Þjóðviljinn - 12.02.1961, Blaðsíða 7

SýföÖS'^lLJINI'íSunnudagur 12. febrúar 1961 -
ssiffiiSíiifii^SíwS^ISSíSSS
Útgeíandl: Sametnlngarflokkur aiÞýðu — Sósíallstaflokkurlnn. —
Rltstjórar: Magnús KJartansson (áb.), Magnús Torfl Ólafsson. Slg-
urður Quðmundsson. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson. Jón
BJarnason. — Auglýslngastjóri: Guðgeir Magrússon. — Rltstjórn,
afgreiðsla. auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími
17-500 (5 línur). - Askrlftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
• • * * • ..............— • - ~rr-.~r~~ -n, ^ t.....Ij^ .1) ! ^
W
| Lélegir st’ónunálameim
Ij’in er sú staðreynd sem yfirgnæfir aðrar í
stjórnmálaátökunum á íslandi um langt
skeið: Það er ekki unnt að stjórna landinu af
neinu viti og tryggja góð afköst atvinnuveganna
án samvinnu við verklýðshreyfinguna, og allra
sízt er þetta unnt í stríði við alþýðusamtökin.
Slík samvinna er forsenda þess að ríkisstjórn
nái árangri, og hver þau stjórnarvöld sem gera
sér þessa staðreynd ekki ljósa bíða óhjákvæmi-
lega ósigur.
Jj’n forustumenn afturhaldsflokkanna hafa átt
ákaflega erfitt með að sætta sijg': við þessa
staðreynd. Þeir hafa seinustu áratugina mynd-
að eina ríkisstjórnina af annarri og látið eins
og verklýðshreyfingin væri ekki til. Þessar
stjórnir hafa fundið upp hver bjargráðin af
öðrum, leitað uppi hinar hugvitssamlegustu að-
pS ferðir til þess að rýra kjör verkafólks og skerða
Bréttindi alþýðusamtakanna og sumar hafa um
tíma þótzt hrósa sigri. En allar hafa þær fallið
M: vegna þess að þær háðu stríð við verklýðshreyf-
inguna og biðu ósigur að lokum. Hin vonlausa
. „j styrjöld þessara stjórnarvalda hefur orðið þjóð-
i:;.“ inni mjög kostnaðarsöm; hún 'hefur leitt af sér
m-
'harðvítug átök í þjóðlífinu, framleiðslustöðvun,
verkföll og verkbönn; og oft hafa þjóðartekjurn-
j ar skerzt til muna vegna þessarar röngu og þjóð-
| ihættulegu stefnu. En eftir að ríkisstjórnirnar
L höfðu fallið á verkum sínum fengu þær þau
| : eftirmæli að þær hefðu verið duglausar og ill-
virkar; engin ríkisstjórn sem hefur haft fjand-
skap við verklýðssamtökin að leiðarljósi hefur
yl hlotið nokikrar varanlegar vinsældir á íslandi,
ekki einu sinni meðal stuðningsmanng sinna í
hópi almennings.
:=a
Cjtundum er sagt að það sé einkenni á góðum
^ stjórnmálamanni að hann geri sér Ijóst hvað
er framkvæmanlegt og hvað ekki. Leiðtogar nú-
verandi ríkisstjórnar eru ákaflega lélegir stjóm-
málamenn. Þeir eru sumir orðnir aldurhnignir
menn og hafa meginhluta ævi sinnar verið að
böglast við að koma saman ríkisstjórnum, en
þeim virðist ætla að takast að ljúka ferli sín-
um án þess að skilja að verklýðssamtökin á ís-
landi eru orðin svo sterk að þau verða ekiki yf-
irbuguð af nökkurri ríkisstjórn. Þess vegna verð-
ur þjóðin enn að þola þessa tilgangslausu og
stórhættulegu baráttu við verklýðssamtökin.
Enda láta afleiðingarnar ekki á sér standa. Rík-
isstjórnin er búin að stöðva verulegan hluta af
togaraflota landsmanna um langt skeið; báta-
flotinn hefur mikið til verið stöðvaður frá ára-
mótum; svotil öll verklýðsfélög á landinu eru
búin að segja upp samningum sínum; verkföll-
in hafa dunið yfir eitt af öðru að undanförnu;
samdráttur og kreppa vofir alstaðar yfir í efna-
hagskerfinu. Ríkisstjórn sem kállar slíkt ástand
yfir þjóðina vitandi vits er léleg stjórn og þarf
að víikja sem fyrst úr valdasessi. Stjórnmála-
menn sem ekki megna að tileinka sér eina ein-
falda staðreynd á langri ævi eiga sízt af öllu
heima í ráðherrastólum.
777.

mt
ua
íslenzkt handrit, mynd dregin í upphafsstaf.
ef farið yrði út á þá braut
að skila Islendingum hand-
ritunum sem héðan hafa bor-
izt til Danmerkur.
Vitað er að H. C. Hansen
hafði persónulega á'huga á því
að leysa handritamálið þanu-
ig að Islendingar mættu við
una, og Jörgen Jörgensen
mennlamálaráðherra í stjórn
hans mun hafa 'haft svipaða
afstöðu. Forsenda þess að
nokkuð yrði afhafzf í málinu
af Dana hálfu var þó að helzt
allir stjórnmálaflokkarnir, eða
að minnsla kcsti rikisstjórnar-
flokkarnir, gætu komið sér
saman um hvað gera skyldi.
Afstaða Viggo Starcke kom í
veg fyrir að svo gæti orðið.
Enginn danskur stjórnmála-
foringi, hversu fús sem hann
er að Jeysa þetta síðasta á-
greiningsmál hinna fornu eam-
bandisríkja, mun nokkru sinni
stofna aðstöðu sinni í dönsk-
um stjórnmálum, hvað þá
heldur lífi ríkisstjórnar, í
'hættu vegna ’handritamálsins.
Eftir að Starcke kvað uppúr
með afstöðu sína var H. C.
Hansen bundinn í báða skó,
handritamálið hvarf af dag-
urnar í Danmörku, og verður
ekki annað séð en þær séu
okkur Islendingum mun hag-
stæðari en þegar handritamál-
inu var síðast hreyft. En hver
er svo hlutur okkar Islendinga
sjálfra? Hvað höfum við gert.
til að búa svo í haginn að
Danir sem vilja taka óskum
okkar ve’. hafi sitt mál fram
gegn háværri andstöðu ekki
ýkja fjölmenns en harðsnúins
hóps ?
Fljótsagt ekki neitt. Árin
líða án þess að nokkur skap-
aður hlutur sé gerður til að
eýna að við séum undir það
búnir að taka við liandrilun-
um og búa sómasamlega að
þeim, ef Danir skyldu ákveða
að skila þeim.
Vanræksla okkar í þessu
efni var rakin í erindi sem
Þórhallur Vilmundarson flutti
í hátiðasal 'háskólans 1. des-
ember. Félag íslenzkra fræða
hefur nú gefið erindið út fjöl-
ritað. Þar ber.dir Þóhallur á
hversu vel Danir hafa gert við
Árnasafn siðustu árin, fengið
því rúmgott og heppilegt hús-
næði og veitt. fé til aukinna
rannsókna og útgáfustarfsemi.
Breytt stjórnmálavidhorí í Danmörku
œttu að gera handritamálið auðsóttara

■í^rrtnrhzrmntuiirsrc

Breytingarnar sem
urðu á flokkaskipun á
'þingi Danmerkur við
síðustu kosningar vöktu
talsverða athygli á sín-
um tíma, en því hefur
ekki verið hreyft að
kosningaúrslitin ættu að
gefa haft áhrif á gang
handritamálsins. Ætla
má að stjórnin sem nú
situr í Kaupmannahöfn
hafi mun betri aðstöðu
til að leysa málið þann-
ig að við íslendingar
megum við una en sú
sem fór með völd síð-
asta kjörtímabil.
I fljótu bragði kann þetta
að virðast ótrúlegt, því for-
sætisráðherrann er sá sami
fyrir og eftir kosningar og
skipun flestra annarra ráð-
herraembætta óbreytt. Megin-
munurinn er að nú standa
tveir stjórnmá’aflokkar að
stjórninni í stað þriggja áð-
ur. Fyrrverandi samstarfs-
flokkur sós'ialdemókrata og
róttækra um stjóm Danmerk-
ur, Réttarsamband’-ð, datt
nefnilega úlúr danska þinginu
í kosningunum..
Það er þessi ósigur Réttar-
sambandsins og breylingin á
samsetningu rikisstjórnarinn-
ar sem af honum leiðir sem
breytt hefur viðhorfum mál-
stað Islendinga í handritamál-
inu í hag.
Handritamálið var síðast á
dagskrá nokkru eftir að H. C.
Hansen myndaði þá sam-
steypustjórn þriggja flokka
sem sat siðasta kjörtímabil.
Islenzka ríkisstjórnin vakti
þá á ný tilkall Islendinga til
haniiritanna, og var málið
mikið rætt opinberlega í Dan-
mörku. 1 þeim umræðum kom
í ljcs að málstaður Islendinga
átti skilningi að mæta hjá
þrem af þeim flokkum sem
þá át.t.u þingmenn á danska
þinginu, sem sé sósíaldemó-
krötum, róttækum og komm-
únistum. Stjórnarandstöðu-
flokkarnir, íhaldsmenn og
vinstri flokkurinn, tóku nokk-
uð mismunandi afstöðu. I-
haldsmenn voru eins og jafn-
an áður mótfallnir því að
Islendingum yrði skilað hand-
ritunum, en vinstri flokkurinn
var skipttir.
Sá danskra stjórnmála-
manna sem í þetta skipti lagð-
ist eindregnast og ákafast
gegn óskum íslendinga var
Viggo Starcke, foringi Réttar-
sambandsins og ráðherra án
stjórnardeildar í ríkisstjórn
H. C. Hansen. í greinum og
blaðaviðtölum hélt liann uppi
andróðri gegn því að Islend-
ingum yrði skilað nokkru
blaði islenzkra handrita sem
geymd eru í dönskum söfn-
um. Útmálaði hann hversu
alvarlegar afleiðingar það
myndi hafa ef látið yrði að
óskum ís’endmga, hvert ríkið
af öðru myndi ganga í skrokk
á Dönum og heimta handrit
cg aðra merka gripi sem
danskir fræðimenn og safn-
arar hefðu aflað á liðnum
öldum. Myndu dönsk söfn að
lokum standa uppi rúin mörg-
um helztu dýrgripum sínum,
skrá og hefur ekki komizt
þahgað fram á þennan dag.
En nú ætti að vera komið
tækifæri fyrir okkur Islend-
inga að taka málið upp á ný.
Viggo Starcke situr ekki
einu sinni á þingi, hvað þá
he’dur 1 ríkisstjórninni. Flokk- :
ur hans er áhrifalaus. Hins |
vegar er stjórn Danmerkur í |
höndum tveggja af þeim |
flokkum sem á undanfornum |
árum hafa tekið óskum Is-1
lendinga í handritamálinu |
bezt. Þeir tveir foringjar sós-
íaldemókrata sem síðastir
veittu dönskum ríkisstjórnum
forstöðu, Hans Hedtoft og H. :
C. Hansen, höfðu áhuga á að
leysa handritamálið með sam-
komulagi .við íslendinga. Ekki ?
er vitað að Viggo Kampmann,
núverandi forsætisráðherra og
foringi sósíaldemókrata, hafi
látið uppi neina einkaskoð-
un á málinu, en ekkert bendir
til að afstaða flokks hans
'hafi breytzt. Jörgen Jörgen-
sen, sem stóð með H. C. Han-
sen þegar 'handritamálið var
síðast á dagskrá, er enn
mennt amál aráðher ra.
Kommúnistaflokkurinn, sem
ætíð hefur viljað ganga allra
danskra 'stjórnarflokka
iengst í að mæta óskum Is-
lerdinga, á nú engan mann á
þingi, en þar sitja í slaðinn
ellefu, þingmenn Sósíalistiska
alþýðuflokksins undir forustu
Aksels Larsens, sem hvað eft-
ir annað hélt fram málstað
íslendinga í umræðum um
handritamálið á danska þing-
inu meðan hann var foringi
kommúnista.
Þetta eru sem sagt aðstæð-
þótt illt að búa undir ásökun-
um íslendinga um að safninu
væri lítill sómi sýndur. „Hins
er þá ekki heldur að dyljast,
að rausn sú, sem dönsk
stjórnarvöld hafa nú sýnt í
þessu máli, ér orðin vopn í
höndum þeirra aðilja í Dan-
mörku, sem hingað til hefur
tekiz.t að halda í handritin,
— ef á sama tíma er unnt
með réttu að benda á sinnu-
leysi Islendinga um þetta
fremsta menningarmál sjálfra
þeirra og óviðunandi aðbúnað
a.f hálfu hins cpinbera að
hliðstæðum íslenzkum menn-
ingarstofnunum“.
Slðan rekur Þórhallur
hvernig búið er að íslenzkum
fræðum og iðkendum þeirra
hér á landi. Tvennu telur
hann einkum áfátt. 1 fyrsta
lagi er engin starfsmiðstöð
til á borð við Árna Magnús-
sonar stofnunina í Kaup-
mannahöfn. Minnir hann á
hvílíkt ófremdarástand ríkir
varðandi starfsaðstöðu fræði-
manna í Landsbókasafni og
Þjóðslcjalasafni, bæði .vegna
þrengslna og óhæfrar starfs-
tilhögunar. Hefur (Þórhallur
eftir kunnum íslenzkum fræði-
manni, að telja megi fullkom-
in landráð að sýna Dana
hverndg búið er að Þjóðskjala-
safni Islands. „En þá er hlut-
ur okkar Islendinga fyrst orð-
inn að marki illur í handrita-
málinu, ef með skýrum dæm-
um verða vaktar grunsemdir
um, að okkur sé ekki trúandi
fyrir varðveizlu 'handritanna,
Segir.hann, að gert hafi verið ef úl kæmi“.
ráð fyrir að tuttugu rit yrðu Hinn aðalljóðurinn á að-
búin til prentunar í safninu búð íslenzkra fræða er að
á síðasta ári. Enginn vafi er dómi Þórhalls að þeim hefur
því að dómi Þórhalls, að auk- á síðari árum verið haldið
in rækt Dana við Ámasafn í fjárhagslegu svelti. Vanda-
stafar af því að þeim hefur söm og tímafrek útgáfustörf
ATb^r.rúíþ' atiwútjrt ^rðrwia lijií .ná acr Ii|í>
Vnol luroa vcr,' uíiðvijt l-rr
Jzrn' ec <?AWt
pðKi úýiim
n c5 x uáhoKitii' 441|» KW
w. Í. 4' ^ntge fóiora ttiMJi *’
tðjg kpS&L W?fSa hefe
4 Mwbðc úapnat
víl. ánú'ct ,i. Júvíwc crne ct
rW i
ú V)«ím tW ri&f
ftfcttcr 1<J1 fiíft afeoe ■
" tÆtStSSffÉ
tn;
*'***^$f
m-a. vfffK<s
sticmíe
«r1
SSfewr- '
** I
.
t .........................
Síða úr Konungsbók Eddu þar sem skráður er hluti síðari
kviðunnar af Helga Hundingsbana. Segir þar af því er „ Sig-
rún gekk i hauginn til llelga.
ft b.
1 fyrir ene'sirheimt hemdritCTMig er að befur
oð íslenzkum frœðum m cserf liefur verið
eru orðin sjálfboðavinna, svo
menn fást ekki lengur til að
taka þau að sér. Hinir hæf-
ustu menn verða að verja
tima sínum til óskyMra starfa
og oft ómerkari til þess að
sjá sér farborða.
Ekki lætur Þórhallur við það
sitja að sýna fram á hvað að
er, hann ber einnig fram til-
lögur um úrbætur. Hann vill
að skilyrði séu sköpuð til að
stuhda hér íslenzk fræði við
eins góða aðstöðu og fræði-
mönnum hefur verið búin
í Kaupmannahöfn. „Þvi ber
okkur að setja á laggirnar
íslenzka vísindastofnun, hlið-
stæða stofnun Árna Magnús-
sonar í Kaupmannahöfn, er
verði miðstöð íslenzkra hand-
ritarannsókna og fræðilegs
útgáfustarfs“. Þessi stofnun
leggur Þórhallur til að verði
sett. á laggirnar 17. júní í ár,
á hálfrar annarrar aldar af-
mæli Jóns Sigurðssonar og
há’.frar aldar afmæli Háskóla
íslánds, og verði hún nefnd
Stofnun Jóns Sigurðssonar.
Slík stofnun gæti tekið til
starfa hvenær sem vera skal,
enda þótt handritin séu úti í
Kaupmannahöfn, því að ljós-
myndir og smáfilmur eru nú
mjög notaðar við rannsóknir,
auk þess sem auðvelt. er að
fá handritin sjálf að láni.
Árnastofnun í Kaupmanna-
'höfn og Jónsstofnun í Reykja-
vík „ættu að sjálfsögðu að
kosta kapps um góða og nána
samvinnu, skipta með sér
verkum og láta hvor annarri
margháttaða aðstoð í té, en
ástunda jafnframt. heilbrigða
samkeppni um starfsskilyrði
og vinnubrögð", segir Þórhall-
ur.
Hann rninnir á að eftir tæp
þrjú ár, 13. nóvember 1963,
er þriggja alda afmæli Árna
Magnússonar. „Það liggur í
augum uppi, að æt’.i núlifandi
kynslóð íslendinga og Dana
sér að leysa hardritamálið,
er enginn dagur kjörnari til
að sjá þá lausn en fyrrgreind-
ur afmælisdagur .... Islenzk
stjórnarvöld h’jóta að leggja
á það höfuðáherzlu að endur-
heimta hin fornu ísl. hand-
rit á þeim degi. (Eín hitt er
jafnaugljóst, að til. undirbún-
ings og stuðnings þeirri end-
urheimt eiga þau engan styrk-
ari leik en þann að set ja upp
þá vísindastofnun, sem hér
hefur verið rætt um“.
Meginatriði þessa máls er,
að sé íslenzkum stjórnarvöld-
um alvara að endurheimta
handritin, verða þau að sýna
það i verki með því að efla
íslenzk fræði langt. framyfir
það sem gert 'hefur verið hing-
að til. Með öðru móti verður
ekki sýnt fram á að þessar
fornu bækur eigi heima á Is-
landi og hvergi annarsstaðar.
Skírskotun til uppruna þeirra
nægir ekki ein saman, sízt
gagnvart fræðimönnum þeim
iog safnamönnum J Danmörku
sem hljóta að liafa töluvei’ð
áhrif á afdrif harJlritamáls-
ins. Getum við Islendingar
ekki sýnt framá að handritin
verði eins vel gejrnid og hag-
nýtt hér og í- Kaupmannahöfn,
mun okkur reynast þungur
róðurinn að endurheimta
þau.
Hér hefur vcrið sýnt framá
að stjórnmálaaðstæður í Dan-
mörku eru hagstæðari,„„mál-
stað okkar í handritamálinu
Framhald á 10. síðu.
Sunnudagur 12. febrúar 1961 — ÞJÖÐVILJINN — (7
13. -----RbG. (Valdar d5 til
undirbúnings e5.)
14. BhG He8, 15. Hf-el e5
(Það er ekki órökrétt, þótt
svartur reyni að leika þennan
leik og losa á þann veg um
tafl sitt. Það er taktískri
snerpu Lárusar að þakka að
honum tekst nú að snúa tafl-
inu sér í hag).
Svart; Halhlór Jónsson
ABCOKraN
Skákþing Reykjavíkur hófst
föstudaginn 3. febrúar i Sjó-
mannaskólanum. Teflt er i
þremur flokkum, meistara-
flokki, fyrsta flokki og öðr-
um flokki. í meistaraflokki eru
22 þátttakendur. í fyrsta, flokki
16 og 20 í öðrum ílokki.
í meistaraflokki eru tefldar
9 umferðir eftir Monradkerfi,
sömuleiðis er teflt eftir Mon-
radkerfi í fyrsta flokki, en
annar flokkur er skiptur í tvo
tíu manna riöla.
Sern áð Jíkum lætur, þá vek-
ur keppnin í meistaraflokki
mesta athygli, en þar tefla
margir þrautreyndir og lands-
frægir skákmenn. Má þar fyrst
frægan telja Inga R. Jóhanns-
son, sem verður að álíta sigur-
stranglegastan keppenda. Svo
má nefna menn eins og Lárus
Johnsen, Benoný Benediktsson,
óla Valdimarsson, Sigurð
Gúnnarsson;- Bjarna Magnús-
111JL H
i i in
* ý'

mv
1 i á ! *
iil M I-
ABCDEFGH
Hvítt: Lárus Johnscn
16. Bb3! (Ekta Lárusarleik-
ur. Hann leppar . peðið á d5
éngi Reykjeavíkur
son og Hermann Jónsson, en
af yngri kynslóðinni Björn
Þorsteinsson, Sigurð Jónsson,
Guðjón Jóhannsson og Eið
Gunnarsson og ekki má gieyma
yngsta keppandanum, Jóni
Hálfdánarsyni, sem er þrettán
ára að aldri. Er þetta fyrsta
keppni hans í meistaraflokki.
Svo sem vikið var að áðan
ætti Ingi R. Jóhannsson að
vera nokkuð öruggur sigurveg-
ari í keppni þessari, en ein-
hverjir ofangreindra manna og
máski einhverjir sem ég hef
ekki talið liér, gætu þó kom-
ið til með að vcita honum
allharða keppni. .
Þetta mun vera einhver fjöl-
mennasta keppni, sem fram
hefur farið í meistaraflokki um
árabil.
í eftirfarandi skák frá fyrstu
umferð keppninnar, sigrar Lár-
us Jonssen hinn norðlenzka
skákmeistara Halldór Jónsson
á sannfærandi hátt.
Hvítt: Lárus Johnsen
Svart: Halldór Jónsson
Sikileyjarvörn
1. e4 c5, 2. Rf3 e6, 3. c3 Rf6,
4. Bd3. (Lárus hefur uppáhald
á kerfi þessu, sem er fáséð, en
gott til tilbreytingar gegn
hinni þrautkönnuðu Sikileyjar-
vörn).
4.------Rc6, 5. 0—» Bc7, 6.
Bc2 d5, 7. e5 Rd7, 8. d4. (Skák-
in fær nú á sig blæ franskrar
varnar).
8.--------cxd4, 9. cxd4 0—0,
10. Rc3. (Riddarinn fær þarna
góðan reit, en ef til vill var þó
sterkara að leika fyrst Hel,
til að gera svörtum erfiðara
fyrir með Í6).
10.--------f6, 11. exfS Rxf6,
12. Dd3. (Framkallar veikingu
á kóngsarmi svarts).
12.--------gS, 13. a>. (Nauð-
synlegt var að hindra —• —
Rb4).
og verst á þann veg hótuninni
e4, um leið og hann hótar að
drepa á e5 og vinna síðan peð.
Bezt var nú sennilega fyrir
Halldór að drepa með riddara
á d4. Þótt út úr því komi
leikjaafbrigði, sem eru hvítum
heldur í hag, þá ætti svartur
þó • með nákvæmni að geta
haldið stöðunni).
16. — — Bf5. (Við fáum
brátt .að sjá ágallann á þess-
um leik).
17. Db5. (Eykur fargið á
d5.)
17. -----Rxd4. (Eftir 17. —
— a6, 18. Bxd5t, Kh8, 19. Db3
exd4, 20. I\ce8t Dxe8, 21. Dxb6
dxc3, 22. bxc3 Bxc3, 23. Hcl
o.s.frv. hefur hvítur betur).
18. Rxd4 cxd4, 19. Rxd5
Rxd5, 20. Bxd5t Kh8, 21. Dxb7.
(Lárus hefur nú unnið peð og
hótar að leika Df7 með ban-
vænum afleiðingum. Halldór á-
kveður þvi að Játa skiptamun
til að ná drottningarkaúpum,
en það leiðir auðvitað einnig
til vonlausrar stöðu).
21.-----D37, 22. Dxd7 Bxd7,
23. Bxa8 Hxa8, 24. Ef4 «13.
(Einasta trompið, en það reyn-
ist ekki hættulegt).
25. Ha-dl Bf5. (Nokkru betra
væri ,að valda peðið af b5, en
það kæmi þó allt fyrir ekki).
28. g-4! (Þar með er frípeðið
úr sögunni).
26. — — Bxgl, 27. Hxd3
Bx2,' 28. Hb3 Bd4, 29. Bli6
HcS? (Leikur af sér manni og
styttir þar með baráttuna áð
mun).
30. He.4 — og' Iíalldór gafst
upp.