Þjóðviljinn - 24.09.1958, Blaðsíða 7

Miðvikudagxir 24. september 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
SIGURÐUK GUÐMDNDSSON:
Oscar Borge
og Alþýðusafmð
i
Þegar sendiráðherra Svila í
Reykjavík spurði mig hvað
ég vildi helzt sjá í mánaðar-
dvöl í Svíþjóð hugsaði ég mig
lengi um og vandlega. Margir
dagar ef ekki vikur liðu án
þess ég svaraði. Mánuður er
fljótur að líða og ég hafði
aldrei komið til Svíþjóðar svo
heitið gæti. En landið lifði
í mér og þjóðin flestum lönd-
um og þjóðin fremur, bók-
menntir Svía hafa verið mér
kærar og nákomnar frá ung-
lingsárum. Nú átti ég þess
kost að ferðast um Svíþjóð
endilanga, láta heim ljóðs og
sögu taka á sig mynd veru-
gerðufti í Stokkhólmi i vor við
undirieik daglegra æsifregna
um valdatöku franskra hers-
höfðingja og dyn af harðri
kosningabaráttu sænskri, mun
ég segja lesendum Þjil viljans
i nokkrum gpæinum. Hver veit
nema sú vitneskja sem aflað
var kurmi að koma verkalýðs-
hreyfingunni á. íslandi að ein-
hverjum notum fyrr eða síð-
ar.
Osear Borge
og Alþýðusafnið
Á fyrstu árum sænska Al-
þýðuflokksins gekk til liðs við
hann ungur menntamaður í

í>íáti »i>r díta, oráw mor mjjfn.

utiitr]. ruö,
«>>> V , > ,• ' ,si <, ' > r$ >
i • > < • >'« ><
IS& jStT*■ * } ' * vt >1>- vib'.iUh'f, 'í</«> n
P ¥*&> <iU rs wljxvss
|'s
$*«>* tsi fU> $*<&':'
# \b'í> To&'T
^ '■ '• 'Ct >>;•: ' );»' »»
W^í>< fit.fi <'.»>Xx
U U'k z&sÍM
kÍs&tiA Wi W'i&KiwfiS is ihih'ýiii fiá&yXf'-
í >.* k- iSý&.-L Jír
thíit '<f> $<•]>•>■.£<}> Ó'S iUif« tsxSfiiÍtiiU
: >•}}>.; •• <i< •>< .<••«• ii'. • ).:•-< . ;*> <'•; ■
........... i
WT""
TS8« Á<<' í«»,«^<-
■ J ' }'<í •; •->»', . . ,.s.
h ■ m
?<•<*'
« », <•, ,s. «<•«»$ ..»<•<
**«»!§$ * -'jg '
^ : T'T' r9)i, •:.>•• < j' :< >:< >?* :»i »• téiw'i *Mii i
*&*.*$**\ hml; 'm< }<*>**><< >**<«.<*** <:>» y
»»'K M:> »iktí>.)}<>, }<« hvr* i<í .!«>.>■ ,w»t ;.<<>•,' ,i •<,<>>; -«> ,>
■ 1
*>»*<■ *** tnr«*h*n<}<'i «* .t:,.
í>i->r
í»>.-si
)c>i ?<•»«« :.)«>!>'. >)><•: :t •<»'.«
' ) >«<•'> í'C
Œ í« 5S ™ ST5! ------------------ - Iís«s> *««i > *« >'* H
<)<< «>,<)..-< («>):«' ;»■>> i.'>þ;, ,t>»«'S>>í»
<>•;•<<}, ><,;>;,<, •< ;«■
(«'«■;•, »■ )• :,•;<) ;< <<. -,'« »» <«< ; *»:
..... . ■ •:-.•■ .....
‘I ■ < .*>:•' « V“ “]•.”■•* i.*y- -JM*** * ■'»>«:••. ! >11«. >•*••*• j !«• t>, .... J.!>. .,>•<>«
Folkviljan, fyrsta sósíalistablað Svíþjóðar, gefið
að
Dr. Oscar Borge í fyrstu r istarveru Alþýðusafnsins,
Arbetarrörelsens Arkiv, í Stokkhólmi.
allar áttir og týndust í ákafa
bardaganna.
Félög sósíaldemókrata höfðu
stofnað allvíða til alþýðu-
bókasafna. Borge og bóka-
verði Alþýðubókasafns Stokk-
hólms, Fredrik Nilsson, tókst
nú að fá samband alþýðubóka-
safnanna til að taka að sér
hugmyndina um heimilda-
söfnun, og var samþykkt á
fulltrúafundi safnanna 31. júlí
1902 að stofna 4 vegum
þeirra. Arbetarröreisens Arkiv,
skjalasafn alþýðusamtakanna,
og mun það í greinum þess-
um nefnt Alþýgusafnið fyrir
stuttleika sakir, enda gefur
íslenzka orðið skjalasafn tæp-
ast rétta. hugmynd um stofn-
unina. Sá dagur er talinn af-
mælisdagur safnsins, þó það
væri ekki opnað almenningi
fyrr en 1. nóvember 1903, og

var hálfrar aldar afmælisinS
minnzt með viðhöfn fyrir
nokkrum árum.
kc
Ekki var farið stórt af stað.
Borge var sjálfkj'rinn for-
stöðumaður safnsins og vann
því árum saman í frístundum
sínum og oftast kauplítið.
Fastur starfsmaður safnsins,
svo ætlazt væri til að hana
legði i þ'að alla vinnu sína„ v
varð hann ekki fyrr en 1919,
og fyrsta hjálparmanninn
fékk hann 1927. Fyrsta hús-
næðið var svolítil skonsa í
Alþýðubókasafni Stokkhólms,
en fljctlega heilt herbergi,
8.4 fermetra að stærð, glugga-
laust að vísu, í húsakynnum
þess safns. Alþýðubókasafnið
átti nýja safnið og kostaði
það í fyrstu, en 1905 var far-
ið fram á 250 króna fjárveit-
ingu til þess frá hvoru um sig
Alþýðusambandimi (Lands-
organisationen) og Alþýðu-
flokknum. Borge varð himin-
lifandi þyyar sú fjárveiting
fékkst. ,,Með því hefur ekki
einungis fengizt verulegur
fjárstyrkur“ skrifar hann’,
: „heldur líka hitt, sem er eklíi
síður mikilvægt, opinber við-
urkenning frá verkalýðshreyf-
ingunni í landinu“. Næsta ár
bauð svo Alþýðubókasaf íið
þessum tveimur aðilum, Al-
þýðusambandinu og flokkn-
um, nýja safnið til eignar, og
tóku þau samtök opinberlega
við því 1. júlí 1906 og kusu
sjálfstæða stjórn. Þi. fékk
safnið og ný húsakvnni, tvær
myndarstofur á fimmtu hæð í
Alþýðuhúsi Stokkhólms (Folk-
ets hus), og var það húsrými
sexfalt á við fyrstu vistarver-
una, þá gluggalausu.
Nóg var við plássið að gera.
Oscar Borge hafði ekki verið
iðjulaus. Hann hóf starfið á
því að senda bréf, 1200 tals-
ins, öllum verkalýðsfélögum
og etjórnmálasamtökum al-
þýðunnar í Svíþjóð, og bað
þau að senda sér hvert það
skrifað og prentað blað varð-
Framhald á 10. síðu.
leikans, fara pilagrímsför um
landið allt frá akurskákum
Skánar og útgerðarbæjunum á
Vesturströndinni til hins skóg-
ríka og svipmikla Norrlands.
Sjá landið þó ekki væri nema
i svip, eiga það í minningu,
óvíst mér entist sjón til að
sjá það aftur.
En þessi áleitna freisting'
varð undan að láta. Önnur
ferð, önnur kynni, var mér
meir í mun: Kynni af sænskri
verklýðshreyfingu. Hún var
mér ókunnugri af bóklestri eu
verkalýðshreyfing Danmerkur
og Noregs. En verkalýðs-
hreyfingin sænska er líka víð-
áttumikið land, teygir sig
líka frá Skáni til Norrlands
og aftur í tSmann um nær-
• fellt heila öld. Tíminn var
naumur. Engin kynnist
sænskri verkalýðshre.yfingu
til gagns á einum mánúði. Eg
setti mér þvi fyrir í þessari
stuttu Sviþjóðardvöl að raka
að mér bókakosti og kynna
mér tiltekin afmörkuð svæði
í menningarstarfi sænsku al-
þýðusamtakanna, sem ég
þóttist vita að væri á háu
stigi. Frá þeim athugunum,
Uppsölum. að nafni Oscar
Borge. Það var svo snemma
á ævi flokksins að því hefur
verið varpað fram hvort
Borge muni ekki fyrsti
menntamaðurinn sem kom í
þau alþýðusamtök. Þeir urðu
bráðlega fleiri. Þegar á
fyrstu áratugunum eignaðist
verkalýðshreyfing Sviþjóðar
trausta forystumenn úr
verkalýðsfélögunum, en jafn-
framt mikilhæfa unga mennta-
menn sem lögðu fram ævi
sína og menntun i þjónustu
samtakanna. Víðkunnastur
þeirra er Hjalmar Branting,
en Svíar nefna líka Axel Dan-
ielsson, Fredrik Sterky, Bengt
Lidfors, C. N. Carlesson.
Áður en Oscar Borge gekk
í flokkinn starfaði hann ó-
trautt i róttæka stúdentafé-
laginu Verdandi í Uppsölum,
ásamt Hjalmar Branting,
Karl Staaff og fleiri köppum.
En 1898 flytur hann tit
Stokkhólms og þar verður
starfevettvangur hans ævi-
langt.
Borge verð aldrei áberandi
stjói-nmálamaður og beitti sér
lítt á því sviði. Hann varð
út í Málmey.
visindamaður í grasafræði,
fór m.a. rétt fyrir aldamótin
í náttúrufræðileiðangur til
Patagóníu, skrifaði fjölda
ritgjörða um sérfræði sín og
varð doktor i náttúrufræðum.
Einir átta þörungar heita í
höfuðið á Oscar Borge, en þó
mun starf hans fyrir sænsku
verkalýðshreyfinguna halda
nafrii hans lengur á lofti, og
ekki ólíklegt að þakkarskuld
alþýð.unnar í Svíþjóð við
þennan hægláta og yfirlætis-
lausa vísindamann þyki frem-
ur stækka en rýrna eftir því
sem árin líða.
Þegar á. árunum fyrir alda-
mótin tók Oscar Borge að
leika sér að hugmyndinni að
safna bæri heimildum um
verkalýðshreyfingúria og gögn
urti hennar frá byrjun. Þessa
hörðu baráttutíma sænsku al-
þýðusamtakanna þóttust flest-
ir hafa um annað að hugsa.
En Borge sá það langt fram að
hann vissi að þetta verk
þurfti líka að vinna, framtíðin
lilyti að kunna að meta þau
heimildagögn sem nú fuku í
O/t <i i,
c y? A' /u (.£
i'tf/
/ <
11 H J7 /l 1 //
s
' jé á tu 11 r:.
Þúsundum sainan varðveitlr Alþýðusafnið fundargerðarbækur
sænskra verkalýðsfélaga, niargar þeirra ritaðar hcndi sein
vanari er að halda á þyngra verkfæri en penna en engu að
síður ómetanle.gar heimildir \un mikla sögu.