Þjóðviljinn - 16.06.1960, Side 7

6)
ÞJÓÐVILJINN — Fímmtudag-ur 16. júní 1960
Fimmtudagur. 16. júní 1980-ÞJÓÐVILJINN — (T

JíJi
m
3
3IS
£jj
zrs
I
a
æ
zux
varg um
Útgefandl: 8amelnlngarflokkur ftlþýöu — Sósíallstaflokkurinn. —
Ritötióran Magnús Kjartansson (6b.), Magnús Torfl Ólafsson, 81«-
urður Quðmundsson. — Préttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón
Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — RitstJórn.
afgreiðsla auglýsingar. prentsmtðja: Skólavörðustíg 19. — 8íml
17-500 (5 línur). - Áskrlftarverð kr. 45 6 mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
PrentsmiSJa ÞJóðviljana.

Búizt til átaka
i3 Ijegar alþýðufólk les það í Morgunþlaðinu, V:si
HS * og Alþýðublaðinu að ríkisstjórnin sé einmitt
nú þessa mánuðina að efna kosningaloforð stjórn-
^3 arflokkanna, þau að íara með alþýðufólk leið
bættra lífskjara, þá er bilið milli áróðursins og
asa daglegs lífs orðið svo stórt, að hann verður að
tlS hjáróma söngli, sem enginn tekur mark á. Og
§5 þegar þetta sama fólk, sem íundið hefur hol-
Es: skeftu dýrtíðarinnar skella á heimiíum sínum,
i|jp heyrir ráðherra Alþýðuflokksins kaldhamra í
útvarpi að kjaraskerðingin geti orðið einhver 3%
hjá sumum og alls engin hjá öðrum, þá veit
fólkið sem þarf að standa í því stríði að láta
tekjur heimilisins einhvern veginn endast fyrir
útgjöldunum, að þar er farið með vísvitandi
blekkingar í þágu þeirra sem vilja hafa levfi til
að arðræna alþýðufólk og raka saman gróða.
Qtærsta verkamannafélag landsins hefur nú tek-
^ ið undir samþykkt verkamálaráðstefnu Al-
þýðusambandsins frá því í .maílok. Verkamanna-
félagið Dagsbr-ún í Reykjavík lýsti á fundi sín-
um í fyrrakvöld samþykki sínu og stuðningi við
ályktun ráðstefnunnar og fagnaði þeim einhug
verkalýðsfélaganna sem þar kom fram, en á
ráðstefnunni samþykktu forvígismenn verka-
lýðsfélaganna, einnig þeir sem fylgja stjórnar-
flokkunum, ályktun um nauðsyn baráttu gegn
kjaraskerðingunni. Ðagsbrúnarsamþykktin var
einnig einróma, en þar segir m.a-: „Fundurinn
leggur áherzlu á, að í þeirri flóðöldu nýrrar dýr-
tíðar sem steypt hefur verið yfir þjóðina og fer
vaxandi dag frá degi, eru launakjör verkamanna
óviðunandi, og lýsir því yfir að óhjákvæmilegt
er að verkamenn beiti mætti samtakanna til að
bæta kjör sin. Fundurinn skorar á alla verka-
menn að undirfcúa þessa baráttu með því að
skapa órofa einingu í eigin röðum og á alla
velunnara verkalýðssamtakanna að styðja þau í
þeirri baráttu sem framundan er.“
TTvað gerir Dagsbrún? Þannig hafa margir
'^"“'spurt eftir að ljóst varð að ríkisstjórnin var
ráðin í að iáta dýrtíðarölduna flæða yfir alla
bakka og skipuleggja kjararýrnun fólksins með
harkalegri ráðstöfunum en beitt hefur verið á
íslandi um langt skeið. Hvað gerir Dagsbrún?
spyrja ekki einungis verkamennirnir, líka þeir
sem hafa látið glæpast til þess að kjósa á þing
Sjálfstæðisflokkinn og Alþýðuflokkinn, heldur
spyrja nú einnig 'þeirrar spurningar opinberir
starfsmenn, margir lágt launaðir og sviptir bæði
vísitöluuppbótinni og verkfailsréttinum. Og
spurningin kemur úr ólíkustu áttum, langt innan
úr herbúðum stjórnarflokkanna, frá fólki sem
látið hefur til leiðast að kjósa yfir sig þessa
illræmdu kjaraskerðingarríkisstjórn, en sér nú
til hvers leikurinn var gerður. Dagsbrún hefur
með samþykktinni sagt skýrt frá ætlun sinni.
En þau átök verður að undirbúa vandlega, og það
mun gert. Og þar verður hver og einn að ieggja
fram sitt lið, bæði í átökunum nú og með því
iað hætta að lyfta til valda i landinu flokkum,
oii sem fremja slík óhæfuverk gegn vinnandi fólki
og núverandi stjórnarflokkar hafa gert sig seka

mt
ua

“Enn heíur verið úthlutað lista-
mannalaunum og skammirnar
dynja á úthlutunarneínd úr öll-
um áttum. Þannig mun það
ganga nú um sinn unz élið Joég-
ir smám s’arhan óg svo verður
um síðír úthíutað enh einu
sinní og úþp’heist samí söngú.r-
inn. : '
Það sýnir , sig ,með þessa út-
hlutunárneínd sem og aðrar.
að það er til .lítijs að ráðast á
eins.taka nefndarhienn , með
kjafti og kióip, M.eirihluta út-
hlutu.narnefndar er vorkunn. Ég
veit ekki hver ógæía hefur dun-
ið yfir þessa menn, að þeir
skuli vera til þess kjörnir að
vinna verk sem þeir eru ekki
færir um. Það er ekki nema
mannlegt að bera af sér blak-
ið. að skjóta sér bak við það
að þeir fái tittlingaskít einn ti!
úthlutunar. Það breytir ekki
þeirri staðreynd að nefndin
er óstaríhæf, hvort sem fúlg-
urnar eru stórar' eða . smáar.
fteyndar skal ekki íortaka . að
gutii á einhverjum þeirra í
bókmenntum, en látiim skáldin
um . }x)ð og snúum okk’ur að.
myndiist. Urri hana gétur þessi
neínd ekki fjáíiað og væri ekki
ú.r v:egi að nefna svo sem eitt
dæmi áf fleirurh því til sönn-
1 VI! '
unar: Karl Kváran heit.ir mað-
ur' og hefur máláð linnulaust í
m.eir en 15 ár. Hann heíur ver-
ið dæmdtir hæfur til þess að
taka þátt í velflestum sýning-
uin serr. haldnar haía verið er-
iendis á vegum hins opinbera
, síðastliðinn áratug eða meir
auk annarra sýninga innan-
lands og utan. Hann átti mynd-
ir á sýningu í Sovt tríkjunum
og Póllandi s.l. ár, hélt sjálf-
stæða sýningu i Bogasalnum
sama ár og fékk engin lista-
mannalaun það árið né nokkurt
Hiisílliii:;
\úJ
+■ *+**•'.■ ■■
Þess ¥60119
Síðastliðin 20 ár hefur bar-
áttan gegn her í landi verið
annað aðalbaráttumál verka-
lýðshreyfingarinnar. samfara
beinu kjarabaráttunni. Þetta
mál hefur komið inn í kjara-
baráttuna og stundum orðið
beinlínis kjarabaráttan sjálf.
Má þar til nefna' þegar brezk-
ur her hélt verndarhendi yfir
verkfallsbrjótum og reyndi
þannig að brjóta verkfali okk-
ar á bak aftur. Síðan bann-
aði herinn aðalblað verka-
lýðsins,. hertók ritstjórnina og
flutti af landi burt i fang-
elsiu
Síðar meir. þegar svindlað
hafði verið inn á okkur þess-
um tyggigúmmíjórtrandi
byssuberum frá guðs eigin
landi. varð þessi barátta gegn
hernum samoíin baráttunni
gegn mútufé Marshalls, geng-
islækkun og atvinnuleysi. í
gegnum herstöðina hafa
Bandaríkjamenn haít slíkt
heljartak á íslenzku atvinnu-
lífi og efnahagsmálum,. að
heita má við höfum ekki. ver-
ið fullvalda þjóð nema að
nafninu til.
Þegar verkalýðshrsyíingin
fékk um stund aðstöðu til að
hafa áhrif á stjórn landsins
rniðaði loks nokkuð í rétta
átt. Framleiðsla bjóðarinnar
var aukin og dýrtíðin stöðvuð
í bili. Bjartsýni jókst á að
við gætum losnað við herinn
og alla bá niðurlægiandi spill-
ingu sem því íyigir að vera
hersetin þjóð. ísland yrði ekki
lengur herstöð undir það
breiða spjót sem bandarískt
hervsld mundar gegn hinum
sósíaliska heimi.
Af þessu leiðir. að með því
að fara í gönguna frá Kefla-
víkurflugvelli. er hægt að gera
margt í einu. Aðallega er það
þó þrennt; auk skemmtunar á
göngu með frjálslyndu. kjark-
miklu fólki er unnt að rækja
skyldur við tvo megin-
þætti verkalýðshreyíingarinn-
ar. Hinn þjóðlega þátt að sýna
viljann til að losna við er-
lendan her úr landi sínu, og
samstöðuna með alþýðu ann-
UIH ¥l<
arra landa í hinni alþjóðlegu
bsráttu gegn erlendum her-
stöðvum.
Pétur H. Pétursson.
Er Hildiriðarsbnum hafði
tekizt að rægja Þórólf Kveld-
úlfsson nógsamlega við Harald
konung hárfagra, veitti kon-
ungur Þórólfi aðför heima á
búi hans að Sandnesi við mik-
ið lið. Tókst þar hinn harð-
asti bardagi og féll margt lið
af báðum. Er líða tók á
orustuna hljóp fram Þórólíur
og hjó til beggja handa, sótti
þangað að er fyrir var merki
konungs, og er hann kom þar
að lagði hann sverðinu gegn-
um þann sem merk.ið bar. Þá
mælti Þórólíur:
— Nú gekk ek þremr fót-
um til skammt.
Þá stóðu á honum bæði
sverð og spjót. en sjálfur kon-
ungur veitti honum banasárið.
og féll Þórólfur fram á fætur
konungi.
Þau eru nú að verða 19 ár-
in sem íslenzk alþýða hefur
gengið þrem skreíúm of
skammt í baráttu sinni við
bandarískt hernám, ýmist
dulbúið eða opinbert. Sjöunda
júl: 1941 kemur bandarískur
herskipafloti til íslands með
bandarískt herlið. Ríkisstjórn-
in sem þá sat að vöidum á
íslandi. og hafði. sjálf geíið
sér nafnið „þjóðstiórn“. fékk
sólarhrings frest til að biðja
um bandaríska vernd, að öðr-
um kosti kæmi hún óbeðin.
Þar með hófst hið bandaríska
hernám íslands sem enn
stendur. Síðan hefur ógæfu
íslands orðið flest að vopni,
en ýmislegt hefur þrátt fyrir
ál!t áunnizt og mörgum stór-
’slýsum tekizt að forða, svo
sem leigu á herstöðvum til
99 ára. í seinni tíð heíur bar-
áttan borið þann árangur að
þess eru fárin að sjást merki
að hernámsandstæðingar
standa ekki letígúr í varnar-
stöðu. Afstaða Atlanzhafs-
bandalagsins og „varnarliðs-
Framhald á 10. síðu.
annað ár utan eitt, að því er
ætla mætti af misgáningi út-
hlutunarneíndar er þá sat,
1 annan stað mætti nefíia ,þá
Þorvald og Svavar. Það vefður
ekki deilt um þýðingu þessara'
manna íyrir lisf samtíðariíúiar.
né áhrif þeirr.a á myndlistar-
smekk hennar. sámt ér þar iek-
inn vænn biti áf hálfri köku og
þeim skipað á b'ekk méð byrj-
endum.
Meirihluti þessarar neíndarú
þótt menntaðri. væru- er ekki’
fær um að úrskurða, einn paáÞ
ara listamann • og. annpn ,ekki:
Samt. er bað gert kinnroðalgust.
Það hel'ur jaínan verið látið í
það skína að, réttlætið ríkti í
úthlutun neðstu flokkanna- .‘sem
eru vist einkum ætlaðir fátæk-
lingum, — að þeir ' ættu að
rótéra þannig að sem flestir
íengju eitthvað þótt ekki vævi
nema annáð eða þriðja hvert
ár. Samt eru ýmsir þeir seni
hal'a fengið laun einu sinni,
tvisvar eða oftar settir endan-
lega út af sakramenti, sem sé
úrskurðað að þeir séu ekki
lengur listarhenn, — öðrum er
aftur hnýtt nokkurnveginn fast
í taglið — sem sé endarilega
úrskurðaðir listámenn.
Það fer ekki milli mála að
við þetta fyrirkomulag vérður
ekki unað lengur, að reglan
eniga-meniga-súkkendi eða regl-
an einn handa þér, einn handa
mér verði látin gilda um út-
hlutun listamannalauna. Þótt
listamenn séu einhver óstétt-
vísustu kykvendi á byggðu bóli
og yfirleitt heyrist ekki fraíP-
ar bofs í þeim sem komnir eru ■
á blað þótt ekki sé nema neðst,
verða þeir launaðir jafnt sem
ólaunaðir að taka höndum sam-
an og' róa að því öllum árum
að núverandi nefndarskip-
an verði lögð niður og annað
fyrirkomulag tekið upp. Þessu
verður aldrei breytt nema lista-
menn taki sjálfir af skarið.
Kjartan Guðjónsson.
-1"
1
ÞióðHeikhúsið, Bókasöfn Skólatími, Nýbreytni, Kýr eða viðskiptavinir?
Mikil e.r mæða þess húss.
Eða. svo f:nnst manni, ef les-
iii eru blöðin síðasta áratug-
irin. Öll hússins óáran ekal
.þó látin kyrr liggja og stofn-
uninni sendar góðar afmælis-
óskir ásamt einni áminningu.
Höfuðhlutverk leikhússins
er eínkum þríþætt: 1.) að
flytja íslerizka og erlenda
sjónleiki m. m„ 2.) að vera
til fyrirmyndar um meðferð
íslenzkrar tungu, 3.) að halda
skóia til eflingar íslenzkri
leikmeririt. — Ennfremur
skal það flytja leikrit í út-
várpið og sý-na sjónleiki ut-
an Reykjavikur, eftir því sem
við verður komið, og vinna
að eflingu leiklistar hvar-
vetna á landinu. — Já, allt
er nú þetta gott og fallegt.
En „lyftistöng og musteri
menningarinnar" má ekki
glejmia að halda þessar þrjár
reglur. Sjálfur hefi ég marg
sinnis orðið vottur að því,
þegar önnur reglan hefur
verið brotin. Þama verða
réttir aðilar að taka sig á og
læra sína lexíu og læra hana
vel. Leikritahöfundar, þýð-
endur, leikarar, já og auðvit-
að „toppfólk“ hússins líka.
Allir verða þessir aðilar að
heíðra gr. 2.
Sturdum tala og rita sum-
ir háskólaprófessorar svo lé-
lega íslenzku, slettandi am-
bögum og málvillum í allar
átt’’r, að rauði blýanturinn
væri þegar á lofti, ef nem-
endur í barnaskólum ættu
hlut að má'i. Leyfum þeim
þetta hlessuðum köriunum og
láturii þá njóta forrétind-
anna: „Nú, ég var vist eitt-
livað viðutan.“ En þar sem
menn vilja vera með ráði og
rænu, ber að vanda og fegra.
móðurmálið. Þann hugsunar-
hátt skulum við efla innan
Þjóðleikhússins og gefa því
þá afmælisgjöf, a'ð hv’etja
það til að vera „til fyrir-
myndar um meðférð 'ímenzkr-
ar turigu."
II
Nú er skólunum yfirleitt
lokið að þessu sinni; flest-
um lýkur í maí eða júní.
Munu flestir telja það gott
og holt, er nemendur og
kennarar komist út í góða
veðrið, sumarið og jafnvel at-
vinnuvegina, að loknum löng-
um og lýjandi innisetum.
Alltaf undrast ég, þegar
fólk segir um hana eða hann;
Þau vinna ekkert, þau eru
hara í skóla! Þetta rekst illa
á það þegar menn eru að
býsnast yfir þvi, hvað skól-
_ii!iiiii:;:iimii!;]iiiiiiiii]iii!iiiiiiiiiiiiiiiiiii|iiiiiimiiiiiiiiitiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!ii iiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiui1
Næsta hús fyrir vestan
Þjóðleikliúsið er e:ns og kunn-
ugt er Landsbókasafnið.
Bókasöfn eru öf fá í höfuð-
borginni og lestrarsalir eru
bæði of fáir og of litlir. Það
er mjög bagalegt, að lestrar-
salir skuli ekki vera opnir til
m’ðnættis. Ef menn fýsir að
sitja við lestur eða skriftir
á bókasafni, að lokinu dags-
verki, þá er um mjög knapp-
an tíma að ræða, eins og mál-
um en nú háttað er og rétt-
mæt sú tillaga frá einnm
nemanda, er nýlega birtist í
blaði, að bókasöfnin opni
fyrr á morgnana, a.m.k. á
meðan próf eru í flestum
skólum borgarinnar,
Sú þjónusta, sem söfnin
geta veitt, er minni en ella,
vegna húsnæðisskorts. Þess
vegna þurfa bókaverðir og
aðstoðarmenn þeirra að vera
liprir og hjálpsamir við gesti
safnanna. Það er alger mis-
skilningur, að á bókasöfnum
sé viðeigandi að rigsa um
með svip og reyna „að hespa
menn af“ eins og viðkomandi
jmnu í Stjórnarráðinu. — í
lestrarsölum ber að leggja
miklu meiri áherzlu en nú
tíðkast á: Kyrrð, þögti og
vinnufrið. Skvaldri og hurða-
skellum þarf að útrýma í
lestrarsölum.
Komið hef ég í Háskólann
cg orðið þess var, að þar er
bókasafn og lífill lestrarsalur.
En undrazt hefi ég það fyrir-
komulag, að hafa þennan
Testrarsal éinmitt þar í hús-
’inu, sem mestar eru manna-
ferðirnar og hávaðinn mestur,
nánar tiíiekið: Beint inn af
arddyri éltólans. Lestrarsal-
ir skólanna eiga að vera í
sérbyggirigu eða afsíðis í ein-
hverri álmu, þar sem umgang-
ur er sem allra minnstur.
Þegar prófin eru í algleym-
ingi, sækir mikill fjöldi nem-
enda á bókasöfnin, en eins
og ég sagði áðan, eru lestr-
arsalir þeirra of fáir og of
litlir. Framtíðarlausnin á
þessu vandamáli er m.a. fólg-
in í því, að allir nýir skólar
(þeir stærri) verði búnir
bókasöfnum og þá fyrst og
fremst lestrarsölum og vinnu-
herbergjum (bæði fyrir nem-
endur og kennara). En það
er vitanlega ekki nóg.
Tryggja verður góða reglu,
umgengni og næði. Þá fyrst
er að vænta einhvers jákvæðs
árangurs af auknum og
kostnaðarsömum framkvæmd-
um.
arnir íþyngi nemendunum
mikið! Það krefst vissulega
mikillar vinnu.og áreynslu að
stunda nám og taka próf,
svo að í lagi sé. Þess vegna
er líka oft talað um það,
hvort ekki sé rétt, að stytta
skólatímann þannig, að skól-
arnir hætti fyrr. Ef slíkt væri
gerlegt með góðu móti, teldi
ég það rétt. En, ég er ekki
viss um að það sé eins auð-
velt og margur virðist halda.
Það mætti segja mér, að
heppilegasta lausnin væri að
byrja mánuði fyrr á haust-
in og hætta mánuði fyrr á
vorin. Eða þá að fara milli-
veginn: Stytta skólatímann
dálítið og færa hann auk þess
dálítið til (flýta honum).
IV
III
Um daginn skrapp ég í
Sjúkrasamlagið. Lasburða
kona var þar með samlags-
bókina síria og sagðist ætla
að greiða tvo mánuði. Varð
ég þá var við nýjan af-
greiðslumáta, sem ég hefi
ekki séð þarna fyrr, en fleiri
urðu aðnjótandi en konan.
„Hérna eru blöð, þá skaltu
útfylla það,“ sagði afgreiðslu-
kona innan borðsins. Vegna
þessa tiltækis, hinna nýju af-

greiðsluhátta samlagsins, Vil
ég hér með benda fólki á, að
á meðan það hefur ekki ráð-
ið sig í vinnu hjá Sjúkra-
samlaginu, ber því engin
ekylda til að anza svona
frekju, dónaskap og leti né
að annast skriffinnsku sam-
lagsins. Og svei Sjúkrasam-
laginu, að troða upp með
svona „þjónustu," þar sem
nægur mannafii er að gaufa
innan borðsins.
Þegar ég var búinn að ljúka
erindi mínu í Sjúkrasamlag-
inu, skrapp ég í Sambandið.
Ekki var ég fyrr kominn þar
inn, en ég heyrði klið nokk-
urn. Sé ég þá kvenréttinda-
konu á ganginum og virtist
hún hafa viilzt í húsinu og
vera að ieita einhvers. Þá
svífur á hana starfsstúlka
úr húsinu, auðsjáanlega reiðu-
búin að veita kvenskörungn-
um leiðbeiningar og aðstoð,
og segir glaðlega og hispurs-
laust; „Góðan daginn .... hér
er venja að hjálpa kúnum“!!
Því miður gaf ég mér ekki
tíma til fess að hlusta frek-
ar á þetta uppbyggilega tal
í S.I.S.
Vitalis.

WifeSis skrHFar:
ÍUGRÖÐiNN?
Hin herfilegustu hrópyrði
hafa dunið á núverandi stjórn
og- fráfarandi stjórnum langt
aftur í tíma. Þeim er og hef-
ur verið brugðið um svik á
kosningaloforðum og flestan
annan ósóma, sem ldeift er til
að tína.
Að raðast á allan þann sorp-
haug og sanna sákir eða ó-
merkja umtal mun meira verk
en flórmokstur Heraklesar forð-
um, enda verður það ekki reynt
hér. Eitt er ,þó óhaett að benda
á, sem.er, það, að kjör mikils
méirihluta þjóðarinnar hafa
stórum versriað í valdátíð rík- ,
isstjórnar þeirra er nú situr .
að völdum, og var þó kosn- .
ingabeita henriar batnandi lífs-
kjör almennings. '
Ekki má riú kalla að efndirn-
ar líkist ioforðum • svona utan •
á að sjá og mættu samt vera
tiltölutega góðar, hafi- syo ver-
ið — sem irrönnum ér' sagí; :— að ,
fram til nýorðinna verðbreyt-
ingar hai'i verið lifað langt yf-
ir efni irani og fest lánsfé í
þöriu og' óþöríu svo illgreiðandi
væri síðan.
Áframhald þeirrar stefnu
hefði hlotið að leiða til versn-
aridi kjara og því meir versn-
andi, sem , lengra var haldið út
á foraðið áður en við varð snú-
ið. Takmörkun fjárfestingar hið
fyrsta eftir stjórnarskipti gat
þá komið í veg íyrir þjóðar-
gjaldþrot og hálfu verri hörm-
ungar og nýkominn varningur
er. ' Ösannað stendur svo að
þarinig hafi verið komið, er
meira að segja dálítið ósenni-
legt, þar sem mikið af fjárfest-
ingu umliðinna ára miðar að
áukirini matarframleiðslu í
svéítandi heimi, svo sem jarð-
rækt og öflun fiskveiðitækja
gera, . eða gjaldeyrisspamaði
eigih, þjóðar eins og seménts-
og áburðarverksmiðjur, hita-
veitur og flestar virkjanir.
Arður allra framkvæmda
skiptist í tvo staði, sem sé á
milli eigenda og starfsliðs.
Þann hlutann, sem að starfs-
liðinu snýr, finnur sérhver
ve.rkamaður á fjárhag sínum
og þarf sterkheimska menn til
þess að að þeim verði logið
um það, en hluta eig-
énda er bágt að fá nokkurt satt
orð um að vita. Þeir eru að
vísu skyldir til að telja fram.
en sannaðar eru skattfalsanir
og lygar á ýmsa þeirra og eng-
inn veit hvort þá eru öll kurl
komin til grafar. Nokkuð má
þó ráða af líkum, því alltaf
öðruhvoru feykja óíýrirséðir
atburðir hj-rnum og jöðrum
írá af ábreiðum þeim, sem
varpað hefur verið yfir það,
sem hylja skal. Einna lengst
hafa algengir borgarar nú ný-
lega séð inn í dulheima stór-
fyrirtækis, þar sem er olíumál
það, sem mestur er blaðamatur
í bili. Ber margt til þess hve
fróðlegt það ér, en þó allra
helzt samstaða olíufélaganna
allra um það af ytri skilyrðum,
sem blasir við jafnvel ókunnug-
um.
Verzlun með olíu er nú all-
mjög bundin og hefur verið
svo um sinn. Olíuí'élögin hafa
ö!l orðið að kaupa olíur sínar
á sama stað. Þau hai'a fengið
þær á sama tíma og með sömu
verðum erlendis, ilutt með sömu
skipum og sama kostnaði og
selt út frá sér hér með sömu
kjorum. Þau ættu því að vera
þeirra í rekstri og ættu að
líkt sett ef svipuð væri hagsýni
hafa borið tiltölulega líkt úr
býtum fyrir þjónustu sína við
almenning.
Nú vill svo til að eitt þetta
félag lendir í afbrotamáli og
hagur þess verður rannsakað-
ur og að miklu leyti birtur al-
menningi.
Þar kemur þá upp, ef trúa
má blaðairéttum, að félagið
hefur smeygt sér undan opin-
berum gjöldum svo talið er
nema um það bil milljón krón-
um á ári, ár eftir ár — mætti
slíkt benda á mikla kunnáttu
í bókfærslufölsun — og að for-
stjóri þess hefur upp á ein-
dæmi eða með annarra til-
hjálp snarað nærri því öðru
eins og þarna sparaðist inn á
einkareikning sinn. Sami maður
hefur auk þess borizt svo mikið
á í ýmsum tilkostnaði að freist-
andi væri að spyrja hvort víst
væri að hann hefði ekki drýgt
í pokanum sínum á sama hátt
áður, heldur en að hætta eign-
um eða lánstrausti vina og
vandamanna í þær fram-
kvæmdir. Nokkuð er að þarna
virðist eitt fyrirtæki haía misst
svo milljónum króna skiptir
utan sjálfsagðs kostnaðar og
hafa getað borið þann áhalla
æðrulaust. Von er að Morgun-
blaðið fjasi um endurskoðun
fyrirtækisins og Mánudagsblað-
ið hálsi eitthvað, sem það má
vera eitt um að segja að sinni.
En hvernig er þá með hin
olíufélögin?
Hafa þau glutrað tilsvarandi
upphæðum út í ofreiknað kaup
til starí'smanna sinna. búið við
ámóta ófrómleika eða ausið
svipuðum upphæðum og þetta
í vasa hluthafa umíram eðlileg-
an verzlunarágóða?
Eru olíufélög'in ein um skil.
yrði til að leika almenning
svona, ef þetta eru lausnirnar,
eða geta menn átt von á svip-
uðum felureikningum hjá fleiri
af þeim aðilum, sem Heimdall-
ur og aðrir „frelsisunnendur“
agitera nú fyrir áuknu svig-
rúmi til handa?
Framhald á 10. síðu.
Skracfdaraþankar um stjórnmál og fyrirtœki