin hefur
samið frumvarp þetta, en í
henni eiga sæti Þórður Eyj-
ólfsson hæstaréttardómari,
formaður, Ármann Snævarr
prófessor og Jónatan Hall-
varðsson hæstaréttardómari.
Til grundvallar frumvarpinu
liggur endurskoðun, sem
hegningarlaganefndin hefur
framkvæmt á ákvæðum 7.
kafla hegningarlaganna að
fráskilinni 69. gr. um eigna-
upptöku, þ.e. ákvæðunum um
öryggisráðstafanir og svipt-
ingu borgararéttinda. Endur-
skoðun nefndarinnar hefur
einnig tekið til ákvæða sér-
laga, sem standa í tengslum
við ákvæði 7. kafla hegningar-
laganna, og hafa verið lögð
fram sérstök frumvrrp til
breytinga á þeim lögum, 18
talsins.
Efnisbreytingar á VII.
kafla hegningarlaganna
Samkvæmt 1. og 2. gr.
frumvarpsins um breytingu
á almennum hegningarlögum
verða nú lögfestar reglur,
sem áskilja að sett lög eða
fullkomna lögjöfnun þurfi til
þess að fella á menn önnur
viðurlög við brotum en refs-
ingu: öryggisráðstafanir, rétt-
indasviptingu, eignaupptöku.
Ákvæði 3. gr. frumvarpsins
miðar hámark reynslutíma,
þegar dómfelldur maður hefur
afplánað nokkurn hluta refs-
ingar og honum er veitt lausn
til reynslu (,,paroIe“), við
hinn dæmda refsitíma, þannig
að reynslutíminn geti aldrei
orðið lengri en refsitíma nem-
ur.
I 4. gr. frumvarpsins er
lagt til að 64. gr. hegninga.r-
laganna verði felld úr gildi,
en samkvæmt henni er heimilt
að leggia í dómi fvrir þá,
sem fremia afbrot undir á-
hrifum áfengds að kaupa ekki
áfengi né nevta, þess í'm til-
’tekinn tíma. allt að 5 árurn,
frá því refsinvn hefur verið
ful'nægt. Ákvæðí þessi hefur
ekki verið mikið beitt og
alis ekki síðnstu árin.
í 5. gr. frumvarpsins felst
nokkur efnisbreyting á 65.
gr. hegningarlaganna. í fyrsta
lagi er þar nú greint sér-
staklega, að viðurlögum verði
ekki beitt við annan sakbom-
ing en þann sem framið hefur
brot það sem hann er ákærð-
ur um undir áhrifum áfengis.
1 öðru lagi er lagt til að nið-
ur sé fellt ákvæði, er horfir
að því að unnt sé að dæma
sökunaut til hælisvistar sam-
fara því, að refsing sé dæmd
skilorðsbundin.
6. gr. fmmvarpsins felur í
sér breytingu á 68. gr. hegn-
ingarlaga. Skv. 1. málsgrein
er heimilt að svipta opirtbera
starfsmenn starfi þeirra, ef
þeir fremja brot og teljast
ekki lengur verðir eða hæfir
tíl þess að gegna starfinu.
1 2. málsgr. er veitt heimild
til að svipta mann rétti, sem
'hann hefur hlotið til að
stunda starfsemi, sem opin-
bert leyfi, löggildingu, skipun
eða próf þarf til að gegna.
Fimmtudagur 6. marz 1958 — ÞJÖÐVILJINN, — (7
r
Ekki er unnt að svipta menn
fyrirfram rétti til að öðlast
starfsheimild skv. þessu á-
kvæði, svo sem nú er í gild-
andi hengingarlögum. Þó er
vert að veita því athygli, að
gerlegt er skv. málsgreininni
að svipta mann heimild til
starfs, sem hann hefur öðlazt
á grundvelli prófs, þ. e. án
þess að opinbert leyfi þurfi að
koma til. Almenna reglan
verður sú, að ekki sé heimilt
að svipta mann rétti sam-
kvæmt 2. málsgrein vegna
þess eins að sökunautur telj-
Þórður Eyjólfsson
ist ekki framar verður að
njóta réttindanna. Þetta er
því aðeins unnt, að brot sé
stórfellt, og má því vænta
þess að tiltölulega sjaldan
komi til réttindasviptingar á
þessum gi-undvelli einum sam-
an.
í 6. gr. frumvarpsins er
ennfremur ákvæði í samræmi
við núgildandi dómvenju þess
efnis, að réttindasvipting
telst í síðasta lagi frá birt-
ingu fullnaðardóms í máli
sakbomings. Einnig er þar
kveðið á um að heimilt sé að
svipta mann réttindum, ef
hann hefur sætt refsidómi er-
lendis sem verða myndi rétt-
iudamissi eftir islenzkum lög-
um.
Samkvæmt 7. gr. frum-
vamsins er nýrri grein bætt
aftan við 68. pt. hegningar-
laganna. svohl ióðandi:
„Nú er manni synjað um
opinbert starf eða opinbert
leyfi til þess að stunda starf
fvrir þá sök að hann hafi
framið refsiverða.n verknað,
og má þá. bera svnjun stjóm-
valda undir dómstóla sam-
kvæmt reglum um meðferð
opinberra mála. Úrlausn hér-
aðsdóms sætir kæru til Hæsta-
réttar.
Nú hefur maður verið svipt-
ur réttindum ótímabundið með
dómi í oninberu máli, og er
þá he'mi’t. þegar 5 ár eru lið-
in frá unnsösm dóms, að bera
undir dómstóla samkvæmt
reglum um meðferð opinberra
mála, hvort fella skuli niður
iréttindasviptingu. Úrlausn
héraðsdóms sætir kæru til
Hæstaréttar. Sérákvæði í l"g-
um um brottfall réttindasvipt-
ingar skulu halda gildi sínu“.
Ákvæði sérlaga um
óflekkað mannorð
Sem áður er sagt voru, auk
frumvarpsins um framan-
greindar breytingar á hegn-
ingarlögunum, samtímis lögð
Ármann Snævarr
fram 18 önnur frumvörp hlið-
stæð. 1 þeim er fjallað um
breytingar, sem lagt er til að
gerðar verði á einstökum sér-
lögum til samræmis við hið
breytta efni 68. gr. hegning-
arlaga. Ákvæði þau, sem hér
er hreyft við, varða fremur
skilyrði þess að fá réttindi í
upphafi en sviptingu, en
breytingum sem felast í frum-
vörpunum má skipta í tvo
flokka. Annars vegar eru
breytingar, sem stefna að því
að afnema með rllu óflekkað
mannorð sem skilyrði þess að
fá réttindi, án þess að nýtt
ákvæði um þau efni sé sett
í staðinn. Hinsvegar er stund-
nm lagt til, að ákvæði um ó-
flekkað maunorð sé að vísu
numi.ð úr lögum, en í s+að
þess sé lögfest regla um það,
að heimilt sé að sym'a um
levfi, löggildingu o. s. frv., ef
á.kvæði 2. málsgr. 68. gr þgl.,
svo sem það er orðað í frum-
varpinu sem áður var lýst, á
við um hagi umsækjanda. Til
fvrra flokkrins teljast. breyt-
irte-ar á tilskipun frá 31. maí
1855 sem lösrlciðir á fslandi
lög 5. jan. 1851 um efþrlaun.
hrevting á lögum um skipnn
sóknarnefnda og héraðs-
nefnda. lögum um lífeyrissjóð
ernhættismanna np ekkna
beirra. l”erum um iðju og iðn-
að og lögum um sveitar-
stjórnarkosningar. og ; pð
flestu, lerrti breytingar á lög-
um um koshingar til Aiþingis.
Til síðari flokksins teljast
breytingar á eftirtöldum lög-
um: lögum um heimild fyrir
stjórnarráðið til þess að veita
mönnum rétt til þess að vera
dómtúlkar og skjalaþýðendur,
lögum um tannlækningar, lrg-
um um leiðsögu skipa, lögum
um fasteignasölu, lögum um
löggilta niðurjöfnunarmenn
sjótjóna, lögum um löggilta
endurskoðendur, lögum um
réttindi og skyldur starfs-
manna ríkisins og að nokkru
leyti lögum um atvinnu við
siglingar á íslenzkum skipum.
Jónatan Hallvarðsson
Ónefnd eru þá enn frumvörp
til laga um breytingu á lög-
um um hlutafélög, lögum um
verzlunaratvinnu, lögum um
veitingasölu, gistihúsahald o.
fl., og lögum um lækninga-
leyfi, um réttindi og skyldur
lækna og annarra, er lækn-
ingaleyfi hafa, og um skottu-
lækningar.
Kostir og gallar rétt-
indasviptingar
í athugasemdum við frum-
varp til laga um breytingu á
hegningarlögunum eru raktar
ýtarlega ástæður fyrir þessum
breytingum og fara hér á eft-
ir helztu atriðin:
Fyrst er gerð nokkur grein
fvrir þeim reglum sem gilda
hér á landi um sviptingu rétt-
inda með refsidómi, og þau rök,
r.om réttindasvipting styðst
almennt við, þ.e. öryggis- og
varuðarsjónármið, verðleika-
mat o. s. frv. Síðan segir orð-
rétt.:
„Helztu kostirnir við rétt-
indasviptingn sem hrotaviður-
lög eru þau, að réttindasvipt-
ing hefur oft mikil áhrif til
vnmaðar. Atvinnubifreiðar-
stjóra stendur ugglaust oft og
einatt me?ri. stuggur af því að
sæta sviptingu ökulevfis en
að hljóta refsingu. og til eru
þeir menn, sem óttast meir aö
stctn svintingu kosningaréttar
og kjörgengis með þeirri
mannorðsflekkun, sem því er
samfara, en að hljóta refs-
ingu. Þá má einnig telja það
kost á réttindasviptingu, að
þau viðurV'g fela ekki í sér
frjálsræðissviptingu, og að
sjálfsögðu er réttindasvipting-
in út af fyrir sig útgjalda-
lítil viðurlög fyrir þjóðfé’ag-
ið. Ókostirnir við réttinda-
sviptingu eru hins vegar
margir og þó nokkuð mismun-
andi eftir réttarsamböndum.
Sameiginlegur ágalli á rétt-
indasviptingu er sá. að sak-
borningur verður oft að þola
hana ekki eingöngu meðan
hann sætir refsingu, heldur
r~ c.t -rhennar
er lakið Ef sakborningur
hefn’- verið svipt.ur atvinnu-
réttindum eða dómur fe'ur
það í sér, að manni er f.vrir-
munuð tiltekin atvinnurétt-
indi, þegar litið er til al-
mennra ákvæða laga, svo sem
er, þegar beitt er 3. mgr. 63.
gr. hgl., er sýnilegt, að rétt-
indasviptingin skapar honum
mikla raunhæfa örðugleika
um afkomu og þá jafnframt
erfiðleika um að laga sig að
háttum og kröfum þjóðfélags-
ins. Svipting borgararéttinda
varðar í reyndinni mjög at-
vinnuréttindi, en svipting
borgararéttinda ein sér árétt-
ar það í huga almennings, að
sakborningur hafi framið verk
sem er svívirðilegt að laga-
mati, og stuðlar að því að
halda þessu broti i minnum.
Vitund sakbomings um það,
að hann er ekki að fullu
hlutgengur i þjóðfélaginu,
þótt hann hafi afplánað refs-
ingu sína, svo sem er um
þann, sem sætt hefur svipt-
ingu horgararéttinda, er fallin
til að kynda undir minnimátt-
arkennd hans og skapa hon-
um beiskju í garð þjóðfélags-
ins. Er slíkt sízt vænlegt til
árangurs, er laða skal mann
til þess að gerast löghlýðinn
og nýtur þegn.
Hér má enn benda á, að
svipting atvinnuréttinda getur
bitnað mjög á vandamönnum.
sakbornings og raunar þjóð-
félaginu öllu. Atvinnubifreið-
arstjóri er t. d. sviptur ðku-
leyfi. Með því er honum fyrir-
munað um langan tíma eða
skamman að stunda atvinnu,
sem hann hefur náð leikni í.
Slíkt bitnar mjög á vanda-
mönnum hans, því að oft geta
verið miklir örðugleikar á þvi
fyrir dómfellda að laga sig
að ,fðrum störfum, ekki sizt
þegar svo stendur á, að dóm-
felldi er heilsuveill og getur
ekki gengið að erfiðisvinnu.
Því er heldur ekki að leyna
að frá þjóðfélagslegu sjónar-
miði er það skaði, að færir
menn séu sviptir atvinnurétt-
indum. Starfskraftar þeirra
nýtast tíðum illa á öðrum
starfsvangi, og örðugleik-
ar geta oft verið því samfara,
að menn afli sér nýrrar at-
vinnu og lagi sig að nýjum
aðstæðum. Enn má benda á
það í þessu sambandi, að sá
hængur er á réttindasviptingu,
að hún er oft mismunandi
þungbær fvrir menn. Ef at-
vinnubifreiðarstjóri er sviptur
ökuleyfi, kann allur grund-
völlur undir afkomu hans aö
riða. Ökulevfissvipting er hins
vegar ekki líkt því eins baga-
leg fyrir ýmsa aðra. merrrt.
Þessi agnúi er raunar oft
Framhald á 10 síðu
Sviptíng borgararéttínda
— óflekkað mannorð
Lýst frumvörpum sem flutt hafa verið á
Alþingi um breytingar á almennum hegningarlögum og
og hliðstæðum ákvæðum sérlaga.