Þjóðviljinn - 04.02.1961, Blaðsíða 4

»)
ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 4. janúar 1961
Fréttir aí enskum bókamarkaði:
Apologia pro vita siia.
By John Henry New-
man. Fonlana Books.
(Collins) 2 s 6 d.
i
,Ef guð er til, er kirkjan
nauðaómerkileg slofnun. Ef
guð er aftur á móli ekki til,
er kirkjan ein undraverðasta
stofnuii sögunnar." Ummæli
eitthvað ;á þessa leið eru
höfð eftir Adolf Hifler, sem
áður hefur verið á minnzl í
þessum dálkum. I þessum
grunnfærnislegu ummælum
felast nokkur eannindi, þau,
! að kirkjan er þjóðfélagsstofn-
' un, sem með trúarbrögðum
sínum hefur lagt grur.dvöll
að siðfræði, sem aftur á móti
hefur verið grundvöllur sið-
menningar og þjóðfélags. En
auk þess virðist fóik í dag-
legu lífi s.'nu hafa þörf fyr-
ir trú cg „eymd trúarbragð-
1 anna er að öðrum þræði speg-
ilmynd hinnar raunverulegu
eymdar og að öðrum þræði
1 andóf gegn þeirri eymd. sem
er slaðreynd. Trúarbrögðin
: eru kveinslafir liínna undir-
okuðu, hjarta hjaríálausrar
veraldar, sál sálarlausra þjcð-
fé!agshálla“. Hinum miklu
trúarhöfundum og Irúarleið-
togum virðist samt sem áður
fremur hafa verið umhugað
um sálarheill manna en ver-
; aldiega vel’íðan þeirra eða ör-
yggi ríkisins. Að vefa úr
þessum þremur þáttum eina
sfofnun og eitt kenningakerfi
er vandkvæðum bundið. Það
verður ráðið af ævi Johns
Henrys Newmans, eins hins
síðasta hinna miklu Irúarleið-
toga.
Um 1830 var John Henry
Newman einn ungra manna í
Oxford, sem einlægur trúar-
áhugi tengli saman. Þessir
ungu menn vildu, að kristin
Irú yrði boðuð og kennd sem
skírust, sem líkust því, er hún
var boðuð í öndverðu. Þeir
lásu þess vegna guðspjöll-
in og önnur helgirit kirkj-
unnar með alúð og íhuguðu
merkingu hverrar setning-
ar. Þá vöknuðu hjá þeim
efasemdir um að enska kirkj-
an kenndi hina einu sönnu
irú. Og var það undrunarefni,
þegár betur var að gæít?
Voru kenningar biskupakirkj-
unnar ekki afteiðinaar má)a-
m’ðhmar við veraldleg yfir-
vö’d? Urðu kenninvar henn-
ar raktar aítur til kirkiu-
feðranna? Þessum spurning-
um var siálfsvarað. Þe?s;r
ungu menn hófust þá handa
um eð færa ensku biskupa-
kirkjuna nær uppruna sínum,
að hrewsa kenningar kirkjunn
ar undan áhrifum siðaskipt-
* anna. Þeir hófu útgáfu bækl-
inga til að gera grein fyrir
skeðunum s'num. Á skömm-
um tíma vöklu þeir iipp mikla
hrevfingu sem var nefnd Ox-
ford-hrevfingin. Mörgum inn-
an brezku b’iskuoakirk.iunnar
varð fliófiega l.jóst. að fát.f
mundi skiþia kirkju þeirra frá
Jcal’lskunm. ef upprætt væru
1 áhr'f siðaskiptanna. Sigur Ox-
ford-hrevfingarinnar hlyti
1 þess vegna. að leiða til sam-
1 einingar ensku biskupakirkj-
' tunnar og kaþólsku kirkjunn-
ar. Eitl höfuðmálgagn ensku
biskupakirkjunnar hóf árásir
á Oxfcrd-hreyfinguna, en New
man var þá orðinn einn á-
hrifamesti maður kirkjunnar.
Gagnrýnendum Oxford-lireyf-
ingarinnar skjátlaðist ekki, þó
Newman forðaðist i lengsfu
lög að stíga lokaskrefið.
Hann lagði upp í ferð lii ítal-
íu, en bréf hans á ferð þess-
ari segja sína sögu um hug-
arástand þessa skarpa og
mikilhæfa manns. Hann kom
á ferðum sínum lii bæjarins
Loreto og skoðaði hús hinnar
helgu fjölskyldu, sem margir
kaþólskir trúðu, að flutt hefði
verið í þremur stökkum -frá
Gyðingalandi. 1 einu þessara
bréfa sinna sagði hann: ,,Ég
fór til Loreto í einlægri trú
og trúði því, sem ég trúði
enn betur, \ egar ég sá það.
1 huga mér eru engar efa-
semdir ........ Hann sem
fleytti örkinpi á bylgjum
heimshafsins cg innanborðs
öllum lifandi verum; sem hul-
ið hefur hina jarðnesku para-
dís; sem sagði, að trú g'æti
flutt fjöll, og sem hélt lífi
í þúsundunum í eyðimörkinni;
og sem bar Elía upp til him-
ins og geymir þar lil enda
veraldar gæli einnig hafa gert
þetta undur.“ Enn forðaðisl
Newman þó að segja skilið
við kirkju sína. Hann tók
saman bækiing um hinar 39
trúarsetningar ensku biskupa-
kirkjunnar. 1 bæklingi þessum
hélt hann því fram, að trúar-
setningar þessar væru ekki í
mótsögn við kenningar ka-
þólsku kirkjunnar eins og þær
voru setlar fram á kirkju-
þinginu í Trent. Bæklingur
þessi vakti reiði og hávær
mótmæli innan biskupakirkj-
unnar. Newman snerst að lok-
um til kaþólskrar trúar haust-
ið 1845.
Innan kaþólsku kirkjunnar
átti Newman ekki alltaf sjö
dagana sæla. Hann hafði
vænzt þess, að sér vrði falið
að kenna guðfræði. Á því átti
hann þó ekki kost. Kaþólska
kirkjan mun hafa óttast fátt
meira en kaþólska Oxford-
hreyfingu. Ýmis störf voru
honum þó falin, ritstörf sem
önnur. Þá var það í janúar
1864, að Charies Kingsle.y,
kunnur rithöfundur, sagði í
riMómi: ,,Ást á sannleikanum
sakir eigin verðleika hefur
k'erkum kaþólsku kirkjunnar
aldrei þctt dyggð. Faðir New-
man segir oss, að það þurfi
hún ekki að vera og eigi jafn-
vel yfirleitt ekki að vera
það.“ Þessum ummælum
reiddist hinn grandvari New-
man ákafiega. Þeir Kingsley
skiptust á nokkrum bréfum,
en Kingsley skrifaði síðan
bækli ng gegn Newman. Þeim
bæklingi svaraði Newman með v
bók, sem hann skrifaði á sjö
vikum. (Hann skrifaði stund-
um tuttugu stundir samfieytt
og „fióðu tárin niður kinnar
honum“.) I bók þessari,
Apologia piio vita sua, gerði
hann grein fyrir trúarhug-
myndum sínum og þróun
þeirra. Þegar bók þessi kom
út. vakti hún með fádæmum
mikla athygli. Nú, nær öldí
í flóticmannabúðum tíma liafa
lenduhers Frakka til iiágraiuiaríkjaniia Túuis
mannabúðum við bág kjör, því hvorugt ríkið
fjöida fyrir aðhlynningu og viðurværi. Aðstoð
flóttamennirnir hryndu niður af hungri. Myndin
Styrjöldin í Alsír hefur staðið á sjöunda ár. Á þessum
900.000 Serkir flúið land undan liernaði ný-
og Marokkó. Þar lifir fólkið í lélegum flótta-
hefiir fjárhagslegt bolmagn til að sjá slíkum
frá fjölda landa hefur komið í veg fyrir að
er tekin í flóttamannabúðum í Marokkó.
Til fjondons með öll vondomál
Fyrir nokkrum árum var
skýrt frá því í fréttum blaða
að útlendur togari hefði.
strandað í stcrgrýttri Vest-
fjarðafjöru cg brugðu góðir
menn skjótt við að vanda að
bjarga áhcfn skipsins frá
borði, en hvítt sælöðrið rauk
í reiðum og ísþynrur féllu
í flögum ofan úr siglum, með-
an stálskrokkur skicsins enn
varðist grjóti og sjóum.
Nú brá svo kynlega við
að björgunarsveitin fyrirhitti
ekki þjakaða menn og vos-
þjáða eins og veniulega mun
í strördum og sjávarháska.
Sei, sei-nei, áhöfnin sú lét
sér ekki ailt fyrir briósti
brenna. Bjértunnu höfðu þeir
á standi framundir hvalbak,
en rommbirgðir lí klefa skip-
stióra, sem sá um skömmtun
veiga meðan skip og áhöfn
átt.u við eðlilegar aðstæður
a.ð búa, þ.e.a.s. meðan skipið
tfla.ut trvggilega og mem
höfðu sínum störfum að
sinna. Biörp'imarsveitinni
mætt.u ö’vaðír á'hvgginlausir
menn Td fjandans með öll'
vanítamá'l!
Þetta er gömni ng kannski
iglevmd srgn ng pner+iT’ svo
pem ekki okkrar binð'íf að
nðrn leyti en ihvf, að erin
snnnnðu þeir ú'i'kiálka.menn
snarræði sitt og duenað á
eftir útkomu, þykir hún ein
sérkennilegasta og merkasta
sjálfsævisaga enskrar tungu.
Nokkru síðar var Newman
gerður kardínáli.
Apologia pro vita sua hefur
nú verið gefin út sem Font-
ana Book með bréfunum, sem
fóru milli Newmans og Kings-
leys, og bæklingi Kingsieys.
alter ego
alvörustundu og kynntu okk-
ur sem vakandi þjóð.
En nú skulum við bregðá
okkur til Reykjavíkur í dag
og athuga ögn hvernig björg-
uriarsveitin þar vinuur. Það
er venja manna sem vilja
vera bittnir í ræðum að tala
um þjóðfélag okkar sem þjóð-
arskútu, en þá að sjálfsögðu
siglir hún ýmist beggja
skauta byr fram, til velmeg-
unar, eða er komin ansi ræki-
lega í strand eftir því hvort
ræðumaður er með stjórn eða
í stjórnarandstöðu eins og
sagt er.
Þetta er auðvitað skemmti-
leg likirig og. á vel við okk-
ur — litlu fiskiþjóðina norður
á lijara veraldar, sem talaí'
svo hiýlega til fiskimann-
a.nna og viðurkennir stöðugt
í ræðu og riti að þeir séu
alltaf að bjarga landinu, en
á jafnframt við það vanda-
mál að stríða, að helzt eng-
irm vill vera fiskimaður leng-
ur. Haming.jan má vita hvers-
vegna unga menn fýsir ekki
frrmar að b.iarga landi sínu ?,
Svo eru togskipin okkar —
þessir máttarstólpar, sem
jafnframt virðast eitt af okk-
a.r slævari vandamálum. í
þessu botnar meðalmennskari
ekkert, hvernig þetta fer svo
Húflega saman í okkar þjóð-
tféiági. En bíðum við — jú,
biörgunars.veitin í Revkjavík
ætlnr sér ekki að verða eft-
irbátur þeirra á Vest/.iörðum
og nú er st.órmál fvrir þingi,
mál sem sópar öðrum af síð-
um blaðanna og allir hugs-
andi menni fylgjast með af
áhuga Það stendur til að
setiq biórtunnu á stand fram-
undir hvalbak á þjóðarskút-
unni.
Þetta er höfuðvandamál
okkar !i dag, en mýmargir
hugsandi menn eru þar með,
og mýmargir á móti, eins og.
geng-ur um úrlausnir mikilla
vandamála og þjcðþrifamála.
Nú er þessumj linum ekki
ætlað að bera með sér póli-
tískan 'keim, svo ég vil engu
um það spá hvort þjóðar-
skútan á þessum tímum sigl-
ir beggja skauta byr fram
til velmegunar eða hvort hún
er að dóla einhversstaðar
mjög nálægt fjörunni í dimm-
viðri. En hvo.rt heidur sem er,
þá er ánægiulegt til þess að
'hugsa, að við getum í fram-
tíðinni mætt öðrum minnihátt-
ar vandamálum, sem að okk-
ur steðia, með bjcrsælubros
á vör. EE við skyldum sigla
beagia skauta byr förum við'
eðlilearR beint í tunuuna. Því,
hver fagnar ekki góðu gengi?
En ef við skvldum nú stranda,
eins og útlendi togarinn, þá
tföruim við auðvitfð iika rak-
lei'tt í timnuna. Það er alla-
vega nokkur huggun.
gfk. ’
Stjorn Félags
pípulagningam.
Á aðalfundi Félags pípuiagn-
ingameistara Reykjavikur 22.
þessa mánaðar voru eftirlaldir
félagsmenn kosnir í stjórn:
Bergur Jónsson, formaður,
Kristinn Breiðfjörð Eiríksson,
varaformaður, Hallgr. Krisl-
jánsson, ritari, Haraldur Saló-
monsson, gjaldkeri og Sigurður
J iórHnnHi
1 samninganefnd voru kosn-
ir: Grímur Bjarnason, Runólf-
ur Jónsson og Sighvatur Ein-
arsson. Til vara Jóhann Páls-
son. j