Þjóðviljinn - 27.03.1958, Side 7

ETpimtudagin* 27. marz 195S — ÞJÓÐVILJINN — (7

:■«-•
Haraldur Jóhanrtsson hagfrœSingur:

Getur gengislækkun verið varan
leg lausn
Um þessar mundir eru uppi
kröfur um, að horfið verði frá
greiðslu útflutningsuppbóta, en
gengi krónunnar fellt.
Með gengisfellingu ynnist
það á, iað talið er, að bundinn
yrði endi á árlegar
samningagerðir ríkisstjórnar-
Fyrrí hluti
innar og útgerðarmanna um
rekstursgrundvöll útvegsins.
En er þetta sjónarmið á rök-
um reist? Getur fast gengi
skapað sjávarútveginum varan-
legan rekstursgnmdvöll? Þess-
um spumingum verður reynt
að svara í grein þessari.
I.
Afkomuskilyrði útflutnings-
atvinnuveganna verða sett upp
í jöfnur, eins og bent hefur
verið á.
Útgjöldum útflutningsat-
vinnuvegaima (sjavarútvegs-
ins) verður skipt niður í þessa
þrjá flokka: Innflutningskostn-
að, kaupgjaldskostnað og fjár-
magnskostnað, Um útgjöld út-
flutningsatvinnuveganna gilda
þannig þessar jöfnur:
Útgjöld = innflutningskostn-
aður + kaupgjaldskostnaður
+ fjármagnskostnaður.
Tekjur hafa útflutningsat-
vinnuvegimir af sölu vara
sinna á erlendum markaði, en
söluandvirðinu er skipt í ís-
lénzkár krónur á skráðu gengi.
Um tekjur útflútningsatvinnu-
vegamia gilda þannig þessar
jöfnur:
Tekjur = Vörumagn x erlent
söluverð x gengi.
Um afkomu útflutningsat-
vinnuveganna - - gilda - þannig
jöfnumar:
Innflutningskostnaður + kaup-
gjaldskostnaður + fjármagns-
kostnaður = vörumagn x er-
lent söluverð x gengi.
Hver liður og þáttur þessara
jafna verður stuttlega athug-
aður. Um leið verður gert ráð
fyrir að ' aðrir liðir eða þættir
haldist óbreyttir. Ennfremur
verður litið svo á, ‘að jafnvægi
ríki í útfluthihgsatvinnuvegun-
um er þá hvorki tap né gróði,
vöxtur né samdráttur. Til létt-
is verður jafnframt miðað við
sjávarútveginn einan, þegar
TAFLA I.
Útsöluveúð á gasolíu úr leiðslu
í Reykjavik 1950—1957.
Kr.á
tonn
653
670
728
740
769
827
913
867
821
855
, 847
841
, 864
898
989
994
1182
989
943
864
Dags. Ár
1. apríl 1950
1. júlí 1950
6. jan. 1951
31. marz 1951
31. maí 1951
31. jan 1952
31. marz 1952
20. des. 1952
15. maí 1953
31. júlí 1953
31. des 1953
30. sept. 1954
23. sept, 1955
.. 14. nóv. 1955
* 3. marz 1956
31. marz 1956
26. febr. 1957 '
31, júli 1957
30. scpt. 1957
20. des. 1957
Heimíld: Verðgæzlan.
IlaraJdur Jóhaiutsson
talað er um útflútningsatvinnú-
vegi, og við línuveiðar á vetr-
arvertíð, stærsta einstaka þátt
útvegsins, þegar rætt er um
kostnaðarliði.
Útgjaldahlið jafnanna verður
athuguð fyrst, síðan tekjuhlið-
in.
II.
InnHutningskostnaður
Innflutningskostnaður sjáv-
arútvegsins er aðallega útgjöld
vegna kaupa brennsluolía, veið-
arfæra og varahluta. Útgjöld
þessi eru talin nema að jafn-
aði um ■ 18% útgerðarkostnaðar
línubáts á vetrarvertíð við
Faxáfíóá.
Um útsöluverð gasolíu eru til
áreiðanlegar heimildir frá 1943.
Um verðlag annarra rekstrar-
vara útvegsins eru ekki heim,-
ildir til reiðu, svo að vitað sé.
Verðlag vara þessara mun þó
sennilega fylgjast með verðlagi
annars innflutnings, en vísí-
tala verðlags innflutnings er
góð bending um það. Útsölu-
verð gasolíu 1950—1957 er
sýnd' í tÖflu I og vísitala verð-
lags innflutnings í töflu II.
Kaupverð gasolíu mun nema
um 5% af útgjöldum línpbáts
á vetrarvértíð. Þegar verð á
gasolíu -var hæst þetta tima-
bil, febrúar—júlí 1957, var það
um 80%'hærra en fyrsta verð-
ið eftir gengislækkunina 1950,
en það svarar til um 4% hækk-
unar útgerðarkostnaðar línu-
báts. Það verð verður þó að
teljast til undantekninga. Ef
frá eru talin áhrif gengisbreyt-
ingarinnar og Kóreustríðsins
1950 virðast ékki mjög miklar
breytingar hafa orðíð á verð-
lagi innfluttra vara ár þessi.
Áhrif breytínga á verðlagi
innfluttra vara fara í reynd
mjög eftir því, hvort verðlag
útfluttra vara hreyfist i sömu
átt og að sama marki, þ.e. éftir
viðskiptakjörunum. En að við-
skiptakjörunum verður vikið
undir liðnum Erlent siiluverð.
Breytingar á verðlagi rekstr-
árvara sjávarútvegsins munu
þannig sjaldan verða svo mikl-
ar, að ástæða þyki til að breyta
gengisskráningu þeirra vegna.
Kattpgj al dsJiostnaðu r
Um breytingar á kaupgjalds-
kostnaði verður rætt í tvennu
lagi: í fyrsta lági um kaup-
gjaldshækkanir vegna hækk-
aðs grunnkaups; í öðru lagi
um kaupgjaldshækkanir vegna
greiddra uppbóta á laun sam-
kyæmt vísitölu.
Þar sem ekki hafa verið
teknar saman skýrslur um
kaupgjaldskostnað útgerðarinn-
ar nema fyrir nokkur undan-
farin ár, er ekki aðstaða til að
miða við raunverulegan kaup-
gjaldskostnað hennar. En gert
verður ráð fyrir, að laun sjó-
manna á fiskiflotanum hafi
fylgzt með launum verkamanna
og háseta á kaupskipum.
í töflu III er birt yfirlit yfir
kaupgjald verkamanna í
Reykjavík 1950 til 1956 og í
töflu IV yfir kaupgjald full-
gildra háseta þessi sömu ár.
Töflur þessar bera með sér, að
grunnkaup verkamanna í
Reykjavík 1950 var 12.3%
hærra en 1957 og grunnkaup há-
seta 25.4% hærral). Grunn-
kaup fiskimanna, þ. e. kaup-
trygging og skiptaverð, verður
talið hafa hækkað um meðal-
tal hækkana grunnkaups
verkamanna og háseta eða um
19%.
Kaupgjaldskostnaður mun
að jafnaði vera um 70% út-
gerðarkostnaðar línubáts á
vetrarvertíð. Hækkun á grunn-
kaupi sjómanna á fiskiflotan-
um um 19% jafngildir þannig
hækkun útgerðarkostnaðar um
13%.
Án breytingar á gengisskrán-
ingu eða greiðslu útflutnings-
uppbóta, mundi slik hækkun
útgerðarkostnaðar án efa leiða
til samdráttar í útveginum.
Kjarasamningar eru miðaðir
við raunveruleg laun og upp-
bætur þess vegna greiddar á
laun samkvæmt kaupgjaldsvísi-
tölu. Kaupgjald undanfarin ár
hefur þess vegna hækkað
miklu meira en svarar til
liækkana grunnkaups. Kaup
verkamanna í Reykjavík 1956
var þannig um 82% hærra
en 1950 og kaup háseta á
kaupskipum um 103% hærra.
Ef kaúp ■ sjómanna á fiski-
flotanum héfur' hækkað um
meðaltal hækkána kaups
verkamanna og háseta, hefur
kaúpgjardskostnaður útgerðar-
innar 1957 verið 92% hærri en
1950. En útgerðark'ostnaður
línubáts á vetrarvertíð mun
hækka um 65%, þegar kaup-
greiðslur hækka um 92%,
“■ r->mh. á lu, stðu
TAFLA 11
Breytingar á ver,ðlagi iniiíiuttra vara 1945
1356
-0)
>
■3
"ra.

>«
(i)
.nú
'OQ
ro
cú
CU3
.g '
>» w
CÚ CJO
í-f rt
•° 40
rt o
W) >
ití
-*->
'Vi
6
tí
fcfl
(2)
>
(3)
C3
■SP,
. +•* w.
>+ cfl
rt %
t-f r—i r/}
BO
CJ
S B
tíi . ts
QJ -*->
5»
>
(4)
1945 269 294
1946 273 332 + 38 + 13
1947 308 362 4- 30 +'J 9
1948 346 370 + 8 + 2
1949 345 345 25 4- 7
1950 574 511 + 166 + 48
1951 741 628 + 117 + 23
1952 758 645 + 17 ■+:■■ 3
1953 697 638 4- 7 + 1
1954 670 637 4- 1 + o
1955 665 649 + 12 + 2
1956 687 . 652 + 3 0
Heimild: Hagstofa íslands TAFLA in
Mánaðarlaun Bagsbrúnarmaims 1950 — 1956
1. 2. 3. 4. ; 5i

a
3
o
Kr.
o
Kr.
w
73
H
ra
tfl
Kr.
w
T3
r-H
rt
’3 25
rt
O
rt w
w
Kr.
ro.u
‘íUr'
ro.v
CC;\:
C
»rt •
s *
Kr.
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
ATHS.: Miðað er við 192 dagvinnustundir og 40 ejtirv.st.
Heimild: Kjarasamningar Verkmannafélagsins Dagsbrún og Vinnu-
veitendasambands íslands.
2.328 85 2.414 108.3 2.614
2.328 85 2.414 131.0 3.162
2.328 85 2.414 148.7 3.589
2.328 107 2.436 157.3 3.831
2.328 107 2.436 158,1 3.851
2.488 141 2.629 162.3 4.258
2.569 141 2.710 175:6 4.758
TAFLA IV
Hámarkslaun fullgildra háseta 1950
1956
6
ra
o>
U . 1. ..... ; " ■<3 g Q § 1! ra =o 3 c .'2 + § *w 'ö o á ^ Kr. Kaupgjalds- íj vísitala w lO Í2 UJ Kr. OS tí, tí: 1 >* Kr.
1950 1.759 108.3 1.905 , 673
1951 1.759 131.0 2.304 1.259
1952 1.759 148.7 2.616 1.899
1953 1.759 157.3 2.767 1.975
1954 1.777 -158.1 2.810 2.3Ö5
1955 2..2Q6 162.3 3.580 1.966
1956 2.206 175.6 3.874 2.337
ATHS.: 1. Yjirvirma er miðuð við yjirvinnu háseta að
1) Eftir að áhættuþóknun félí
niður var grunnkaup háseta
hlutfallslega með lægsta móti.
meðaltali á nokkrwm millilandaskipum.
2. Þegar kaupsamningar voru gerðir á einhverju ári telj-
ast þeir gilda allt gerðarárið.
Gi-einargerð um launablutföll.