Þjóðviljinn - 11.04.1961, Blaðsíða 4

) ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 11. apríl 1961
Af innlendum veffvangi
Jóhann
J. E. Kúlcfit
Hvað er hið réíta
íiskverð?
' Þegar maður. alhugar freð-
fiskúiflutninginn og verð-
mæti hans eins og það er
hirt í Hagtíðinduin, þá verð-
ur úlkoman sú, að meðal
verð á freðfiski árið 1960
‘hafi verið sem næst kr.
13.92 pr. kg. En sé hins-
vegar alhugaður útflutning-
nrinn frá hinu stóra frysti-
húsi hjá Findus í Hammer-
í fest. í Norður-Noregi og
; verðmæti hans á árinu 1960
I eins og það er birl í
. Fréttum frá sjávarafurða-
deild L.l.S. samkvæmt heim-
ild úr „Food Manufacture,
. marz 1961, þá kemur í Ijós,
i að þeirra frosnu fiskafurðir
i eru taldar lil verðs á isl.
, kr. 19.90 pr. kg. Hér er því
mlsmunurinn kr. 5.98 á
! hverju fiskkílói.
Nú segir þetta ekki al!a
1 sogu, þvi það má vel vera,
að Findus flytji út sínar fisk-
' afurðir í miklu dýrari pakn-
ingum, sem þá að sjálfsögðu
hækka verðið. Eins gæti
verið um iað ræða dýrari fisk-
1 legundir að einhverjum hluta
sem þá yrðu til iþess, að
lyfla upp heiidarverðinu. Þó
þykir mér harla ótrúlegt að
allan þennan mismun á heild-
a'rverði, sé hægt að ■ finna
undir þessum tveimur lið-
um. Eftir er þá þriðji mögu-
leikinn, og hann er sá, að
1 einhvern hlula þessa. verð-
1 mismunar sé máski að finna
í hærra markaðsverði á
frosnum fiski almennt hjá
Findus. Um þetta verður að
sjálfsögðu erfitt að fullyrða
nokkuð, en aðeins hægt að
draga fram likur.
1. Verð á nýjum fiski til
vinnslu var hærra í Noregi
árið 1960 heldur en hér á
larjdi og kaupgjald ' við fisk-
vinnslu -hærra. Það verður því
að álykta að Norðmönnum
hafi verið þörf á hærra út-
flutningsverði en Islending-
um. Norðmenn hafa komizi
fram úr því, að g'reiða fersk-
fiskverð í fyrra án mikils
taps; á það bendir sú slað-
reynd, að ferskfiskverð hjá
þeim hækkaði nú á veriíðinni
frá því sem greilt var í
fyrra.
2. Frá því var sagt í norsk-
um fréttum nýlega, að Find-
us væri að undirbúa fisk-
flulninga sunnan frá Lófót
og norður til Hammerfesf, til
þess að fullnægja hinu mikla
frystihúsi sinu með hráefni.
Fast fiskverð e’r nú í Lófót
ein króna norsk fyrir kg. af
slægðum og hausuðum þorski
sem svarar til fjögurra kr.
íslenzkra fyrir slægðan þorsk
með haus. Mundi nokkur ís-
lenzkur frystihúseigandi lelja
sér fært, að kaupa fisk á
Lófótverðinu, t. d. í Vest-
mannaeyjum, ísa hann þar í
skip og flytja síðan til Ak-
ureyrar til vinnslu, ef miðað
er við íslenzkt útflutnings-
verð á fiski ? Hér verða menn
að svara fyrir sig. Án þess
að ég hafi gögn í höndum
sem afsanni að þetta sé
hægt, 'þá verð ég að segja,
að mér þykir ótrúlegt að
þet'ta væri fjárhagslega fram-
kvæmanlegl.
3. Það eru þessar stað-
reyndir hér að framan, sem
mér þykja renna sloðum
undir þær líkur, að Findus
hafi á sl. ári að einhve’rju
leyti búið við betra freðfisk-
verð heldur en Islendingar.
Erjla er því ennþá ómótmælt
sem kom fram í blöðum fyr-
ir tveimur árum, þegar það
var staðfest. að sölur Fisk-
iðjuvers Ríkisins hefðu ver-
ið talsvert hærri á Banda-
ríkjamarkaði heldur en sölur
Sölumiðstöðvar Hraðfrysti-
húsanna. En hafi sú stað-
hæfing verið rétt, þá er ekki
ótrúlegt að fyrirtæki eins og
Findus selji, nú fyrir hærra
verð en íslendingar.
Hæltan við keðjuverzlun,
þegar fyri’rtæki selja sjálfum
sér er nefnilega sú tilhneig-
ing, sem alltaf er fyrir hendi
að kaupa inn vöruna á sem
hagslæðuslu verði, til þess á
síðara framleiðslustiginu að
geta sýnt sem bezta útkomu.
En þessi verzlunaraðferð get-
ur orðið á kostnað þjóðholl-
ustunnar, og þarf þess vegna
mikið aðhald, ef vel á að
fara.
Nauðsyn á stoínun íisk-
iðnaðarskóla
Þrátt fyrir margbrotið og
dýrl skólakerfi hér á landi,
þá virðast valdhafarnir al-
gjörlega hafa gleymt öðrum
þættinum í sjávarúlvegi, þ.e.
fiskiðnaðinum.
Við eigum myndarlegan
sjómannaskóla, en fiskiðnað-
arskóla vantar. Norðmenn
reistu fyrir nokkrum árum
sinn fiskiðnaðarskóla í Vardö
í Norður-Noregi, þetta er
rikisskóii. I þessum skóia er
slundað bæði bóklegt og
verklegt nám, í öllum grein-
um norsks fiskiðnaðar nema
niðursuðu. I Stavanger er
svo sérskóli fyrir no’rskan
niðursuðuiðnað. Þetta er
sjálfseignarstofnun norsku
niðursuðuverksmiðjanna, sem
bera allan kos’tnað af skóla-
haldinu. í norskum fiski-
mannaskólum et nú jafnhliða
stýrimannafræði kennd öll
meðferð á fiski um borð í
skipunum.
Þegar Norðmeiín 'léggja
svona mikið í kostnað til að
mennta sína fiskiðnaðarmenn
og fiskimenn, skyidi þá ekki
einnig okkur Islendingum
vera nauðsynlegl að hefjast
handa í þessu máli, þar sem
svo að segja allur útflutn-
ingur okkar byggisl á sjáv-
arafla ?
Einn af aflaskipstjórum
togaraflotans sagði við mig
fyrir fáum árum, að það
hefði háð sér á fyrslu skip-
stjórnarárunum, að engin
meðferð á fiski var kennd í
sjómannaskólanum.
Hér á landi er fjöldi manna
sem meðhöndlar milljóna
verðmæti af fiski án þess að
hafa næga þekkingu á við-
fangsefninu, og því fer oft
sem fer í þeim efnum, að
skaðinn tekur stundum það
sæti, sem hagnaðinum ber
með réltu. Við höfum ekki
efni á því sem þjóð, að biða
lengur eftir fiskiðnaðarskóla.
Iðnaður getur marg-
faldað útflutningsverð-
mætið
Ýmsir hér á landi talí
mikið Um iðnað, og þá helzt
stóriðnað sem að mestum
hlula væri í höndum útlendra
auðjöfra, en landsmenn leigu-
þrælar. Ýmsa menn íslenzka
að þjóðerni dreymir um ráðs-
mannshlutverk hjá erlendu
auðfélagi, þegar svo væri
komið. Ég ætla hér að tala
um iðnað, en ekki slíkan
iðnað, því hann tel ég ekki
aðeins óæskilegan, heldur
þjóðinni beinlinis skaðlegan.
Sá iðnaður sem ég vil hér
ræða um, er matvælaiðnaður,
þar sem stór hluti dýrmætra
hráefna, sem nú eru flutt
hálf unnin úr landinu fyrir
tiltölulega lítinn pening, væru
fullunnin fyrir erlenda neyt-
endur og seld þeim síðan í
heppilegum pakningum.
í íslenzku síldinni bæði
Norður- og Suðurlandssíld
eigum við mjög gott hráefni
sem getur verið undirstaða
fullkomins matvælaiðnaðar til
úlflutnings. Þá má nefna
margskonar fiskhrogn. Ýsu-
aflanum eigum við að mestu
að breyta í fiskibollur sem
sendar væru á markað ýmist
niðursoðnar eða hraðfrystar,
og þannig mælti lengi telja.
Það eru engar skýjaborgir
eða draumórar að auðvelt sé
að breyta þeim matvælahrá-
efnum sem flutt eru út hálf-
untiin nú, í fullunna markaðs-
vöru fyrir neytendur, en
slík framkvæmd mundi marg-
falda úlflutningsverðmæti
þjóðarinnar og leggja grund-
völlinn að betri lífskjörum
fjöldans. I slað kyrrstöðu
þurfum við framfarastefnu
sem leggur ótrauð í fjárfest-
ingar til þessara hluta.
Fiskileit hefur verið
vanrækt
I vetur birtisf. við’tal í
Morgunblaðinu við einn af
dugmestu skipstjórum tog-
araflotans Markús Guð-
mundsson skipstjóra á togar-
anum Marz. I þessu viðtali
kvartaði Markús undan því,
að fiskileit væri nú engin,
þrátt 'fyrir rýran afla tog-
aranna um margra mánaða
skeið. Þessi kvörtun var ekki
borin fram að áslæðulausu,
þó henni hafi ekki verið
sinnt. Það er fullkomið
hneyksli hvernig þessum mál-
um hefur verið s'tjórnað í tíð
núverandi ríkisstjórnar. —-
Helztu afrekin eru þau að
láta ekkert ge'ra í þessum
efnum, þrátt fyrir rýran afla
togaranna í allt fyrra sumar
og hausl. Fiskileitarnefndin
var lögð niður og þeir sem
vinna áttu að þessum málum
látnir hælta störfum. Nátl-
úrlega hefur störfunum verið
sjálfhætt ef engir peningar
hafa fengizt til þessara hluta.
Þetta verður að teljást vafa-
samur sparnaður, þegar það
er vitað að ka'rfamiðin við
Nýfundnaland fundust á sín-
um t.íma, vegna skipulegrar
leitar.
Við skulum taka bandarískar kvenfélagskonur til
fyrirmyndar — daglegt líf breytir senn um svip
-— íslenzkar blaðahórur — lúterssinnuð bæj-
arsgorn.
I meiri háttar borgum
i Bandarikjanna elanda víða
; skilti í almenningsgörðum
til athugunar og hugleiðing-
| ar prúðbúnu fólki á sunnu-
| dagsgöngu.
; Það þykir mikið við liggja
að reisa þessi skilti á ólík-
legustu stöðum. Þau dúkka
alll í einu upp úr rjóðrum
pg við hverja bugðu á gang-
stígnum og heyja harða
samkeppni við Coca cola um
athygli og eftirtekt vegfar-
enda.
Já, — hvað etendur á
(þessu mikilvæga skilti?
Sjóliðum og hundum er
bannaður aðgangur.
Þetta mun að vísu aðal-
lega bundið við lútherska
be’ltið í Bandaríkjunum og
fellur grunur á siðavand-
ar kvenfélagskonur innan
kirkjudeildarinnar, ér beita
sér fyrir þessari pössun
velsæmisins og er oft hinn
trausti bakhjarl húsbænia
sinna á hinum breiða vegi
lífsins.
Hversvegna er þetta tekið
til umræðu hér?
Við höfum lifað og hrærst.
í engilsaxneskum áróðri sið-
ustu luttugu ár og hefur
ekki þessi litla þjóð dansað
eftir gullkálfi bandarísku-
hefsf jórnarinnar ?
En nú virðast breytingar
hér á næstunni og svipur
áróðursins mun skipta um
svið.
ÍBandaríski flotinn er
nefnilega að leysa banda-
ríska flugherinn af hólmi.
Og það hefur sín mótunar-
áhrif á daglegt lif okkar.
Við höfum verið til skamms
tíma sleyptir í áróðursmót
bandaríska fJughersins. —
Blaðakonur hafa þeyst í
herþotum um loftin blá og
hver kvikmyndin hefur rek-
ið aðra um þessa mikil-
virku manndrápara frá því
sprengjan féll á Hirósíma
og við höfum séð þessar
flughetjur í rósrauðum
bjarma hetjudýrkunar.
Allar stúlkur vllja gerast
flugfreyjur og ungir menn
flugkappar og sexapíllinn
hefur óspart svifið yfir
vötnunum, þó að í hlut eigi
vesaldarlegt farþegaflug.
En nú munu gamlar kon-
ur hætta að príla upp i her-
þotur á friðsælu ævikvöldi.
Dægurlögin, kvikmyndirnar,
útvarpið, vikublöðin og dag-
blöðin munu nú skipta um
svið. Islenzkar blaðahórur
hinnar bandarísku áróðurs-
vélar þeysa nú milli flota-
bækistöðva á austurströni-
inni og safna áróðursgögn-
um í sarpinn.
Senn spýja þeir ófögnuð-
inum yfir okkur og við
hverfum úr háloftunum nið-
ur á sollinji sæ. Það þarf
nefnilega að undirbúa inn-
rásina. Svo munu ejóliðar
flæða hér yfir bæinn og
setja sinn sérstaka menn-
ingarsvip á staðinn. Sál-
fræðingar, barnakennarar
og fulltrúar úr barnavernd-
arnefnd munu setja upp
merkissvip og tala um spill-
ingu ungu kynslóðarinnar
og blása upp allskonar
aukaatriði. En það verður
aldrei minnst á liina 'raun-
verulegu orsök eins og þeg-
ar köttur gengur í kringum
heitan graut.
En erum við ekki lúthers-
trúar?
Við skulum taka hinar
bandarísku kvenfélagskonur
til fyrirmyndar. Við skulum
smíða áttunda furðuverk
veraldar upp á Öskjuhlíð.
Það skal verða stærsta
skilti heimsins hjá minnstu
'þjóð veraldar og sjást ljós-
um prýtt margar mílur af
hafi með fyrmefndri áletr-
un. Við brjótum ekki hunda-
samþykkt hinnar lúthers-
sinnuðu 'bæjarstjómar og
okkur á ekki að muna um.
að láta hinn helminginn
fylgja með.