Þjóðviljinn - 21.06.1959, Síða 7

Sunnudagur 21. júní 1959 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Slysaskot
Fyrir þremur árum var
Hermann Jónasson hér á
fundi og haL* mikinn boðskap
að flytja.
Það var boðskapurinn um
bandalag umbótaflokkanna,
sem hann nefndi svo, og átti
að standa til langrar fram-
búðaj*. Það hafði verið reikn-
að út, að hægt myndi að ná
meirihluta á Alþingi, ef
þessir tveir ágætu flokkar
rugluðu saman reitum sínum,
enda þótt þeir hefðu ekki
nema þriðjung kjósenda í
landinu á bak við sig.
Jafnframt lýsti Hermann
því yíir að stjómarmyndun
með stuðningi kommúnista,
eins og hann orðaði það,
kæmi aldrei til greina.
Ég eagði honum þá, að það
yrði aldrei hægt að mynda
vinstri stjórn á Islandi án Al-
þýðubandalagsins, og að lýsa
því yfir að ætla að mynda
stjóm án þess, væri sama og
að lýsa því yfir, að hér skyldi
aldrei mynduð vinstri stjórn.
Kosningarnar 1956 færðu
,,umbótabandalaginu“, eins og
það var nefnt, ekki hinh eftir-
sótta meirihluta og Hermann
sýnidi þann manndóm að
ganga á bak hinna vanhugs-
uðu orða sinna og fara að
mínum ráðum; hann tók Al-
þýðubandalagið með í stjórn
þá, er hann myndaði að kosn-
ingum loknum.
Í3g gerði mér að vísu aldrei
miklar vonir um þessa stjórn,
eins og allt var í pottinn búið.
Og ef satt skal segja, held
ég að þessi tilraun hafi ekki
heppnazt miklu lakar en
efni stóðu til. Stjórnin fór
vel af stað og hefur komið
mörgu nytsamlegu til leiðar,
en þegar frá leið var einsog
eitthvað bilaði innan í henni,
svo hún tók að ganga seint og
óreglulega, líkt og klukka, þar
sem eitthvert hjólanna er úr
iagi gengið.
Þótt heilsufar stjórnarinnar
væri ekki -sem ákjósanlegast
á ofanverðum ævidögum
hennar varð hinn sviplegi og
dularfulli dauði hennar mér
mikil harmafregn og ráðgáta.
Ég hefi að vísu heyrt ýmsar
orsakir og næsta ósamhljóða
tilfærðar, en allar finnst mér
þær vera með nokkrum ólík-
indablæ. I rauninni hefði ekki
mátt ætlast til minna en að
þessi stjórn gæfi út sitt eigið
dánarvottorð, undirritað af öll-
um ráðherrum. til tryggingar
því að þjóðin fengi að vita
hið sanna um dánarorsökina.
Sjálfur er ég þeirrar skoð-
unar, að hér hafi að vísu ekki
verið um vísvitandi sjálfsmorð
að ræða, heldur nokkurskonar
slysaskot, að forsætisráðherr-
ann hafi í rauninni ekki ætlað
að stytta stjórninni aldur,
heldur hafi hann gjört það
í cgáti, farið óvarlega með
liættulegt vopn, þannig að
slys hlauzt af.
Síðar skulum við svo víkja
að því, hvert hið hættulega
vopn hafi verið.
Grundvallaratriði
Vikjum þá frá hinu svip-
lega fráfalli vinstri stjórnar-
innar að aðaldeilumáli dagsins
kjördæmamálinu svonefnda.
Ég skal fúslega játa,' þótt
það verði reiknað mér tjl.
dómsáféllis, að ég er svo ein-
faldur í minni þjónustu, að ég
tel það grundvallaratriði og
ófrávíkjanlegt skilyrði fyrir fylkja sér undir merki Fram-
því að þingræði og lýðræði sóknar að þessu sinni til þess
fái þróazt með eðlilegum
hætti í landinu, að fólkinu
sem í landinu býr sé gert
-nokkurnveginn jafn hátt und-
ir höfði, þannig að hver kjós-
andi geti með atkvæði sínu
haft nokkurn veginn jafnmik-
að koma hinni nýju skipan
fyrir kattamef, segja þeir.
Jú mikið rétt. Menn sem
sagðir hafa verið í öðrum
flokkum eru látnir koma fram
og vitna. En til þess að þeir
þurfi ekki að flekka sitt póli-
il áhrif á gang þjóðmála, og tíska mannorð með því að
það án tillits til þess, hvar vitna í Tímanum hefur verið
hann er búsettur og hvaða búið til handa þeim sérstakt
stjórnmálaflokk hann aðhyll- blað. Kjördæmablaðið.
ist. Þetta minnir á aðferð, sem
Við hvern þann, sem vill notuð var til að veiða fugla
Skúli Guðjónsson, Ljótunnarstöðum:
Þetta er
ekkiannað
en vindur
Kaflar úr ræðu, fluttri á framboðsfundi í kjördæmi
Hermanns, 12. júní 1959.
viðurkenna þetta sem grund-
vallaratriði, gæti ég verið til
viðræðu um leiðir til að ná
því, en við hina, sem ekki
geta fallizt á að þetta sjón-
armið sé hornsteinn lýðræðis
í landinu, er ekki hægt að
ræða.
Bandingjar
Ég er ekki að lá Framsókn-
armönnum, þótt þeir risi önd-
verðir gegn fyrirhuguðum
kjördæmabreytingum. Hitt lái
ég þeim, að þeir skuli ekki
hafa þor og manndóm til þess
að játa í fullri hreinskilni, að
þeir séu á móti þeim vegna
þess, að þær reynist þeim ó-
hagstæðari en gildandi skipan.
Þeir segja: Með þessum breyt-
ingum er verið að þröngva
kosti fólksins, sem í dreifbýl-
inu býr og það eru höfð stór
og hroðaleg orð til að urdir-
strika þetta álit. Við, sem
fyrirhuguðum breytingum
fylgjum, segjum hinsvegar:
Þetta verður til að skapa
félagslegar heildir úti á lands-
byggðinni, sem munu reynast
hinum smáu einmenningskjör-
dæmum sterkari, og leiðum
meðal annars fram þau rök,
að samkeppnin milli flokk-
anna, sem keppa um fylgi
kjósendanna verði svo hörð,
að það eitt útaf fyrir sig sé
nægileg trygging fyrir því, að
hlutur dreifbýlisins verði að
minnsta kosti ekki minni en
nú. Þarna stendur' staðhæfing
gegn staðhæfingu og reynslan
verður svo úr því að skera,
hver hefur lög að mæla.
Framsóknarmenn sverja og
sárt við léggja, að þeir séu'"
ekki að berjast fyrir sínum
flokkshagsmunum, með and-
,stöðu sinni gegn hinni nýju
skipan. Þetta er ekki hags-
munamál þeirra flokks, öðru
nær. Menn úr öllum flokkum
við Drangey áður fyrr. Hún
var í því fólgin, að lagt var
út fleka með snörum. En til
þess að hæna fuglana að
flekanum og fá þá til að festa
sig í snörunum, var hafður á
honum lifandi fugl, festur
með bandi við flekann, þann-
ig, að hann gat lyft sér ofur-
lítið til flugs.
Hætt er þó við, að veiði-
mennska þessi gefi grátlega
lítið í aðra hönd, og það því
fremur, sem veiðimennirnir
hafa gert þá reginskyssu að
fanga bandingja, sem þeir
ekki réðu við og hafa slitið
sig lausa, t.d. eins og prófess-
or Sigurður Nondal.
Skráður á skökku gengi
Það orð hefur legið á um
Framsóknarflokkinn, áð hann
væri nokkuð laus í rásinni og
óstöðugur í samstarfi við aðra
flokka. Það hefur verið kom-
izt svo að orði um þetta fyr*
irbæri, að flokkurinn hafi
breytt almanakinu og haft
hlaupár þriðja hvert ár.
Rök þau sem fiokkurinn
færir fram þessu hviklyndi
sínu til afsökunar eru yfir-
leitt ekki tekin alvarlega af
öðrum en gallhörðum flokks-
mönnum og stundum tæplega
það.
Ég fyrir mitt leyti held,
að ástæðurnar fyrir þessu
veiklyndi flokksins séu yfir-
leitt ekki af pólitískum sök-
um sprottnar, miklu fremur
ber að líta á þetta fyrirbæri
sem sálrænar veilur sprottnar
af því, að þessi flokkur hef-’
ur allt frá 1927 verið skráður
á skökku gengi. Hlutfallið
milli þdngmannaf jölda og kjós-
endafjölda hefur verið með
allt öðrum hætti en hjá öðr-
um flokkum, allt umrætt tíma-
bil. Hér hefur því verið um
eins konar andlega verðbólgu-
þróun að ræða. Flokkurinn
hefur lifað um andleg efni
fram og ætlað sér stærri hlut
í samskiptum við aðra flokka
en honum raunverulega bar.
Þetta ofmat á eigin verð-
leikum hefur torveldað hon-
um samstarf við aðra flokka
og leitt hann í þá freistni,
að breyta almanakinu og hafa
hlaupár þriðja hvert ár. Og
þetta hygg ég að verið hafi
orsök þess, að slysaslcotið
hljóp af, það er felldi vinstri
stjórnina á síðastliðnum vetri.
Ef til vill verður stærsti
\inningurinn af hinni fyrir-
huguðu kjördæmabreytingu
sá, að gengi Framsóknar*
flokksins fæst leiðrétt að ein-
hverju leyti, og sú hin eál-
ræna verðbólguþróun innan
flokksins verður stöðvuð.
Séra Árelíus segir, að mót-
lætið sé þroskandi fyrir
mannssálina. Ég er ekki í
nokkrum vafa um það, að
mótlætið sem nú hrjáir Fram-
sóknarmenn í sambandi við
fyrirhugaðar kjördæmabreyt-
ingar, verður þeim góður og
heilsusamlegur reynsluskóli.
Úr þeim skóla munu þeir
koma viðsýnni, umburðarlynd-
ari og þroskaðri en þeir voru
áður og girnilegri til sam-
starfs fyrir okkur Alþýðu-
bandalagsmenn.
Og stærsti vinningurinn af
hinni nýju skipan að mínum
dómi, svo að ég taki mér í
munn orð Hermanns er ein-
mitt sá, að með henni skapast
heilbrigður grundvöllur fyrir
samstarf vinstri manna i
landinu og traustari en áður
var þekktur.
Þetta er ekki annað
en vindur
Ég hefi enga tilhneigingu
að taka þau hin mörgu ó-
nytjuorð, sem falla af vörum
Framsóknarmanna um þessar
mundir, alvarlega. Ég held að
þetta sé ekki annað en golu-
þytur, sem fljótlega muni líða
þeim úr nösum. Ég held líka,
að undir niðri skilji þeir, að
það sem hér er verið að gera,
sé óhjákyæmileg nauðsjm,
þótt þá skorti þrek til að við-
urkenna það í heyranda
hljóði.
Þeir hefðu að vísu getað
gert sér þetta allt léttara og
skaplegra, en raun hefur á
orðið, en fyrst þeir kusu þann
kostinn sem erfiðari mun
reynast, verða þeir að drekka
sinn kaleik og bera sinn
kross, svo sem þeir hafa tii
stofnað.
Svo vil ég að endingu rifja
hér upp gamla skrítlu:
Það var einu sinni kona,
sem lagðist á sæng og hugð-
ist ala barn. Hún sendir eftir
Ijósmóður og ljcsmóð^rin
kemur, athugar ástand kon-
unnar, en segir síðan:
— Ég held að það verði
ekkert úr þessu hjá þér góða
mín, þetta er ekki annað en
ólukkans vi,'dur, sem þú þarft
að losna við.
Svipað mætti segja um
Framsókn þessa dagana.
Það verður ekkert úr þessu
hjá henni, kjördæmajcðsóttin
er nefniiega ekkert annað en
ólukkans vindur, sem hún
þarf að losna við. Og þvi fyrr,
því betra.
<s>-
Leikfélag Reykjavíltur sýnir þá tannhvössu í Vestmannaeyjum í kvöld, er það 102. sýning
félagsii^s á leikritinu. Þegar frá Eyjum kemur fara leikararnir til Norður-> og Austurlnnds
og sýna leikinn þar á næstu vikum. Leikarar eru allir þeir sömu og voru liér í Rcykjavík
nema Jón Sigurbjömsson liefur nú tekið við hlurierki prestsins. — Leikfélagið liafði 40
sýnin.gar á Deleríum búbónis, og mun taka aftur upp sýningjac á leiknum í liaust.