Þjóðviljinn - 21.08.1960, Side 7

Það er að heyra á Ásmundi,
að liDnum þyki vænt um þá
mvnd. Hún verður sett upp
í Vegamótum, hinu nýja húsi
: Máls og menníngar við Laug-
‘ avég.
Áámundur leitar að einni
rnvnd og segir: Ég á hér eina
týpíská mynd :— myndina
K.V ndii. Hana mætti stækka í
4 metra, Það mætti t.d. hafa
hana við rafstöð eða líkt
mánnvirki.
— Ásmundur, er ekki Járn-
smiðurinn ein af þinum eft-.
irlætismyndum ?
— ja, jú, það má segja
það, frá. þeim tíma,, en svo er
það Móðir jörð og Sæmundur
á selnum.
Við göngum aftur inn til
Ásmundar. Út við vegg í and-
dyrinu er Sæmundur á seln-
um fullbúinn í gipsi — þykkt
ryklag liggur á 1 myndinni.
Kunnugir hafa sagt að Ás-
mundur hafi lagt mikla rækt
við þietta verk og margunn-
ið það. Úti á grasfLötinni
steniur Móðir jörð á stalli,
gerð í steinsteypu. Ásmundur
segist mála hana við og við
til að reyna að forða henni
frá skemmdum.
Ásmundur býður að skoða
husið. Hann er einn heima.
Konan hans skrajip til Dan-
merkur. að hedsa uppá ætt-
ingja. Uppi í kúiunni er
margt skemmtilegt að sjá.
Á miðju gclfi stendur
,,blokk“ eða hluti af bíl-
hreyfi, sem Ásmundur hefur
lítbúið sem skrúfstykki. Rétt
hjá eru tvær b’okkir, hver
upp af annarrh Ásmundur
segir brosandi: Ég fékk þetta
á verkstæðinu hiá Strætis-
vögnunum. Þegar ég kom til
þeirra, eftir að ég var búinn
að fá eina, og bað um tvær
til viðbótar, sögðu þe’r: Nei,
nú förum við með þig inneft-
ir! En ég fékk þær cg nota
þær m.a. sem klippur.
Grófsmíðaður stóll er í
kúlunni og á borðum stendur
eitthvað sveipað hulum, tvær
ófullgerðar andlitsmyndir,
sem ég d'rfist ekki að biðja
um að fá að sjá. Á hillu rétt
við stigauppganginn eru
nokkur iíkön .— fyrstu drög
að nokkrum þeim myndum,
sem nú eru fullmótaðar úti
í salnum.
Niðri í stofu segir Ásmund-
ur: Fólk hefur spurt mig
hvernig á þiví standi að ég
hafi verið að þræla í þess-
um húshyggingum. Ef ég
hefði ekki byggt þessi hús,
þá hefði ég gert al't öðruvísi
myndir. Það er enginn maður
svo frjór að hann geti alltaf
ver:ð að skapa. Það er ekki
gott að einblína aðeins á list-
ina og gleyma Íífinu. Ég hef
oft heyrt nemendur mína
segja: Þýðir annars nokkuð
fyrir mig að eiga við þetta —
fyrst ég hef ekki nema frí-
stundir. Þá hef ég oft nvnnt
þá á s.jálfan Snorra Sturlu-
son. Ilann var frístuudarit-
höfundur. Hann ætlaði að
verða allt annað — jarl;
Stephan G. Stephansson var
frísturdaskáld, þó var hann
snillingur.
Talið berst að abstrakt-
list.
Það kemur til min fólk,
segir Ásmundur, móderne
fólk, sem býr í móderne hús-
um klæðist móderne fötum cg
ekur í mcderne bílum. Það
kemur til að skoða myndir
mínar, en segir svo: Við
skiljum ekki þessar nýju
myndir þánar, þær eru mikið
betri og skemmtilegri þessar
sem þú gerðir fyrir 40 árum;
Semsagt fólkið fylg’st vel
með öllum nýungum — nema
í listinni.
Ég held afar mikið upp á
skautbúninginn, en ekki get
ég hugsað mér konu í skaut-
búningi á hjóli.
Er mannveran bara útlitið?
Mér finnst mannveran mikið
meira. Við eigum að kenna
fólkinu að lifa mannsæmandi
lífi, sjá- og skynja íegurð.
Þegar ég horfi á hús þá sé
ég að sum gráta, sum hlæja,
sum hanga uppi, sum eru
drambsöm. Þau bókstaf’ega
taia v:ð mann. Menn verða
miklu auðugri, er þeir gefa
þessu auga og menn skynja
toetur hvað er fallegt og hvað
er ljótt. Það er enginn stíli,
sem gerir mann stóran eða
lítinn.
Og Ásmundur hefur þatta
eftir Picasso: Það er eins
byltingarkennt að mála epli
og manrt með byssu.
sj.
Sunnudagur 21. ágúst 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (T
Brezkt herskip í íslenzkii landhelgi.
| OLGEÍR LÚTHERSSON, bóndi að Vatnsleysu í Fnjóskadal:
f Friöun miöa — framtíð lands
§ Þegr.r það fréttist frá Ríkis-
= útvarpinu fyrir skömmu að
= ríkisstjóm íslands ætlaði að
= hefja ,,viðræður“ við Englands-
~ stjórn um landhe!g:smálið,
= setti óhug að íslendingum.
= Jafnvel þótt í fréttinni væri
= tekið fram, að ríkisstjórn ís-
E lands teldi rétt íslands til 12
= milna fiskveiðilandhelgi óvé-
= fengjanlegan samkvæmt al-
E þjóðalögum, og hún mundi
= hvergi hvika frá 12 mílna land-
E helginni, þá nægði það ekki til
= að eyða tortryggni íslendinga,
E svo er þeim enn í fersku
= minni svik og bakferli þess-
= ara stjórnmálaflokksforingja
E þegar Keflavíkursamningurinn
= var gerður og ísland hrakið í
E Atlanzhafsbandalagið.
= í engu stórmáli íslands frá
E lýðveldisstofnuninni hefur
= þjóðin verið jafn samstillt og
= einhuga sem í landhelgismál-
= inu. Sá skaphiti og heilbrigði
= metnaður, sem þar hefur kom-
E ið fram hjá íslendingum, eru
= þeir eiginleikar sem frelsi og
= sjálfstæði smáþjóðar byggist
E nú fyrst og fremst á, gegn of-
= beldi og dýrkuðu vopnavaldi
= stórþjóða.
E Og nú ætlar ríkisstjórn ís-
= lands sem sagt að hefja „við-
“ ræður við Breta um þetta lífs-
E hagsmunamál íslendinga, og
= flestir óttast, og margir full-
= yrða, að hún ætli að gugna í
E málinu og leyfa Bretum fisk-
= veiðar innan 12 milna. En get-
E ur rikisstjórnin það eftir allar
= sínar fyrri yfirlýsingar um að
E slíkt komi aldrei til mála?
= Hverskonar stjórnmálasið'gæði
= búa ís^endingar nú við, ef
E stjórnmálaíoringjar Sjálfstæði-
= isflokksins og Albýðuflokksins
= geta nú svík;ð öll fyrri loforð
5 og yfirlýsingar í landhelgis-
= málinu, og skert lifsliagsmuni
E þjóðarinnar í þágu hins brezka
= ofbeldis?
= Um eitt, aðeins eitt, geta ís-
= lendingar leyft ríkisstjórn:nni
= að ræða við Breta: um það
E eiít, að Bretar láti af ólögleg-
= um fiskveiðum og oíbeldi í
jjjj íslenzkri landhelgi, og með því
= er þó búið að sýna Bretum
= meiri kurteis’, en hægt er að
E ætlast t’l af Íslendingumí eftir
= það sem á undan er gengið.
E A það hefur verið réttilega
= bent. og nú síðast á fundi her-
= námsandstæðingum hér í S.-
E Þingeyjars., að hver ríkisstjórn
= siðmenntaðrar þjóðar, önnur
= en núverandi ríkisstjórn ís-
lands, hefði verið búin að slíta
stjórnmálasambandi við Breta
í íslands sporum, og fara aðrar
þær diplomatisku leiðir sem
tryggt hefðu sigur má’sins i
eitt skipti fyrir öll.
En hversvegna fer ríkisstjórn
íslands þær leiðir? Það er
vegna þess að þessi rikisstjórn
er bandingi Keflavíkursamn-
ings og Atlanzhafsbandalags
— fulltrúi auðvaldsins á ís-
landi, og hagsmunir auðvalds-
ins eru aðrir en hagsmunir ís-
lendinga. Hennar löngun og
takmark virðist það eitt að
skríða á gulli .í skjóli vest-
ræns herbúnaðar.
Það er mál manna, að hefðu
íslendingar haft eigin her, þá
hefði kom:ð til hernaðarátaka
milli þeirra og Breta út af
landhelgisdeilunni. Þá mundi
það allt hafa gerzt í senn, að
íslendingar myndu hafa glatað
mannslífum, skipum og loks
málinu sjálfu, því ekki hefði
h;ð bandaríska „varnarlið“
„hins frjálsa heims“, sem setið
hefur á íslandi undanfarið,
hreyft hönd né fót til varnar
íslendingum í hernaðarátökum
við Breta, fremur en það hefur
gert þótt Bretar níddust á
Islendingum vopnlausum.
Og þá erum við komin að
þeim sannindum þessa máls
að einmitt vegna vopnleysis
síns hafa íslendingar þegar
unnið málið á grundvelli laga
og réttar, því fiskveiðar Breta
hér undir herskipavernd eru
vonlausar, og fleiri þjóðir bæt-
ast á næstunni í hóp 12 mílna
ríkjanna. Þessi sannindi eru
lærdómsrík fyrir þá íslendingay
sem stutt ha.fa þátttöku ís-
lands í hernaðarsamtökum
auðvaldsríkjanna. Hernaðar-
máttur levsir aldrei neinn
vanda, en skapa minnimáttar
andstæðingi oftast þau örlog
að 'úta úrslitakostum.
Og væri það ekki holl lexía
ríkjum, sem drottnað hafa í
hehninum í skjóli vopnavalds,
að slíkt er orðið úrelt og von-
laust þar sem frelsi og réttlæti
skal hafa framgang. Með und-
ansláltarlausri stefnu sinni í
landhelgismálinu geta íslénd-
ingar sannað heiminum þetta,
og er þá sigur þeirra í land-
helgismáFnu annað og meira
en efnahagsmál og sjálfstæðis-
mál íslendinga.
Hafa ekki foringjar Sjálf-
stæðisflokksíns og Alþýðu-
flokksins sjálfir sagt að lög
og réttur skuli ráða úrslitum
mála en ekki valdbeiting?
Hvernig geta þeir þá hevkzt
í landhelgismálinu, sem þýddi
það, að löglegur réttur íslend-
inga vrði að víkja fvrir vopna-
valdi Breta. Gæti nokkur mað-
ur tekið mark á þessum stjórn-
málamönnum framar ef þeir
gugnuðu nú, og fáir trúa að
óreyndu, þó þeir séu tor-
tryggnir, að þeir geri það.
Víst eru algeng stjórnmála-
leg loddarabrögð margra ís-
lenzkra stjórnmálamanna, og
þó fyrst og fremst þeirra. sem
styðja núverandi ríki.sstjóTn.
Eða muna menn ekki Kefla-
víkursamning og Atlanzhafs-
banda’agssamning. Enginn ó-
breyttur íslendingur v:ssi hvað
var að gerast fvrr en á síðustu
stundu, eða þegar allt var
klappað og klárt. Eða „v’ð-
reisn“ ríkisstjórnarinnar nú?
Fyrir síðustu kosningar- átti
þessi ,,viðreisnarstefna“ að
skapa íslendingum varanlega
hagsæld. Trúa kjósendur Siálf-
stæðisflokksins og A’þýðu-
flokksins þessu nú? Horíir
ekki þjóðin björtum augum
fram í tímann undir þessari
stjórn?
Nei, þessir stjórnmálafor-
ingjar eru berir að því að hafa
logið að þjóðinni og blekkt
hana á örlaga stu.ndum, og
þessvegna er þjóðin tortryggin
nú. Vissulega kernur að því að
mæbrinn er fullur og skap ís-
lendinga, heiðarleiki og metn-,
aður þolir ekki lengur hin ó-
svífnu loddarabrögð stjórn-
málaforingjanna.
Keflavíkurgangan er , nú
gengin. Áð verður á Þingvöll-
um í haust, en áfram verður
haldið unz sá her verður flutt-
ur af íslandi sem svikinn var
inn á þjóðina á fö’skum for-
sendum. Og þióðin mun ganga
úr Atlanzhafsbandalaginu. sem
fóstrað hefur hernaðarofbeldi
Breta gegn henni í landhelg-
ismálinu.
Á síðasta kjördegi til Al-
þingis var hvarvetna um land
se’t merki sem á var letrað:
Friðun miða — framtíð lands.
Og kjósendur keyptu merkin
af nvklu örlæti og vildu með
því efla landhelgisgæzluna í
hinni nýju 12 mílna landhelgi,
og athygli vakti hve vel merk-
in seldust í sveitum landsins.
Og nú reynir enn á alþýðu
íslands til sjávar og sveita að
Framhald á 10. síðu.