Þjóðviljinn - 10.08.1960, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 10. ágúst 1960
bœjarpósturinn
Hverjir bera ábyrgðina?
Hér kemur seinni hluti
bréfsins frá Gesti, og nefn-
ist hann:
Vöku-draumur millj-
ónamæringsins.
Draumur kapítalismans
rifjaðist upp fyrir mér,
þegar ég las í Mbl. frásögn
af því sem mætti kalla
Vökudraum milljónamær-
ingsins. Það eru kaflar úr
nýútkominni enskri bók und-
ir f yrirsögninni: Milljóna
borgin eem ekki vildi deyja.
Þessir kaflar skýra að
nokkru leyti frá ægilegustu
loftárás sem gerð var á
London í síðustu heims-
styrjöld. Árásin var upp-
hugsuð og planlögð „í f jalla-
setri þýzka foringjans“, af
honum sjálfur „og hans
hjartfólgnustu samstarfs-
mönnum, þar sem þeir sátu
makindalega með tebolla
sína í djúpum leðurklæddum
hægindastólum“.
Einn þessara kafla ber
fyrirsögnina „Sorglegir
skopleikir". Eftir að hafa
lýst hinu hörmulega ástandi
í 'borginni yfirleitt segir svo
í þeim kafla: „Menn reyndu
að bjarga Því sem bjargað
varð — þótt það væri þá
ekki alltaf það verðmæt-
asta —. Bakari nokkur í
Lerevisham kom hlaupandi
út úr verzlun sinni í sama
bili og sprengja féll rétt
hjá. Hann hélt á heljarstór-
um smjörpakka í fanginu og
lagði hann ofur varlega á
gangstéttina. I Hampstead
hætti frú Monica Pitman lífi
sínu til þess að bjarga nýju,
gráu dragtinni sinni úr rúst-
um hússins. Við Norrwood
Junction sá frú Henrietta.
Catwright mann nokkurn
ganga sem í svefni um göt-
una, sem var upplýst af
bjarmanum frá brennandi
húsum, allsnakinn. í hend-
inni hélt hann dauðahaldi
á tveim herðatrjám! I Gor-
dons ginverksmiðjunum
gengu forstjórinn, Walter
Greaves, og menn hans
ötullega fram við að bjarga
nokkrum tonnum af eini-
berjum út úr brennandi
húsunum. Þannig mátti
hvarvetna s.já „sorglega
skopleiki“ gerast í milljóna
borginni þessa afdrifaríku
nótt“.
Það sem manni í her-
numdu landi kemur fyrst
í hug eftir að hafa hlýtt
á slíkar frásagnir er þetta:
Hvað gerir varnarliðið
(eins og t.d. hér á íslandi)
og hjálparmenn þess til að
búa fólk undir slíkar og
þaðan af allt að Þúsund
sinnum verri heimsóknir
s’íkra tegunda? Hafa þeir
ekki átt með sér makinda-
lega kvöldfu’'di og hugleitt
hvað fólk eigi yfirleitt að
gera af sér undir þsim óhjá-
kvæmilegu kringumstæðum,
sem skapast þegar styrjald-
arvökudraumur milljóna-
mæringsins rætist ? Hafa
þeir ef til vill unogötvnð
einhvem „djúpan og leður-
klæddan hægindastól" sem
stendur af sér loftþrýsting
og íkveikjur atómstyrjald-
ar? Eða er hitt sannleikur-
inn að ekkert sé hægt að
gera, engin vörn til við
kjarnorku- og eldflauga-
hernaði? Menn verði bara
að bíða rólegir, allir i sama
rafmagnsstólnum eftir þess-
um „ferlega huggulega“
ávexti og láta hann þeyta
burt allri friðsamlegri við-
leitni friðsamra þjóða til
Þess að búa um sig í sínu
eigin landi. Síðan geti þeir
sem eftir lifa gert sér glað-
an dag með því að segja
„sorglegar skopsögur" af
þeim sem lentu í allra
„djöfullegasta lukkupottin-
uni“.
Ég hefi þessi lýsingar
orðatiltæki innan tilvitnana-
merkja vegna þess að þau
era öll sömu tegundar. Sög-
ur eru eitt af tvennu skop-
legar eða sorglegar. Ávöxt-
ur annað hvort huggulegur
eða ferlegur o.s.frv.
Nú vil ég biðja þig,
Póstur góður, að koma
þessum spumingum á fram-
færi og helzt að birta, ef
þú kynnir svör við Þeim.
Ef ekki, verðum við líklega
að bíða þar til við heyrum
einhverja rödd úr djúpum
leðurklæddum hægindastól.
Gestur.
Sæll Jónsi,, sæll!
Tjörnin er full af heyi.
Hvað segirðu maður, full
af heyi?
Já að mér heilum og lif-
andi, ja kannske ekki alveg
full, en ef þú ferð niður-
eftir geturðu sjálfur séð.
Annar endinn er útataður
með heyi sem hefur verið
slegið þarna held ég, en
svo hefur það ekki verið
hirt, blessaður skrifaðu um
þetta í þáttinn.
Já það er nú ástæða til
held ég.
Svo mættirðu minnast á
annað í sambandi við tjörn-
ina.
Og hvað er Það Jónsi
minn?
Tjörnin er ekki í kafi
allsstaðar.
Ha, eklti i kafi?
Nei, ég meina sko, hún
er ekki blaut allsstrðar, það
vatnar ekki yfir hana að
norðanverðu: Fyrst verið er
að laga bakkana svona vel
og gera þá fína, finnst mér
mega til að hafa vatn í allri
Tjörninni. Það þarf endilega
að laga þetta, bara að
hreinsa hana svolítið bless-
aður. — Blessaður.
I tilefni af frétt er birtist
hér í blaðinu síðastliðinn
sunnudag um ástand í málum
síldarstúlkna á Norðurlandi,
þar sem sérstaklega er vikið
að kjörum og varhugaverðu
ástandi hjá aðkomustúlkum á
Raufarhöfn þá virðist slíkt
hafa komið við lítið og stinnt
peningahjarta eins síldarsalt-
anda þar á staðnum.
1 svargrein Sveins Bene-
diktssonar í Morgunblaðinu í
gær er því dróttað að blaðinu,
að Það vilji kveðja heim þessar
stúlkur á miðri vertíð og spyr
um þjóðarhag.
Það er hinsvegar reynsla
undanfarinna ára, að þegar
slíkir menn tala um þjóðarhag
þá ber alþýðu að vera á verði.
Hverjir bera ábyrgð á þess-
um málum?
Srar til
Sreins fíene-
dihtssonar
Hvernig stendur á því að
aðstæður þessara stúlkna líkj-
ast mest kjörum húskvenna
átjándu aldar nema síðri séu.
Þannig hefur aðstæðum og
kjörum þessara stúlkna verið
teflt í slíka tvísýnu, að leitun
mun vera að öðrum eins sult-
arkjörum á byggðu bóli.
Stúlka sem ræður sig hjá síld-
arsaltanda fær kr. 1200.00 á
mánuði ókeypis ferðir fram
og til baka ásamt húsnæði.
Þetta eru kr. 40.00 á dag.
Fyrir Þessa peninga á sildar-
stúlkan að kaupa sér verjur
og hlífðarfatnað í vaxandi dýr-
tíð daganna og reynist fjár-
frekur útbúnaður í þessari
starfsgrein.
Þá kemur fæðiskostnaður og
þarfir nútímaþjóðfélags.
Þannig mun fæðiskostnaður
vera kr. 80.00 á dag, þar sem
borið er við að selja þessum
ptúlkum fæði, annars verða
þær oftast að sjá um sig sjálf-
ar í þessum efnum.
Það er óskiljanlegt, hvernig
þessum stúlkum er ætlað að
lifa af þessum launum.
Það er ekki úr vegi að
hækka tryggingu Þessara
stúlkna að minnsta kosti fjór-
falt — það eru kr. 4.800.00 á
mánuði og virðist þó engin of-
alin á slíkum kjörum.
Reyndar og vanar stúlkur
eru hættar að stunda þessa
yinnu.
Áróðri og fagurgala er beitt
í upphafi hverrar síldarvertíð-
ar og þær sem gína við beit-
unni eru óreyndir unglingar er
uppgötva á miðri vertíð, að
þeir hafi verið hlunnfarnir.
Þannig kemur það úr hörð-
ustu átt, er síldarsaltendur
barma sér i blöðum og spyrja
um þjóðarhag, þegar þessum
piálum hefur verið stefnt í
óefni af Þeim sjálfum.
Eru slíkir menn færir um að
vera fjárráða í þjóðarbúskapn-
um?
Sérstaka ósvífni þarf til þess
pð láta eins og ekkert sé á op-
inberum vettvangi, þegar höf-
uðpaurinn í þessum málum
hefur orðið uppvís að því að
misnota sér trúnaðartraust
foreldra og umsjármanna þess-
gra unglinga og okra á þeim
með sjoppurekstri til þess að
hirða af Þeim þessa fáu aura
sem þeim er svo naumt
skammtað úr hnefa, þannig að
viðkomandi unglingum liggur
við örvinglun af sulti og pen-
ingaleysi.
'Slíkir menn ættu að vera við-
fangsefni lögreglu á viðkom-
andi stöðum.
Það er kannski ofætlun
að skattyrðast um álagningu
slíkra söluturna. Það er þó á
allra vitorði að álagning á sæl-
gæti og slíkan varnig er 50%
og með kvöldsölu slíkra turna
er þeim leyfilegt að hafa álagn-
inguna allt að 60% til 70%
við þær aðstæður.
Að lokum þykir mér furðu-'
legt að blanda málum vefn-
aðarvöruverzlunar við þessa
grein viðskipta.
Kannski er það höfuðglæpur-
inn, að Þessi verzlun- selur
Þjóðviljann. Þar kemur fram
prentfrelsishugsjón þessa bróð-
ur dómsmálaráðherrans.
Guðgeir Magnússon.
Yfirlýsing frá Jóni Vestdal
Þjóðviljanum barst í fyrradag
svofelld yfirlýsing:
í blaðinu Frjáls þjóð frá 6.
þ. m. er birt feitletruð frétt á
öftustu síðu þess efnis, að Sem-
entsverksmiðja ríkisins flytji
ekki sjálí inn poka til umbúða
um sement, en sonur minn haíi
..fengið umboð fyrir pokunum"
og flytji „sérstakt heildsölufyr-
irtæki þá inn með álitlegum
hagnaði“.
Af tilefni þessarar fréttar
blaðsins sé ég ástæðu til að
skýra frá innkaupum verk-
smiðjunnar á sementspokum,
en þau hafa verið sem hér seg-
ir:
Vorið 1958, nokkrum mánuð-
um áður en verksmiðjan tók til
starfa, voru sementspokar til
þarfa verksmiðjunnar boðnir
út. Útboðið var auglýst í öllum
dagblöðum bæjarins og ríkisút-
varpinu, en erlendum verk-
smiðjum, er þess óskuðu, send
útboðsiýsingin. Tilboðin voru
opnuð að bjóendum viðstödd-
um og lægsta tilboðinu tekið,
en það var frá S. Árnason &
Co., Reykjavík, og buðu þeir
poka frá finnskum verksmiðj-
um.
í annað skipti voru sements-
pokar boðnir út með auglýs-
ingu í dagblöðum bæjarins og
ríkisútvarpinu 27. febr. 1960.
Var enn hafður sami háttur á
" i fyrra skiptið, að erlendum
verksmiðjum, er þess óskuðu,
var send útboðslýsingin, en til-
boðin voru opnuð að bjóðend-
um viðstöddum 2. apríl 1960.
Alls bárust 20 tilboð frá inn-
lendum og erlendum aðilum. og
var hið lægsta þeirra frá Nath-
an & Olsen h.f., Reykjavik. er
bauð fyrir firmað Henrik Mann-
erfrid AB, Gautaborg, og var
samið um kaup á pokum í sam-
ræmi við það tilboð.
Hópur manna, sem var við-
staddur, er tilboðin voru opn-
uð í bæði skiptin. er til vitnis
um, að hér er rétt írá skýrt.
Frá öðrum fyrritækum en
þeim, er að ofan greinir, hafa
sementspokar ekki verið keypt-
ir.
Sonur minn á engan hlut að
þeim fyrirtækjum, sem hér
hafa verið nefnd.
iMá af þessu ráða, hve frétt
Frjálsrar þjóðar er gersam-
lega úr lausu lofti gripin.
Reykjavík, 6. ágúst 1960.
Jón E. Vestdal.
Dr. V. Urbancic
Úthlutað styrki
úr minningarsjéði
dr. V. Urbancic
Úthlutað hefur verið í þriðja
sinn úr minningarsjóði dr. Vict-
ors Urbancic. Styrkinn, 5 þús
kr. hlaut Guðmundur Tryggva-
son læknir.
Sjóðurinn var stofnaður við
andlát dr. Urbancic 4. apríl
1958 sem þakklætisvottur fyrir
ómetanlegt og heilladrjúgt starf
þess mæta mann. Dr. Urbancic
var fastráðinn hljómsveitar-
stjóri Þjóðleikhússins og lagði
þar grunvöllinn að óperuflutn-
ingi til sóma fyrir Island og
leikhúsið. Munu þessi störf á-
samt öðrum fjölþættum tón-
listarstörfúm halde, minningu
dr. Urbancic á loft um aldur
og ævi.
Minningarsjóðurinn er stofn-
aður í anda þessa mikla. mann-
vinar, og samkvæmt skipulags-
skrá á að úthluta árlega úr
'honiim, á afmæVdegi dr Vict-
ors Urbancic ftáhæð tií styrkt-
ar lækni til sérnáms 'i heila-
o® taneraskurðlækningum. Um-
péiknarfrestur var útrnnmun 1-
ágúst s.l og hnfði þá borizt
ein umsckn, frá samp manni
og h’ot.ið 'hefnr stvrkinn und-
ánfari-, ár en þag Pr Guðmund-
ur Trvgnvason læknir sem
istundað he'ur þes^ sérgrein.
I læknavísindanna, nú síða=t í
Kristirehamn í Sviþióð. Var
honum að þes«n sinn út-
hluitað úr sjóðnum fimm
þús. kr. Þe"ar Guðmundur
lau'k læknisnrófi fyrir nokkrum
á.rum, hlaut hann einhverja þá
hæstu einkunn sem tekin hef-
ur verið í þessari grein. Er
því mikilg a.f honum vænzt að
framhaldsnámi loknu.