Þjóðviljinn - 08.03.1960, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 8. marz 1960
Þjóðleikhúsið:
Hjónaspil
eftir THORNTON WILDER
Leikstjóri: Benedikt Arnason
I liattabúðinni. Frú.Leví (Herdís Þorvaldsdóttir), Korniiíus (Rúrik Haraldsson), frú Molloj
(xiiðbjör.g Þorbjarnardóttir), Barnabí (Bessi Bjarnason) og Vandergelder (Haraldur Björnss.)
verulega minnisstæð eða fynd-
in, það er hin góðkunna kímni
aðstæðna og atvika sem
drottnar í þessum leik, skringi-
íæti j)au sem notið bafa 'hylli
leikgestá um aldáraðir. Hér er
líf í tuskunum: menn fela sig
í skýndi inni í fataskápum,
skríða undir borð og upp á
bekki, hlamma sér á aftur-
endann og velta öilu lauslegu
um koll í gildaskálanum; pilt-
arnir dulbúast kvenfötum, og
svo kyrfilega er fólki og nöfn-
um ruglað saman að loks vita
fæstir sitt rjúkandi ráð. Og
Wilder brýtur sem fyrr í bága
við natúralíska hefð síðari
tíma, lætur fólk sitt hvað eft-
ir annað ganga út úr umhverf-
inu og snúa máli sínu beint til
áheyrenda, flytja hjartnæmar
og hnittilegar ræður um sjálft
sig eða daginn og veginn.
„Hjónaspil“ er vel byggt verk
og leikrænt í betra lagi, en
heimtar mikla tækni og mergj-
að skop af túlkum sínum, að
öðrum kosti hlýtur það að
réynast hismi og hjóm. Leik-
húsið hefur gert gaman þetta
vel úr garði þegár á állt ér
lítið ög eiga þar aefið márgír
hlut að máli, en þó öðrum
framar Benedikt Árnason, hinn
ungi og ötuli leikstjóri. Hann
skilur rétt viðfangsefni sit.t,
færir gamanið í stílinn, leggur
áherzlu á skringileg atvik og
skýr orðsvör, og gætir þess að
fjör og hraði ríki á sviðinu;
leikgleði virðist sjaldan skorta
og samtökin eru betri en oft-
lega áður. Hins er ekki að
dyljast að stundum er ekki
leikið nógu létt og skoplega —
sum atriði urðu of hversdags-
leg og yndissnauð fyrir mín-
um sjónum, önnur tókust
mætavel, einkum meginhluti
annars þáttar. Um búnað sviðs
og leikenda er allt 1 gott að
segja, þar er á sannfæraridi
Framhaid á 5. síðu
Leikrit það sem Þjóðleik-
húsið frumsýndi fyrir skemmstu
.eftir Thornton Wilder, banda-
ríska skáldið fræga, er ósvik-
inn hláturleikur, hreinræktað-
-ur farsi. Þótt höfundurinn hafi
áður reynt að ryðja nýjar'
brautir getur „Hjónaspil“ vart
talizt írumlegt verk eða ný-
stárlegt, það er reist á grín-
leik eftir Vínarskáldið Johann
Nestroy frá árinu 1842,
sem hann hafði gimbl-
áð frá ensku samtíðarskáldi,
svo notað sé orðalag Karls ís-
felds. og sígildum skopleikum
Moliere gefur Wilder einnig
hýrt auga. Hann flytur að
sjálísögðu gamanið vestur um
haf, lætur það gerast laust eft-
ir 1880 i smábænum Yonkers í
New York, og tekst mætavel
að samhæfa það amerískum
staðháttum hins horfna tíma.
Þar segir meðal annars frá
Vandergelder kaupmanni, for-
ríkum ekkli sextugum að aldri,
og hlægilegum kvonbænum
hans, en harðstjóri þessi, aura-
sál og svíðingur verður áður
en varir viljalaus leiksoppur í
höndum vinkonu sinnar frú
Leví, hinnar brögðóttu, orðhvötu
og snarráðu ekkju sem ásetur
sér að giftast peningunum
hans, enda gjaldþrota þegar
sagan hefst; og hún gerir hann
í einu vetfangi að nýjum og
betri manni. Allur gerist leik-
urinn á einni d,agstund og þeim
degi er sannarlega ekki til
einskis eytt, eins og segir í
heiti frumgerðarinnar ensku —
að lokum standa þrenn tilvop-
andi brúðhjón á sviðinu, allt'
er gaman og gleði. Sinnaskipt-'
um og sálarheill Vandergelders'
er auðvitað ógerningur að trúa.
og enn síður þeim fáránlegu
tiiviljunum sem þarna verða
æ ofan í æ, enda sízt til þess
ætlazt; við erum stödd á væin-
týraslóðum skrípaleiksins, í
hlátraheimi.
S*
V Jafnvel þótt kátbroslegt fóik
Thorntons Wilders segi ýmis
smásannindi um daglegt líf, er
3 til einskis að leita að ádeilu í
„Hjónaspili", þar er engan boð-
skap að finna og enga kenn-
ingu djúptækari en þá að pen-
ingar séu þó nokkurs virði og
sanngjarnt að eyða þeim og
spenna ,,til að örva ungan
gróður“. Samtölin eru vel sam-
in sem vænta má, en sjaldan
Herdís Þorvabljdóttir sem hjúskaparfröimiðuriim frú Leví
'i i iii 11111111 m 1111111 ii i ii 11111 n i ii i ii mi 111: >g i ii 11 ii 11! i m i ii: ii 11111 m i iij! i ii i n 1111 ii 11 iii ii m 11 n i n i n 11111 m ii 111 m 111M m i ii 11 ii i ii i ii i e i e i í m 11 i :< i n i n i m i ii i ii i m i ii i ii i ii 111111111) 1111 m i n 1111 m 1111 ii i si 11! ti it u !i i! i ii
BÆJARPOSTURIN
• Oísóttur heimspek-
ingur
Pcstinum hefur borizt eftir-
farandi bréf:
„Ðraugar og uppvakning-
ar eru fjarska hvimleið fyrir-
þæri, einkum þegar þeir taka
upp á því að áreita almenni-
Iegt og gott fólk um hábjart-
an daginn. Svo maður tali
ekki um þegar draugar fara
að tala í útvarpið að stað-
a’dri aðeins til að hrella sak-
lausa sál.
Einn af þessum leiðinda-
draugum er Björn Th, og
hann ofsækir einkum og sérí-
3agi vort andlega leiðarljós,
.skáldið, spekinginn og spá-
manninn Gunnar Dal. Nú er
svo komið að þessi magn:. öi
uppvakningur eltir vc:a!i:ya
skáldið á röndum svo það raá
vnrt um frjálst höfuð strjúka.
I" Tímánum á föstudaginn gat
að líta frásögn Gunnars af
ásókn idraugsins. Gunnar
hafði labbað sig upp á Þjóð-
minjasafn í mesta meinleysi
til að skoða falleg málverk úr
Mývatnssveit eftir amerískan
málara, Frank Ponzi. Ekki
fær spámaðurinn að vera þar
langa stund í friði, draugur-
inn birtist honum hvert sem
hann lítur, Björn Th. spratt
fram úr hverju skoti, glennti
sig framan í skáldið og geiflaði
sig á alla kanta. Þegar Gunn-
ar Dal var að virða fyrir sér
Vetrarkvöld nr. 25 1 djúpri
leiðslu, hver birtist þá á lér-
eftinu annar en draugurinn
og gefur skáldinu langt nef
mitt í stemningunni. Og þeg-
ar Gunnar sneri sér að Upp-
stiliingu nr. 2 var Björn Th
óðar kominn þangað og
gretti sig framan í spámann-
inn. Það var ekki því að
heilsa að Gunnari sýndist
þetta vera Björn Th, þetta var
þremillinn hann Björn. Hann
lét sér sumsé ekki nægja leng-
ur að ofsækja Gunnar í útvarp
inu heldur birtist honum í öll-
um þessum fallegu Mývatns-
myndum sem einmer Amerí-
kani hafði hengt upp í Þjóð-
minjasafninu. Það var því
éngin furða þótt Gunnar gæti
ekki ritað grein um þennan
ameríska listmálara án þess
að geta draugsins að nokkru.
Þessi draugagangur í Þjóð-
minjasafninu, Ríkisútvarpinu
og víðar er augsýnilega einn
liðurir.n í því „skipulagða al-
menni:igsáliti“ sem allt stefn-
ir að því að hrella þennan
eina heimspeking sem við
eigum eftir síðan Sölva gamla
leið. En það vill til að Gunnari
er gefið jafnt af húnvetnsk-
um vitsmunum sem indversku
þreki og engin hætta á öðru
en hann standist þessa
skefjalausu ásókn drauga og
drísildjöfla.
Við skulum vona að hann
eigi eftir að starfa lengi enn
á meðal vor og flytja hinum
dreifðu byggðum boðskap
onaf áttunda plani. Hann er
okkur líka bráðnauðsynlegur
til að skera úr um hverjir
listamenn eru „nægilega sann-
ir til að komast í liinn fá-
menna hóp sannra lista-
manna.“ Við skulum vona að
fljótlega bætist fleiri í þann
hóp svo þeir verði ekki ein-
mana, mr. Ponzi og hr. Dal.
Gunnari ætti að vera í lófa
lagið að beita einhverjum ind-
verskum töfrabrögðum til að
kveða niður drauga eins og
Björn Th svo vér megum
hafa spámanninn sem lengst.
Hann hefur talið það köllún
sína að miðla sem flestum af
speki sinni og trúr þeirri köll-
un hefur hann gengið þyrn-
um stráða hringbraut í, ís-
lenzkri pólitík. Fyrst reyndi
hann að koma vitinu fyrir
þá ,,Andréssyni“, það var
meðan hann var ungur og
óreyndur og vissi ekki hversu
magnaða púka var við að
eiga. Þar næst reyndi hann
að frelsa þá Morgunblaðsmenn
en gafst upp þegar hann
komst að raun um að gullið
var þeim meira virði en vizka
heimsins. Því næst drap hann
á dyr Þjóðvarnarmanna með
viðkomu í Gúttó og bauðst til
að frelsa heiminn ef Vaidi-
mar vildi bara gefa út eina
bók um spekina. En vitjunar-
tími spámannsins kom þá
fyrst þegar átti að ýta Lög-
bergi ofan í Almannagjá, og
þá hljóp Gunnar undir bagga
með Framsóknarmönnum. Þá
sýndi hann fyrst hvað hann
var útfarinn í indverskum
töfrabrögðum, hann galdraði
S;gurð Nordal til að vera á
móti kjördæmabreytingunni
og vann þann einstæða sigur,
sem uppi verður meðan land
er byggt, að fá hann Krstinn
í Borgarholti til liðs við sig.
Við skulum nú vona að
Framsóknarmenn beri gæfu
til að halda þessum meistara
og spámanni sem allra lengst,
ekki mun af veita.
Lalli laut“.