Þjóðviljinn - 26.01.1960, Síða 7

Þriðjudagur 26. janúar 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7
niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiniiiiiiiiii
= Sterk og þjál plastleik-
E föng frá Reykjalundi eru
E meðai þeirra hentugustu
E sem Iiér er völ á, en eft-
E irsjá er að sumum tré-
= leikföngunum, sem ekki
= liafa sézt síðan á fyrs'lu
E árum leikfangagerðarinn-
= ar þar.
iiiiiiiimiiimmmmiiiiiimiiimuiiii
Hér á landi er talið að börn
hafi náð þeim þroska við 7
ára aldur að þau séu fær um
að hefja barnaskólanám.
Heilbrigt og réttskapað barn
hefur þá lært móðurmál sitt
til daglegrar notkunar, það
hefur vald á líkama sínum og
hreyfingum hans, kann að
beita höndum sínum, heyrn og
sjón. Hugsunin er opin fyrir
nýjum áhrifum, athyglin næm
og minnið nálgast fyllsta
þroska.
En leiði maður hugann að
þeirri algerlega ósjálfbjarga-
veru sem nýfætt barn er, sem
einungis getur tjáð sínar frum-
stæðustu þarfir með óskil-
greinanlegum hljóðum og ekki
stjórnað nokkurri hreyfingu
líkama síns, nema sogi var-
anna, skiist bezt hvílíka þró-
un barnið hefur að baki sér
við 7 ára aldur.
Sá þróunarferill er svo ör
og gagntakandi að ekkert ann-
að tímabil mannsævinnar er
sambærilegt, hversu langur og
merkur þroskaferill. sem bíður
einstaklingsins síðar á ævinni.
Á þessu tímabili er barnið
ákaflega athafnasamt. Má
segja að heilbrigt barn sé allt-
af að aðhafast eitthvað, hverja
stund, sem það vakir. Eins og
kunnugt er köllum við þessar
athafnir leik og þau tæki, sem
barnið hefur til umráða leik-
fiing.
Það ætti að liggja í augum
uppi að það er þýðingarmikið
að leikföng barnsins séu
þannig úr garði gerð að þau
séu því hjálpartæki í sókn
þess til alhliða þroska. I>etta
er uppeldisfræðingum Ijóst, og
margir ágætir menn, úr þeirra
hópi, hafa lagt í það mikið
starf, jafnvel gert það að ævi-
starfi sínu, að athuga hvers
konar leikföng henta hverju
aldursskeiði, og hvaða leikföng
auka hæfni huga og handa og‘
skerpa skilningarvit barnsins.
Þessa þekkingu á sambandi
þroska bams og leikfanga er
' ein af þeim greinum hagnýtr-
ar uppeldisfræði, sem foreldr-
ar ættu að kynna sér og not-
færa sér við leikfangaval
handa börnum sínum.
Til þpss að gera okkur ljóst
hvaða eða hvers konar leik-
Leikföngin sem börn handfjalla fyrstu árin ráða miklu um þroska huga og handar. í þessari grein
fjallar frú MARGRÉT SIGURÐARDÓTTIR um hvaða leikföng hæfa barninu á hverju þroskastigi,
hvernig leikfanaaúrvali hér á landi er háttað og hvar helzt er þörí umbóta.
föng eru börnum heppileg. mun
ég gefa örstutt og mjög laus-
legt yfirlit yfir þroska barns-
ins á leikaldrinum, að því er
að leikföngum snýr:
Strax á fyrsta ári þarf barn-
ið leikföng, harðan sléttan
hlut sem það getur borið í
munn sér og bitið í tannlaus-
um gómnum, mjúk leikföng,
sem hinar fálmandi hendur
geta gripið um, Jeikföng í
skærum, björtum litum sem
vekja sjóngleði barnsins og at-
hygli, klingjandi bjöllur og
blístursdýr, sem ná hinni daufu
heyrn.
■Grip handanna er mjög ó-
nákvæmt hjá kornabörnum og
nákvæmni augans heldur ekki
mikil, því skyldi varast að
hafa leikföng smábarna lítil og
fíngerff. í kring um eins árs
aldurinn fer áhugi barnsins á
samset’vngarleikföngum að
vakna. En þar erum við kom-
in að þeim tegundum sem einna
bezt þjóna þeim tilgangi að
auka hæfni barnsins, æfa huga
þess og hönd, skerpa skilning-
arvit þess og láta vit þess
glíma við hæfilegar þrautir.
Þau þurfa vissulega að vera
ákaflega auðveld þessi fyrstu
samsetningarleikiöng sem eins
árs barn fær í hendur, en það
er mikil og merkileg æfing fyr-
ir hendur og augu barns að
taka eitthvað í sundur og setja
það saman aftur, æ ofan i æ.
Á öðru ári byrja hreyfingar-
leikirnir ófullkomnir feluleik-
ir og eltingaleikir, þ.e. barnið
vill láta elta sig og nýtur
spenningsins. Stórir hlutir,
hæfilega þungir, sem barnið
getur ýtt á undan sér, og reynt
þannig á krafta sína, eru mjög
vinsælir á þessum aldri. Stór-
ir, mjú^ir bangsar og[ brúður
gefa barninu værðar- og örygg-
istilfinningu, auk þess sem ■
þau leikföng, aðallega brúð- .
urnar, verðá stór þáttur í
hermi-leikjum barnsins.
Nú opnast líka óðum augu
barnsins fyrir umhverfi sínu
og það fer að hafa áhuga á
leikföngum sem eru eftirlík-
ing af því, t.d. bílum.
Þriggja ára börn byrja að
nota pappír og liti sér til
ánægju, svo og leir til mótun-
ar. Öllum börnum þykir gam-
an að litum og hnoða leir, þó
að handlægnin sé misjöfn og
segi til sín þegar fram í sæk-
ir.
Engin móðir ætti að neita
barni um þessi leikföng af
þeirri ástæðu að óþrifnaður sé
að þeim. Hins vegar ætti móð-
irin að reyna að gefa sér tíma
til að sitja hjá barninu með-
an það er að venjast meðferð
þessara leikfanga. Varast
skyldi þó að skipta sér of mik-
ið af leik þess eða gefa því
fyrirmyndir.
Hins vegar má óspart hvetja
það með hóli um fyrstu til-
raunirnar, hversu óhrjálegar
sem þær eru, og minnast þess
að krassið með litum og nostr-
ið við leirinn eru líka æfing,
sem barnið hefur gott af.
Fj()gr.a ára börn leika æ
meiri félagsleiki, eigi þau völ
leikfélaga. Brúðuleikir,
mömmuleikir og allir mögu-
legir þykjast-leikir eiga nú
sitt blómaskeið. Leikföng sem
geta fallið ‘ inn í slíka leiki og
gert þá fjölbreyttari; svo sem
eftirlíkingar af búsáhöldum,
dýrum, fólki, símar( bílar o.
-fl., eiga fullan rétt á sér.
Hæfilega erfiðar þrautir, svo
sem myndkotra (puslespil), eru
einnig heppilegar.
.Um fimm og sex ára börn
gegnir svipuðu máli og fjög-
urra ára. Áhuginn beinist að
svipuðum viðfangsefnum, en
hæfnin vex stöðugt og mögu-
leikarnir notast betur.
Allan' leikaldurinn ‘eru sam-
setningarleikíöng; litir og leir,
svo og góðir byggingarkubb-
ar, þin kjörnu leikföng til að
þroska alhliða hæfni barnsins.
Það eru leikföng, sem barnið
getur glímt við, unnið úr eft-
ir getu sinni — leikföng, sem
svo, að segja vaxa með barn-
inu — það eru uppeldisleik-
föllg.
Það verður því miður ekki
sagt að íslenzk börn eigi góðra
kosta völ að því er leikföng
snertir. Sé litazt um í verzl-
unum hér í bæ og athuguð
f.yrst þau leikföng, sem greini-
lega eru innflutt, blæðir manni
í augun að sjá að dýrmætum
gjaldeyri er fleygt fyrir rán-
dýr vélræn leikföng, sem
hvorki eru fugl né fiskur, þar
sem þau eru of margbrotin og
of viðkvæm fyrir börn á leik-
aldri, en fullnægja ekki á
skólaaldri( í staðinn fyrir að
kaupa inn vönduð samsetn-
ingarleikföng, — sem að vísu
eru líka dýr — en þau eiga
erindi til barna. Ég sagði að
þessi vélknúnu leikföng full-
nægðu ekki skólabörnum og
skal aðeins ræða það nánar,
þó að þessari grein væri fyrst
og íremst ætlað að ræða leik-
föng barna á leikaldrinum.
Eítir að barnið er komið á
skólaaldur opnast því ný við-
horf, og þau eiga að fá verk-
efni eftir því. Alls konar fönd-
ur, ýrrjis konar söfnun, erfið-
ari samsetningarleikföng, svo
sem..model-smíði“, að ógleymd-
um bókum og ýmis konar í-
þróttum. er það sem laðar
huga skólabarnsins. Það er
vitaskuld beint framhald af
leikföngum, en fær meiri og
meiri svip tómstundaiðju.
En þetta var nú nokkurs
konar útúrdúr og snúum okk-
ur aftur að leikfangaúrvali í
búðurn hér í Reýkjavík.
Hér hafa að vísu sézt örfáar
tegundir samsetningarleik-
fanga, aðallega fyrir yngstu
börnín, s.s. kúlur og kerling- '
arnar rússnesku, sem flestir
munu kannast við (sú stærsta
er tekin sundur í miðjunni og
þá kemur í ljós önnur minni,
og svo, koll af kolli). Þétta
eru fpileg leikföng og vinsæl,
máluð skærum, sterkum lakk-
litum eins og leikföng eiga
að vera máluð, ef þau eru það
á annað borð. En eins og ég
gat um( þetta er einungis fyr-
ir líti.1 börn og allt úrval vant-
ar.
Brúðan er alltaf eftirsótt
leikfang, en það er mikill mis-
skilningur, að stífpunta hana í
blúndur og hýjalín, sem ekki
er hægt að klæða hana úr
nema að skemma skartið.
Einmitt föt brúðunnar eiga
ekki sízt að gefa henni gildi.
Hún á að vera klædd í hent-
ug, lit/terk og vönduð föt, sem
þola hiijask leiksins, á þeim
mega gjarnan vera hnappár,
smellur. krókar, slaufur og
reimar, til að lofa barninu að
spreyta sig á þessum viðfangs-
efnum.. Þetta allt þarf barnið
að hafa lært þegar það byrjar
barnaskólanám og leikföngin
ciga að hjálpa því að læra
það.
Eitt hlýtur að vekja athygli,
þegar litazt er um í leikfanga-
verzlunum hér í bæ. Það efU
þau morðtólaleikföng, sem alís-
staðar eru á boðstólum. By$s-
ur og skriðdrekar óg ýnjis
fleiri tæki, sem notuð eru til
manndrápa og hryðjuverka.
Þetta er satt að segja svo
fyrir neðan allar hellur, svo
fjarstætt því umhverfi sem
flest börn okkar búa við,
sem betur fer, að það er varla
um það ræðandi, það ætú blgtt
áfram að banna sölu á þes$u
skrani. Að mínu viti eru sllk
leikföng og sorpritin sama eíþ-
is( hvorttveggja spillir og fdr-
heimskar ómótaðan bárnshuk-
ann — hvorttveggja á álmenn-
ingur að dæma á sama hátt
— með þvi að forsmá-það. En,
því miður, hvorttveggja' virð-
ist eigá öruggan hóp kaupenda.
Það er ein af mörgurn and-
hverfum í okkar „frjálsa þjóð-
félagi“. ’ -
Framhald á 10. síðtu r