Þjóðviljinn - 19.10.1958, Qupperneq 4

4) — ÞJÖÐVILJINN — Sunnudagnr 19. október 1958 -.— ■ —■
Haraldur Jóhannsson, hagíræðingur:
Fráhvarfið frá stöðvunarstefnunni
Haustið 1957 þótti sýnt að
gera yrði bráðfega nýjar ráð-
stafanir til að afla aukins fjár
til ríkisins og útflutningsat-
vinnuveganna á komandi ári.
Viðræður hófust þá milli
stjómarflokkanna um, hvernig
fjár þessa skyldi aflað. Nefnd
fimm hagfræðinga,*) sem tekið
hafði að koma saman þá um
haustið, var í desember falið
að gera áætlun um fjárþörfina
og tillögur um fjáröflunarleið-
ir.
f grein þessari verður skýrt
stuttlega frá álitgerðum, sem
hagfræðinganefnd þessi sendi
til ríkisstjómarinnar um þessi
efni og samningaviðræðum, sem
voru undanfari setningar nýju
laganna „um útflutningssjóð o.
) Nefnd þesari hafði verið fal-
ið að gera nokkrar athuganir á
eínahagsmáiunum fyrir rikis-
stjómina. Formaður nefndar-
innar var Jónas Haralz hag-
fræðingur, sem bar hita og
[>unga af störfum nefndarinnar.
fl.“ frá 29. mai 1958 **).
Að undanteknu yfirlitinu um
tekjur Útflutningssjóðs á árs-
grundvelli samkvæmt nýju lög-
unum um starfsemi hans, mun
atlur sá fróðleikur, ^em birtur er
í grein þessari, hafa birzt í
ýmsum málgögnum, þótt hann
muni ekki áður hafa verið
dreginn saman á einn stað.
Aukin fjáröflun 1957
Fyrsta viðfangsefni nefndar-
innar á þessu sviði var að
meta óinnheimt gjöld sam-
kvæmt lögunum ,,um útflutn-
ingssjóð o. fl.“ vegna tímabils-
ins 23. desember 1956 — ’31.
desémber 1957 og áætlá heild-
artekjur fyrir þetta tímabil.
Niðurstaða nefndarinnar er
sýnd í töflu I.
Aukin skattheimta samkvæmt
þessu yfirliti nam 189,3 mill-
jónum króna. Aukning skatta-
**) Rás atburðanna, sem sagt
er frá, verður ekki alveg fylgt,
þar eð Þá yrði niðurskipun efn-
isins í óskipulegra lagi.
byrðarinnar var þó nokkru
minni. Meðalkaupgreiðsluvísi-
talan 1957 hækkaði um 2,66 stig
fyrir áhrif verðhækkana, sem
stöfuðu af fjáröfluninni sjálfri.
Gizkað hefur verið á, — án
nokkurrar athugunar að vísu,
—• að hvert stig, sem kaup-
greiðsluvísitalan hækki, orsaki
20 milljón króna hækkun í
launagreiðslum í landinu. í
kjölfar hækkunar kaupgreiðslu-
vísitölunnar um 2,66 stig hef-
ur þannig komið launahækk-
un alls að upphæð 53,2 milljón-
ir króna. Aukning skattheimt-
unnar vegna þessarar fjáröfl-
unar til útflutningsatvinnuveg-
anna og ríkisins hefur þannig
numið um það bil 136 milljón-
um króna. Þess ber þó að gæta,
að þessi fjáröflun hefur án efa
ýtt undir ýmsar kaupkröfur,
sem orðið var við.
Aukin fjárþörf ríkisins og
útflutningsatvinnuvegaiiina
1958
Næsta viðfangsefni nefndar-
innar var að athuga fjárþörf
rikissjóðs og útflutnjngssjóðs.
Niðurstaða nefndarinnar er
sýnd í töflu II.
—j
Samkvæmt þessu yfjrliti
vantaði í rikissjóð 99 milljónir
króna og í Útflutningssjóð 93
milljónir króna, eða samtals
192 milljónir króna.
Öll kurl voru þó ekki komin
til grafar. í yfirliti þessu hafði
ekki verið tekið tillit til þeirra
fjárþarfa sementsverksmiðjunn-
ar og Sogsvirkjunarinnar á ár-
inu 1958, sem virtist þurfa að
leysa með greiðslum úr ríkis-
sjóði, Fjárþörf þessi nam um
12 milljónum króna. Ennfremur
hafði ekki verið tekið tillit til,
að auka þyrfti framlög til tog-
araútgerðarinnar um 14 mill-
jónir króna, að talið var, svo
að hún nyti svipaðra kjara og
aðrar greinar sjávarútvegsins.
Þá þurfti að auki að hefja
greiðslu verðbóta á útfluttar
hvalafurðir, sennilega að upp-
hæð 5 milljónir króna.
Álitsgerð um þessi efni var
sendi rikisstjóminni 7. febrúar
1958.
VefnaðarvöruíT,
Fatnaður
Herravörur
Skór
Butterick-snið
Matvörur
Hreinlœtisvöruf
Kjötvörur
Landbúnaðarafurðir
mmi 1
• ;
<6x',;.viay\
Neðsta hæð
Búsáhöld
Heimilistæki
Járnvörur
Verkfæri
AUSTURSTRÆTI
iísMimm

Afstaða stjórnarflokkanna
Um þetta leyti í febrúar 1958,
var afstaða stjórnarflokkanna
óbreytt frá því, sem verið hafði
snemma vetrar.
Alþýðubandalagið leit svo á,
að ekki væri tímabært að
breyta þvi fyrirkomulagi, sem
haft var um greiðslu framlag-
anna til útflutningsatvinnuveg-
anna. Höfuðþættir þessa fyrir-
komulags voru tveir. Á hverja
vörutegund voru greiddar þær
verðbætur, sem nauðsynlegar
voru taldar, til að framleiðsla
hennar bæri sig. Engin gjöld
voru lögð á rekstrarvörur sjáv-
arútvegs og landbúnaðar. Al-
þýðubandalagið lagði til, að
sem fyrr yrði nýrra tekna afl-
að að mestu leyti með gjöldum
á innflutningi og að nokkru
leyti með annarri skattlagn-
ingu.
Alþýðuflokkurinn vildi brej'ta
fyrix-komulagi greiðslna verð-
bótanna til útflutningsatvinnu-
veganna, Hann gerði það að til-
lögu sinni, að verðbætur á út-
fluttar vörur væru allar jafn
háar, en tekna yrði aflað með
svipuðum hætti og verið hefði.
Framsóknarflokkurinn kvað
svo lengi hafa verið stuðzt við
bráðabii'gðaúrræði um lausn
f járöflunarvandamála ríkisins
og útflutningsatvinnuveganna,
að mál væri komið til að finna
varanlega lausn þeirra. Fyrir-
komulagið, sem. í gxldi væri um
greiðslu útflutningsuppbóta
hefði óheppileg áhrif á starf-
rækslu og þróun sjávarútvegs-
ins. ívilnanir um innflutning
rekstrarvara sjávarútvegs og
landbúnaðar ýttu undir bruðl
með gjaldeyri. Skapa yrði út-
flutningsatvinnuvegunum skil-
yrði til að starfa án uppbóta,
hvemig sem þeim væri fyrþr
komið. Eina leiðin að þessu
marki væri að fella gengi klón-
unnar.
Eftir nokki’ar viðræður um
fjárþörf rikissjóðs og útflutn-
ingssjóðs var hagfræðinga-
nefndinni faljð að gera tillögur
um fjáröflun samkvæmt þess-
um þremur leiðum, millifærslu-
leið Alþýðubandalagsins; eins
kaupgengis, og margra sölu-
gengja Alþýðuflokksins; geng-
islækkunarleið Framsóknar-
flokksins.
Aukin miHifærsla
Hagfi’æðinganefndin gerði til-
lögur um nýja tekjuöflun, að
upphæð 155,5 milljónir króna,
200 milljónir króna og 250
milljónir króna. Tillagan um
tekjuöflunina að upphæð 155,5
milljónir króna er sýnd í töflu
III.
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn gerðu þá at-
hugasemd við þessar tillögur,
að vafasamt væri, að innheimt
yrðu gjöld á innfluttum skip-
um og á fjárfestingu í eins rík-
um mæli og hér væri treyst á.
Tillögurnar um fjáröfiun að
upphæð 200 milljónir króna eru
sýndar i töflu IV.
Alþýðubandalagið leit svo á,
að heppilegra væri til varan-
legs árangurs með tilliti til á-
hrifanna á kaupgreiðsluvísitöl-
una að hækka minna lágu
innflutningsgjöldin en hækka
meira háu innflutningsgjöldin
en hér væri gert ráð fyrir.
Eitt kaupgengi,
þrjú sölugengi
í álitsgerð hagfræðinganefnd-
ai’innar var miðað við, að all-
ur erlendur gjaldeyrir, sem
skilað yrði fyrir vöruútflutning
yrði keyptur á 87% hærra verði
en skráð gengi segði til um.
Aftur á móti yrði tekna aflað
nieð þi’enns konar innflutnings-
gjöldum.
Gengislækkun
Þegar gengislækkun er at-
huguð sem leið út úr fjáröflun-
arvandræðum ríkisins og út-
flutningsatvinnuveganna, þarf í
upphafi að ganga úr skugga
um, hve mjög þurfi að hækka
kaupverð erlends gjaldeyris til
að ú tffílu)! nin g<iii t vir^n u vegi rjn ir
beri sig. Um það var niður-
staða nefndarinnar á þessa
leið: Uppbæturnar einar, sem
greiddar voru á bátafisk, 'jafn-
giltu því, ,að verð erlends gjald-
eyris hækkaði um 58%. En ef
tekið væri jafnfi’amt ttllit til
þeirra ívilnana, sem sjávar-
útvegurinn nyti um innílutn-
ing rekstrarvara, þyrfti kaup-
verð erlends gjaldeyris að
hækka iim 87%. Við þetta
gengi bæru sjómenn, útgei’ðar-
menn og vinnslustöðvar sömu
krónutölu úr býtum og þðir
gerðu fyrir gengisbreytinguna.
Hins vegar þyrfti kaupverð er-
lends gjaldeyris að hækka um
74% til þess að afkoma togar-
anna héldist óbreytt við niður-
fe'.lingu dagstyrkja og innflutn-
ingsívilnana. Meðalverðbætur á
síldarafurðir voru áætlaðar
s.vara til 33°/p verðhækkunar
erlends gjaldeyris.
Þorskveiðar bátanna vom
taldar vera svo stór hluti út-
flutningsframleiðslunnar, að
gengisskráningu Þyrfti öðru
fremur að miða við þarfir
þeirra. En þótt sú 87% hækk-
un kaupverðs erlends gjaldeyr-
is, sem hér að ofan var talin
gefa bátaútvegnum sömu
krónutölu í aðra hönd og upp-
Framhald á 10. síðu.