Þjóðviljinn - 26.03.1958, Blaðsíða 7
Miðvikud^gur J?<J. marz .1958 -— ÞJÖÐVXLJINN (7
I
Eins og von er til, er nú
mikið rætt um efnahagsmúl
okkar, bæði opinberlega og
meðal einstaklinga. Það er þó
ekki nýlunda, því svo hefur
verið um langan tíma. En eins
ög oft vill verða, kemur margt
furðuiegt fram. Eitt af því er
sú kenning, sem fram er sett
í Tímanum hinn 19. þ. m., þar
sem lesendur eru fræddir á
því, að stefna sú í efnahags-
málum, sem mörkuð var í upp-
hafi af núverandi ríkisstjórn
og kölluð hefur verið stöðv-
unarstefna, þ. e. andstæðan við
verðbólgustefnu fyrri tíma,
muni leiða til stöðvunar óg
atvinnuleysis.
Um þetta segir svo í nefnd-
um leiðara:
„Það er nú farið að færast í
vöxt, að kalla uppbótarkerfi
það, sem nú er fylgt, stöðvun-
arstefnu. Þetta er þó varlá rétt-
nefni, ef orðið á að tákna að
það uppbótarkerfi stöðvi dýrtíð
og útgjöld. Svo að segja öll
árin síðan það var tekið upp,
hefur orðið að leggja á nýjai
og nýjar álögur til ,að rísa und-
ir því“.
Auðvifað greip Mórgunblaðið
þessi ummæli á lofti og þótti
sér aðeins hafa borizt vopn í
hönd. Endurprentar það fyrr-
nefnd ummæli Tímans, ög all-
miklu meira, með óblöndnum
fögnuði. Og næsta dag svarar
Tíminn með þessum ummæl-
um:
„Morgunblaðið læzt reka upp
stór augu í gær í tilefni af
því, að Tíminn benti á það,
að_ uppbótarstefnan, sem fylgt
hefur verið undanfarin ár,
leiddi til stöðvunar og atvinnu-
leysis ef henni væri fylgt um
©f“.
Og í öðrum leiðara í Tíman-
um nýlega er rætt um „játn-
ingar kennisetninga" í þessu
sambandi, eins og nokkur hafi
gert það að játningu eða kenni-
setningu, að núverandi upp-
bótarkerfi væri æskilegt eða
gallalaust, þótt flestir, sem um
þetta vilja huesa raunhæft, séu
þeirrar skoðunar, að það sé
skásta leiðin, miðað við það
ástand, sem skapazt hefur.
u
byrja með 30 millj. 1951 þar
til komið er 'Upp í 247 millj.
í ársbyrjun 1956, Og útgjöld
útflutningssjóðs 359 millj. 1957.
Á þessum árum var sannar-
léga ekki um neina stöðvunar-
stefnu að ræða.Vísitalan hafði
hækkað úm 25 stig á tæplega
hálfu öðru ári og kaupgjald
tíg framleiðslukostnaður allur
í samræmi við það. Ennfrem-
ur var að skella á ný hækkun
Ásmwttiur Sigurðssoit:
ust vinnustéttirnar samtökum
um að gera það sem unnt var
þá á stundinni 'til að koma í
veg- fyrir framlpiðslustöðvun.
Bæði verkalýðssamtökin og
bændasamtökin gáfu eftir 6
stiga hækkun, sem • þeim bar
hvorum í sínu lagi og faliin
var á. Þetta var gert í sam-
ráði við rikisstjómina, jafn-
framt því sem allt verðlag var
fest í 6 mánuði eða fram að
arahöfundar Timans gera sig
einmitf seka um þennan rugl-
nig.
•i
VI
Hvef varð þá árangur þess-
arar viðleitni til að stöðva
framieiðslukostnaðinn og verð-
hækkanir á almennum riauð-
synjum?
Að undanteknum nokkrum
stöðvunarstefn-
unnar1
málunum
vegna kaupgjalds og landbún-
aðarvara.
ffl
Sú furðulega firra, að með
núverandi uppbótargreiðslum
til framleiðslunnar, sé verið að
stöðva framleiðsluna og skapa
atvinnuleysi, er fengin með því
að rugla saman óskyldum at-
riðum. Og til þess að sýna
fram á þetta er bezt að rekja
þróun síðustu ára.
Hvað gerðist eftir gengis-
lækkunina 1950 og fram til árs-
loka 1955?
Afnumið var verðlagseftirlit,
og verzlunin gefin frjáls, sem
kallað var. Þar var ekki um
stöðvunarstefnu að ræða. Þá
var einmitt hleypt af stað
verðbólgustefnu. Um þetta seg-
ir Vilhjálmur Þór í sinni nýju
mjög umtöluðu ræðu:
„Glöggt dæmi um verðbólgu-
ástandið hér á landi, eru hin-
ir síhækkandi styrkir til fram-
leiðslunnar, styrkjakerfi það,
sem við nú búum við má rekja
til ársins 1951, en í byrjun
þess árs var fyrsti samningur
gerður um innflutningsrétt-
indi bátaútvegsins“. Síðan rek-
i ur hann þróunina frá því, að
En hvemig var þá ástandið
hjá framleiðslunni eftir þessa
þróun, eða á miðju ári 1956,
þegar stjórnarskiptin urðu?
Þeirri spurningu hefur sjálf
miðstjóm Framsóknarflokksins
svarað á nýafstöðnum aðal-
fundi sínum. Er svar hennar
þetta:
„Aðalfundur miðstjóruar
Framsóknarflokksins minnir á
þá staðreynd, að þegar núver-
andi ríkisstjórn tók við völd-
um, var útflutningsframleiðsl-
an, þrátt fyrir bátagjaldeyri
og uppbótargreiðslur komin að
stöðvun, og verðbólguástand
rikjandi.
Stórfelldur halli var1 fyrir-
sjáanlegur á rikisbúskapnum,
að óbreyttnm tekjum. Flestar
meiri háttar framkvæmdir í
þann veginn að stöðvast eða
strandaðar vegna f járskorts.
Gjaldeyrismálin komin í
óefni“.
Við þessa lýsingu mætti bæta
því, að svo ör var verðbólgu-
þróunin, að sýnt var að vísi-
talan hefði verið komin upp í
200 stig um áramótin ef allt
hefði verið látið reka á reið-
anum.
Þannig var þá ástatt á miðju
ári 1956 þrátt fyrir það að
lögin um Framleiðslusjóð
höfðu verið samþykkt í árs-
byrjun, enda höfðu hin nýju
útgjöld þá, Framleiðslusjóðs-
gjaldið, verið lögð jafnt á all-
ar vörur og runnu. beint út
í hið almenna verðlag, bæði til
hækkunar á visitölu og fram-
leiðslukostnaði. Það var sann-
arlega ekki stiið v u narstefna,
sem þarna var að stöðva fram-
leiðsluna á núðju ári.
IV
Þegar hér var korriið búnd-
áramótum. Þetta var gert
vegna þeirrar sannfæringar, að
slíkt væri eina leiðin til þess
að láta framleiðsluna ekki
stöðvast.
Þá heyrðist ckki orð um það
að stöðvunarstefna, sem slík,
myndi leiða til stöðvunar á
framleiðslunni og til atvinnu-
leysis.
Þvi miður var þama svo
illa fyrir framleiðslunni komið,
að henni nægði ekki einu sinni
slík alger stöðvun til frambúð-
ar. Þar komu líka til óheilla-
atburðir, sem erlendis urðu,
og hækkuðu mjög verð á ýms-
um mikilsverðustu nauðsynja-
vörum, sem við flytjum inn.
Þess vegna varð ékki hjá því
komizt að þæta við uppbóta-
eða millifærslukerfið. Sú upp-
hæð nam þá 130 millj. kr. en
ekki 300 millj. eins og stjórn-
.arandstaðan leyfir sér að halda
fram. En í sambandi við þá
álagningu var annað gert.
Kerfinu var öllu breytt, og
svo sem unnl var reynt að
vemda fyrir þessum álögum
öllum þá vöruflokka, sem ann-
að hvort voru lifsnauðsynjar
fólks eða rekstrarvörur fram-
leiðslunnar. M. ö. o. áð því
stefnt að stöðva framleiðslu-
kostnaðinn, til þess að koma i
veg fyrir að framleiðslan þyrfti
áfranihaldandi hækkanir við
hver áramót. Þetta er sú stöðv-
unarstefna sem um er að
ræða.
Og sé. ekki hægt að fylgja
þessari stefnu, þá þýðir ekki
mikið að ræða um, „að feta
.til baka“, léifl|ma niður af
verðbólgufjallinu, sem gefið ér
þó í skyn, í þessum somu leið-
urum Tímans, að gera þurfi.
Þessari stefnu má ekki rugla
saman við annan þátt efnahags-
málanna sem komið verður að
síðar, en -það éru álögur til
nýrrar fjárfestingar. En leið-
VII
við aflabrest.
Hér er það því sannánlega
stöðvunarstefnan sem segir til
sin, því það má alveg fullyréa,
að fcefðum við fengið meial-
afla þá hefði erigu þurft fcér
við að bæta vegna framle'Sal-
unnar.
póiitískum, verkföllum, þar sem
farmannadeiluna ber, hæst, var
vinnufriður og framleiðslu-
kostnaður hækkaði ekki af
þeim ástæðum. Niðurstaða sér-
fróðra mahna, sem þessi mál
athuguðu um s. 1. áramót, var
sú, að framleiðslukostnaður
hefði ekki hækkað. Þátttaka í
fiskiðnaðinum var miklu meiri
en áður. Skipin fleiri, veiði-
dagar fleiri.
Þetla er svo margsannað, að
um það þarf ekki að eyða orð-
um. Enda er það alveg furðu-
leg kenning að stöðvun fram-
leiðslukostnaðar muni stöðva
framleiðsluna.
Nei, sannleikurinn er nefni-
lega sá, að þessi kenning túlk-
ar ekki hagsmunasjónarmið
framleiðslunnar heldur túlkar
hún hagsmunasjónarmið
brasksins.
VIII
Vandinn sem fyrir höndum er,
er því á öðru sviði og stajar
af öðrum ástæðum Og til skýr-
ingar þvi skal berit á’.éftir-
farandi staðreyhdir.
A-ió 19ÖJ voiu heildargjald-
cy: isiokjur' þjóðarinnar r.úmsr
1ÍC0 rt.iiij. En áriJ 1957 vöru
þæ_- um það bil 1350 mi'ij.. eða
fyllilega 50 rnillj. kr. miv-ni.
Þar við bæftist að vegna miklu
meiri þátttÖku í fiskveiðúrmm
með fleiri skipum og fúiri
veiðidögum, þá hlaut hei'dar-
kpstnaður að vera meiri en ■•
áður, en aflabresfur oúi hví,
að sá kostn. fékkst ekki udp-
bættúr. Frá þessum staðreynd-
um verður ekki hlaupið.
Hvernig hafa svo gjaldeyris-
yfirvöldin brugðizt við þessii? 1
Því hefur verið haldið frðm
að uppbótakerfið skapaði: þáð1'
ástand, að sífellt færi meiri
gjaldeyrir fyrir hinar hát'olt-: •
uðu lúxusvörur sem meira;
gæfu í ríkissjóð. ,! r.i.n.jé
Auðvitað er þetta ekkert
fastgildandi lögmál. Þessu geta
stjórnarvöldin ráðið og gera
það a m.k. hér.
Reynslan sýnir líka, að s.l, d
ár 1957. voru veitt gjaldeyris- .
leyfi fyrir hæstu tollaflokkún-
um, það er gömlu bátag.jald-
eyrisvörurnar, sem mestar ó- J
þarfavörur teljast. 70 millj. kr.
lægri en 1956. Þannig snerust
útflutningsskrifstofan og bank-
arnir við minnkuðum ginldeyr- ;0'"
istekjum, með því að draffá úr
óþarfanum. Álasi þeirh hýef'
sem vill.
En afleiðingin varð siV. áðB!íl
bæði ríkissjóður og úif’ntri-
ingssjóður fengu yfir 100
kr. lægri tekjur en ella hefði'
orðið. i-Un
Þessi staðreynd veldnr auð-
vitað auknum erfiðieikum í
fjárhagskerfi rikisins.
IX
Ef til vill mun nú margur,
sem þetta, les, spyrja sem svo:
Hvers vegna þarf þá að leggja
ný útgjöld á núna, sem sum
blöð telja ekki minni en 300
milljónir?
Það er ekki óeðlilegt að
spurt sé.
Og svarað skal á þennan
hátt:
1. Talan 300 millj. er líklega
álíka sönn og hin fyrri um
300 millj. nýjar álögur um •
næst síðustu áramót. Hún
virðist nefnilega vera nokk-
urskonar heilög uppáhalds-
tala hjá stjórnarandstöðunni
á íslandi núna.
2. Vegna útflutningsframieiðsl-
unnar •— sjávarútvegsins, —
þarf aðeins lítið brot mið-
að við það sem verið hefur
undanfarin ár. Minnzt hef-
ur verið á 25—30 millj. og
þar af a.m.k. helming vegna
nauðsynlégrar kauphækkun-
ar til sjpmanna. Hinn helin-
ingurinn aðeins vegna sér-
stakra ' óhappa i sambandi
Hvað er þá um fjárfesting-
una?
Hún hefur vaxið í svö að
segja öllum greinum þrátt ‘fyr-
ir hinar minnkandi gialdéyris-
tekjur. Innflutningur fiárfest-
ingarvara hefur verið aukinn
verulega. Einu má mærri ; þyí
gilda í hvaða atvinnugrein eða
framkvæmdaflokki er niður
borið, tii athugunar. Alstaðai
er aukning. Nefna má auk
aðalframleiðslugreinanna ' 3ja,
raforkuframkvæmdir. flutn-
ingatæki, bæði skip og flug-
vélar, verzlun, opinberafc ffcám-
kvæmdir og síðast en ekki 'sírt
stórkostlega aukningn á íbúð-
arhúsabyggingum einkum í
Reykjavík.
Nú gefur bað aug.a toið. að
svona þróun í fjárfestingarmál-
nm stenzt ekki til lengdar rema
takast megi að auka úíflutn-
ingsframleiðsiu og þjóðartekj-
ur.
Erlend lán til langs tífcná,
með iágum vöxtum, svo iífcill
hluti áriegra gjaldevristekna
fari til að greiða af þo'm vexti
Framhald á 10. síðu.