Þjóðviljinn - 26.04.1959, Side 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur. 26. apríl 1959 -
þlÓÐVILJINN
Pteefandl: Samelningarflokkur alþíðu - Sóslalistaflokkurinn. - Ritstjórar
Magnus Kjartansson (ábj. Sigurður Ouðmundsson. — Préttarltstjórl: Jóri
B'Ynasor' 7,, ®laSamen.ni Asmundur Sigurjónsson. Eysteinn Þorvaldsson,
V** FriSblbfsJ. fÍUSST'' ,X-V?r H- Sónss0n' Magnús Torfi ólafsson. Sigurður
y„fAH,ðWofSS?-'‘. ~ Auslrsingastjúri: Guðgeir Magnússon. - RitstJórn, af-
Kreiósla, auglysingar, prentsmiðja: Skólavörðustig 19. — Sími 17-500 (5
línur). — Askriftarverð kr. 30 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 2.
Sókn gegn árásarríkinu
C~ —■— —
Skáldaþáttur
Ritszjóri: Sveinbjörn Beinteinsson.
-----------------------—>
T hvert skipti sem brezki
í’ánsflotinn við Island
miimir á tilveru sí'ia, og það
er dögum oftar, verða þeir
Isiendingar fleiri sem sann -
fær.ast um að íslendingar
verða. að hefja sókn í land-
helgismálinu, hætta að láta
allt >‘fir- sig ganga og gera
ráðstafaiiir sem sýna öllum
heimi liversu alvarlega Islend-
ingnr líta á ofbeldi og rán-
Skan Breta hér við land. Sú
krafa að Island sliti stjórn-
má'asambandi við ofbeldis-
ríkið Bretland verður þyngri
og ■'kveðnari með hverju nýju
íllvirki, með hverju nýju yfir-
gangsviðbragði brezka flotans
og berskipanna við Island. Þó
ekki væri annað gert strax
en að slita stjórnmálasam-
bandinu, hlvfi sú ráðstöfun
að véskja heimsathygli, oa
kæmi Bretum cþægilega, Það
varðar sóma íslenzku þjóðar-
innar í áliti umheimsins og
fer illa með sjálfsvirðingu
þjóðarinnar að haldið skuli
'uppi stjórnmálasambandi eins
og ekkert hafi ískorizt eftir
þær árásir á fullveldi íslands
og sjálfstæði sem brezka
sti rnin hefur látið sér sæma
frá 1. september 1958. Hver
sú þjcð sem annt væri um
að gæta fullveldis s'ns, s.iálf-
stæð’s og virðingar, hefði fyrir
Ig’g.t svarað þeim árásum
með iþvi að kalla heim sendi-
herra sinn í London, senda
brezka sendiherrann heim hið
skjótasta, slíta stjórnmála-
sambaiidi við árásarþjóðina.
TV'J áistaður Islands nýtur
samúðar og skilnings
me; aj margra þjóða heims,
og á miklu veltur að sjónar-
mii íslands, hrein og hiklaus
afíiUöa, verði öllum þjóðum
ku vi. Ómetanlegt tækifæri til
sl’í’irar kynniagar á íslenzkum
málstað, flutt með þeim hætti
að ilur heimurinn yrði var
við, er að kæra ofheldi Breta
fyiir sameinuðu þjóðunum.
Einnig sú ráðstcfun kæmi á-
rá rrríkinu mjög ílla og gæti
haft veruleg ef ekki úrslita-
áhrif á gang málsins. Með
þe:?vum tveanum ráðstöfunum
sen raunar hafa dregizt allt
of iengi, fengi íslenzka þjóð-
in færi á að kynna málstað
siivn á eftinnin’iilegan hátt
en ’neð nokkru öðru móti og
vitað er að brezka ríkisstjórn-
in hefiir lengi verið á nálum
utn að Islendirgar létu til
skrvnr skriða. Þeir hafa því
.hvað eftir annað reynt . að
þvæla íslendingum til einhvers
konar snmningamalíks innan
þeirra samtaka sem fjand-
s'-ur. legust hafa reynzt þjóð-
inni í lífsbjargarmáji lavid-
helginnar, Atlanzhafshanda-
lagsins, og jafnframt ympr-
að á einhvers konar bráðn-
■birgðasamkomulagi íslendinga
og Breta. Þetta er lið.vtr í
síeidurteknum tilraunum
brezkii ríkisstjórnarinnar að
re.vna að láta líta svo út
að liin svívirðilega árás
brezku stjórnarinnar á full-
veldi Islands og landhelgi
}x’ss, sé einlivers konar deila
milli tveggja aðila og ekki
fleiri, Isla íds og Bretlands.
Sá áróður vekur einungis fyr-
irlitningu og andúð Is’.end-
inga, sem .vita að það sem
þeir hafa gert í landhelgis-
málirvu, stækkun landhelgis-
ar fyrst í fjórar og síðar í
tólf mílur, ha.ía þeir gert
í fyllsta samræmi við alþjóða-
lög og rétt, og það er fárán-
leg hugmynd að um það þurfi
Islendingar að semia við
Breta um eitt eða neitt. Það
sem Islendingar eiga vanta.lað
við Breta er að kæra ofbeldi
þeirra á vettvangi sameinuðu
þjóðanna, en ékki að fara að
retjast að malrki með full-
tríia Jeirra í samtökum, sem
frá bvrjun hafa sýnt málstað
Islands í landhelgismálinu
fullan fjandskap,
Jafnvíst er liitt að mörgum
Islendingi hefur árás
Breta orðið eftirminnleg
reyns'a af Atlanzha&banda-
laginu. Ótal sambykktir fé-
la.ga um allt land, þar sem
}>“?s e- krafizt a.ð ís’and svari
ofbddisárás Breta með því að
.segja sig úr Atlanzhafsbanda-
laginu, sýiia glöggt að Is-
lendingum er að verða það
cbærileg tilhugsun að halda
áfram þeim skrípaleik að
ve>"a í hernaðarbandalagi við
ár^sarr'kið, sem sendir her-<
skip sín 'hálf og heil. ár til
ofbéldisverka við strendur
Inndsins, Og væri það ekki
eðljlegt að góðir Isiendingar,
einnig menn þeirra f'okka
s m réðu því að ísland gekk
í Atlanzhafsbandalagið, vildu
nú e-kki len.gur taka þátt í
þeim harmleik og skrípaleik,
sem þátttaka íslenzku þ.jóðar
in iar í hernaðarbandalagi við
Breta er? Þeim hafði verið
sngt, þó sjaldan sé nú á það
minnzt, að hin sterku herveldi
Atlanrihafsbandalagsins ættu
að „vernda“ íslendinga fvrir
árásum voldugra hernaðar-
rikja. Nú hefur . reynslan
kennt Islendingum hvers kon-
pr ,.vernd“ bandalggsrikið
Bret’and veitir hinni fámennu
vopn’ausu íslenzku þjcð. Og
fengizt hefur álíka fróðleg
rev.nsla um vörn og. vernd
annars sterkasta herveld-
;s Atlanzhafsbanda'agsins,
Bandaríkjánriá, þegar á ís-
lancl er ráðizt af herskipa-
flota. Þeirrj reynslu ríkari
er eðlilegt og nauðsynlegt að
Islendingar geri það upp við
sig hvort þeir telja virðingu
Jijóðgr sinnar samboðið að
hakla áfram þátttöku i slíku
lie rna ða rba ndalagi.
Sigurður skáld Pétursson á
tvegg;ia alda afmæli í dag,
fæddur 26. apríl 1759. Sigurð-
ur var sonur Péturs sýslu-
mans Þorsteinssonar á Ketils-
stöðum á Völlum.
Sigurður var við nám í
Kaupmannahöfn frá 1774—
1788; tók próf í heimspeki,
málfræði og lögfræði, öll með
l. einkunn.
Hann mun hafa fengiz nokk-
uð við skáldskap á námsárum
stnum o« kynnzt ýmsum skáld-
um; þeirra á meðal norska
kímniskáldinu Johan Hennan
Wessel, og tekið hann sér til
fyrirmyndar. Wessel dó árið
1785 rúmlega fertugur að <aldri.
Eftir Wessel eru til Ijóð og
ljóðaleikir, flest af því er
gamansamt og í léttum tón.
Eftir einu söguljóði Wessels,
er Stella heitir, orti Sigurður
Pétursson Stellurímur, sem
frægar urðu. Bímurnar eru
miklu lengri en kvæði Wessels
eða þvínær tíu sinnum lengri,
enda mörgu aukið í. Rímur
þessar vorti nýung á sínum
tíma, andinn í þeim annar en
tíðkaðist í rítnum og allt í
léttari tón. Sigurður Breiðfjörð
hefur ort ýmislegt í líkum stíl,
m. a. Emmurímu, sem er stæld
eftir kvæði eftir Jens Bagge-
sen og ort undir áhrifum frá
Stellurímum. Segja má að
Stellurímur séu vel ortar og
skáldið hafi náð tilgangi sín-
um, að klæða gapiansögu þessa
i rímnabúning.
Sigurður orti ýmislegt fleira
en Stellurímur, og voru kvæðj
Á mogun verður til moldar
borinn einn af verkamönnum
þessa bæjar, Ernst Fridolf
Backmann. Dauðann bar að
þessu sinni brátt að. CErnst
dó síðastliðinn sunnudag hinn
19. ápríl, tæplega 68 ára að
a.’dri. ,
Evnst F. Backmann var
sænskrar ættar, fæddur á
Varmalandi hinn 13. ágúst
1891. Sextán ára yfirgaf hann
átthaga sína og hélt út í
heiminn. Til Islands kom
hann árið 1916 og dyaldist
hér ósiitið til dauðadags og
tók miklu ástfóstri við hið
nýja föðuvland. Á aðfangadag
hans, ásamt rímunum, gefin út
í Reykjavik 1844. slæm útgáfa.
Sigurður skrjfaði einnig leik-
rit og er gamanleikurinn Narfi
þekk;tastur þeirra, pr. Rvík
1846. Sigurður var einn af
fyrstu íslendingum sem feng-
ust við, leikritagerð.
Ýmsar stökur Sigurðar voru
alkunnar og eru enn, svo sem
þessi:
Fæ ég ekki að faðma þig,
foldin sjóar birtu,
ástin stekkur innanum mig
einsog fló í skyrtu.
I
lÍR STELLURÍMUM
L r. 1—1 v.
í fyrsta sinn ég set á haf
Suðra ófæran knörinn;
máske hann komist aldrei af
og enginn hlotnist vörin.
Margan heyri ég mumla nú
mann og tróðu seima:
Ráð er að hættir þessu þú,
þróttlaus kúrðu heima.
jóla árið 1919 giftist hann
eftirlifandi konu sinni, Jón-
ínu He’gadóttuf1, og varð þeim
8 bama auðið. Tvær dætur
misstu þau á barnsaldri, en
nú eru lifandi þau Ernst,
Halldór, Elsa, Helga, Henn-
ing og Valgeir. Á heimili
þeiiTa ólst upp sonur Jónínu,
Ingimar Karlsson, og einnig
dóttir hans, Sonja.
Hvorttveggja rak hinn
harðgera ungling útíheiminn,
ævintýraþráin og atvinnuþörf-
in. Til íslands kom Ernst í
atvinnuleit og hafði þá verið
í Noregi um hríð. Ekki er þó
að vita nema annað og melra
hafi fyrst og fremst beint
huga hans til íslands. Árið
1916 geisaði fyrri heimsstyrj-
öldin og Emst Backmann var
einlægur friðarsinni, sem
hafði megnustu óbeit á her-
þjónustu og vopnaburði. ís-
land var friðlýst land og það
var því haris land. I viðhorf-
um sínum þá og alltaf síðar
þekkti hann engin landamæri,
eem stíuðu fólki í sttndttr.
Það var oft gaman að heyra
Ernst lýsa mannkyninu sem
stórri fjÖlskyldu. Heimsfrið-
urinn var honum eins sjálf-
Frainh, ,á 11. síðu
En margur byljnn fyrir: sér
fanii'
þá fley úr naústum greiddi,
engu að síður áfram hann
öldujóinn leiddi.
Fjall og jökla skoðar skýr
og skruggur ferðamaður,
ekkj samt hann aftur. snýr,
áfram heldur glaður.
1. r. 14—18 v.
Hermanni einum inni ég.frá
í ungdóms fögrum blóma,
fallegur var og írægur' sé,
flæða búinn ljóma
Álmatýs voru augun hrein
ástar lofuðtt blíðu,
á rauðum klæðum skartið
skein,
sköfnungur hékk við síðu.
Höfuð bar rétt, var herðastór,
hár á Jendar náði;
kálfastæltur kesjuþór
kunni að dansa á láði.
Hörundsbjartur hofvik með
sig hermannlega bar hann;
honum var f’est til lista léð,
ljóna prýði var hann.
Línspöng eittsinn seggurinn
sá
í svanna fögru mengi.
Amor brellinn i honum þá
ei var að kveikja lengi.
Síðan er nákvæm lýsing
stúlkunnar og segtr naest frá
áhrifum hennar á manninn.
Þar er þessi vísa, sem margir
kunna:
Fyrst er sjón og svo er tal,
svo kemur hýrlegt auga,
siðan ástar fagurt fal
freyju hefst við bauga,
Og þessi visa er í rímunni:
Orð voru kossum roenguð
með,
myrtú faðmlög am.a;
vínið heita gladdi geð —
gerir það ettn hið sama.
Ennfremur s.egir skáldjð:
Lömbin soha . leika • sér
með list um græna haga,
þegar þau yita <að ekki er
úlfurjnn þeiin til ' bagá.
Ekki er hægt í þéssari
stuttu grejn að gefa nej.tt yf-
irlit um skáldskap Sigurðar
eða æviferil hans. Það hefði
átt vel við að gefa út ljóð
han.s um þetta leyti eða í til-
efni <af afmælinu, gamla út-
gáfan er ófáanleg, og var illa
hennar vand.að.
Ýmislegt hefur verið um
Sigurð skrifað og má nefna
grein eftir Finn Jónsson í Árs-
riti Fræðafélagsjns, 9. ár, rit-
gerð um Stellurimur í Skími
194-7 og um leikrit Sigurður
er skrifað í bók Steingríms J.
Þorsteinssonar: Upphaf leik-
ritunar á íslandi.
Sigurður þjáðist lengj af
fótameiiH, én því' ejns og öðru
tók hánn með gamni:
Þó að ég fðtinn missi Lninn,
mín ei rénar kæti.
hoppað get ég í himinjnn
haltur á öðrum fæti.
Af kvæðum Sigurðar má
nefna: Loka heilræði, Greif-
inn í loðkápuni og Evans
messa.
Það má vera að ljóðagerð
Sigurðar Péturssonar só eitt-
hvað farjn að fyrnast í aug-
um nútímamanna, enn mtmu
menn þó .fjiina. þar skerpmti-
lega hluti, :og ,Sigurður á :.var-
anlegan stað' í bókmetinta-
SÖffu jslenzku þjóðarinjwr.
—---------------------
WMÚn%mtÍ um Ernst Backmann