Þjóðviljinn - 20.04.1961, Blaðsíða 7

/6) —.JÞJÓÐVIJUINN — Fimmtudagur 20. apríl 1961
Fimmtudagur 20. apr'íl 1961 —'ÞJÓÐVÍÖÍH^N — (7
ÚtKefaudl: Samelnlnctarflokkur alpyðu - Sóslaltst.af'okkurlnn.
Rltsttórar: Magnús KJartansson (áb.), MaKnus Torfl Olafsson, SlK-
uiSur OuSmundsson. - Préttaritstjórar: íva: H. Jónsson, Jón
BJarnasbn. - Auglýstngastjórl: OuSgeir Magnússon. - Rltstjórn,
aíereibsta. auglýsingar, prentsmiSja: Skólavörðustíg 19. - Síml
11-500 (5 ilnur). - AskríítarverS kr. 45 á már,. r.ausasöluv, kr. 3.00.
Prentsmfðja Þjóðviljans
»s!iil!iii!lí!ll!8l!ill!llllll!ll!lllll!!lll!l!lllll
Bandarísk árás
M
Jorgunblaðið reynir í gær í örstuttum og feimnis-
legum leiðarabút að halda því fram að Bandarík-
m standi ek'ki að innrásinni í Kúbu. Það er staðreynd
að innrásarherinn hefur um langt skeið verið þjálf-
. aður f Bandaríkjunum. Það er staðreynd að hann hef-
ur fengið fjármagn, skip, flugvélar, vopn og skotfæri
hjá Bandaríkjunum. Það er staðreynd að hann gerir
mnrás sína frá bandarískum yfirráðasvæðum. Hitt
má vera að ekki séu margir bandarískir þegnar í inn-
rásarhernum, enda hefur það lengi verið stefna banda-
rískra stjórnarvalda að leiða hættuna af ofbeldi sínu
yfir þegna annarra þjóða. En það breytir engu um þá
staðreynd að árásin er verk bandarískra stjórnarvalda,
/ ®nc*a hafa Kennedy forseti og undirtyllur hans lýst yf-
ir fullum stuðningi við árásarliðið.
jyjorgunblaðið segir einnig að innrásarherinn vilji
trySgja „lýðræði á Kúbu“! Það lýðræði þekkja
Kúbumenn af langri reynslu; það var fólgið í arðráni
bandarískra auðhringa en örbirgð og fáfræði alls al-
mennings. Stjórn Castros tryggði undirstöður lýðræð-
dsins með því-að helga þjóðinni aBar auðlindir og at-
vinnutæki í landinu og hefja víðtækt umbótastarf,
þrátt fyrr geyslega erfiðleika sem stöfuðu ekki sízt af
skipulögðum fjandskap Bandaríkjanna. Viðbrögð þjóð-
, arinnar við innrásinni sýna bezt að yfirgnæfandi meiri-
• hluti almennings vill ekki láta af höndum hin nýunnu
jéttindi. Og mistakist Bandaríkjunum ofbeldisárásin
• mun fordæmi Kúbubúa verða kúguðum þjóðum róm-
önsku Ameríku lýsandi frelsiskyndill.
Er réttargæzla níðingsverk?
J^ftir að Morgunblaðið heimskaði sig á því að gerast
einkamálgagn Evalds Miksonar — og hafði þó áður
lýst yfir því að það gæti ekkert fullyrt um sekt hans
eða sakleysi — hafa ritstjórarnir komizt æ lengra út í
ófæruna. Viðbrögð þeirra eru vanstillingaróp og fúk-
yrði, og enn í gær fá lesendur Morgunblaðsins eina
slíka gusu yfir sig í forustugrein, líkt og nashyrnings-
, öskur. Talar blaðið um „ofsóknir" Þjóðviljans og „níð-
iíngana í kommúnistaflokknum.“
v t
J tilefni af hinum ógnarlegu sakargiftum gegn Evaldi
Mikson hefur Þjóðviljinn borið fram mjög ein-
faldar og skýrar kröfur: Blaðið hefur krafizt þess að
málið verði rannsakað til hlítar af íslenzkum yfirvöld-
xim; að Bjarni Benediktsson dómsmálaráðherra feli
undirmönnum sínum í réttarkerfinu það verkefni, og
,síðan taki dómsmálaráðherrann — varaformaður Sjólf-
stæðisflokksins — ákvarðanir um málið í sarnræmi við
• ákvæði íslenzkra laga.
■|^f þetta eru ofsóknir, þá er öll réttargæzla ofsókn;
ef þetta er níðingsskapur, þá eru lög og réttur
verk níðinga, svo að ekki sé minnzt á þær einkunnir
fsem Morgunblaðið gefur Bjarna Benediktssyni og ís-
lenzkum dómstólum með málflutningi sínum. Skyldi
(það vera vitsmunaveran Ey.iólfur Konráð Jónsson lög-
ifræðingur sem heldur fram þvílíkum kenningum7 Fór
•hann að eigin mati í lögfræðideiid háskólans til þess
að fullnuma sig í ofsóknum og níðingsskap að því leyti j
sem upplagið hrökk ekki til? — m
Þessi Iaglegi snáði er í 1 árs deildinni. Á hverjum degi fær
hann sér kluhkutíma lúr.
að raða kubbum á gólfinu.
— Hvaða maður er
þetta? spyr eitt barnið og
nú beinist, athygli þeirra
allra að manninum, sem er
með myndavél. Það er ailt-
af jafn furðulegt og spenn-
ar.di í augum barnanna.
— Áttu ekki bíóvél? spyr
einn strákurinn.
Maðurinn á enga bióvél
cg eftir það er hann ekki
eins merkileg persóna.
Þórunn segir að fyrstu
börnin komi kl. 8 og þau
síðustu fara um kl. 6.
Börnin dve'ja allan daginn
BB
EB
• B*
3 O
Hagaborg er
Það er alit svo hljótt cg
kyrrt er fréttamaður blaðs-
ins kemur að Hagatorgi.
Það eru margir inngangar
og það er ekki fyrr en bú-
ið er að banka a margar
dyr að fréttamaðurinn hitt-
ir fyrir stúlku og spyr um
forstöðukonuna.
Forstöðukonan, Þórunn
Einarsdóttir, tekur vel í að
sýna heimilið og gefa upp-
lýsingar.
Við göngum fyrst inn til
barnanna í „stóru deild-
inni“, en það er deiidin
fyrir börn á aldrinum 4—6
ára. 1 einu horninu er lít-
il eldavél með litlum pott-
um og pönnum og ýmsu
öðru sem litlar stúlkur una
sér við. Þessa stundina eru
þar nokkrar gtúikur, en
drengirnir eru uppteknir við
Og svo eí' hér ein sígild mynd — börn í rennibraut. Þau viklu
vera sem flest á myndinni, eins og skiljanlegt er.
á heimilinu. Þau borða
fyrst morgunverð, síðan
fara þau út að leika sér,
eða eru inni, eftir því
hvernig veðrið er. Eftir
hádegisverð eru þau venju-
lega inni dálitla slund og
þá eru þeim sagðar sögur
og þau látin syngja. Það
eru ekki lagðar neinar
hömiur á börnin, allt er
gert til þess að þeim finn-
ist að þau séu eins og
heima hjá sér. Þau elztu
haifa dálitla ábyrgð, því þau
eiga að sjá um að ^ngri
krakkarnir iaki saman dót-
ið sitt og hengi upp fötin
eín. Hver krakki hefur sér
fatahengi og sér handklæði
í baðhenberginu.
— Hér er fulisetið og
alimargir. á biðlista, segir
Þórunn. Það eru fyrst og
fremst börn einstæðra.
mæðra sem eru, hér og börn
námsfólks. Sum börn eru
liér árum saman, enda eru
yngstu börnin hjá okkur
eins árs og þau etztu sex
ára. Við skiptum krökkun-
um niður í deildir, ein deild
fyrir börn 4—6 ára, ein 3ja
ára deild, 2ja ára Beiid og
svo deild fyrir eins árs
börn. Hver deild, hefur sér
inngang og sér fatahengi
og baðherbergi.
— Láta börnin í ljcs
nokkra óánægju yfir að
dvelja hér ?
— Yfirleitt ekki. Þau eru
sum leið á meðan þau eru
að venjast. hér, en síðan eru
þau fús að koma og taka
þessu eins og sjálfsögðum
hlut.
Við göngum næst inn í
deild eins árs barna, og þar
mætir okkur skemmtileg
sjón, þreltán eða fjórtán
börn liggja á iitlum fletum
og sofa. Þau rumska varla
er við göngum inn. Sum
eru með túttuna uppi í sér,
önnur hafa misst hana í
svefninum. Við göngum að
einu rúminu. „Þetta er svo
fallegur strákur“, segir
Þórunn. Strákurinn opnar
aúgun og snýr sér síðan við
Þetta eru stúlkur í deildinni fyrir 4—6 börn. Tvær eru við
inatseld, en ein hefur .snúið sér að luinnyrðum. (Ljósm. Þjcðv)
og sofnar aftur.
I næstu deild eru 2ja ára
börn og þau sofa líka —
fiest. Fóstran, sem er eldri
kcna, hefur lagt sig á gólf-
ið hjá þeim og les í blaði.
Þarna inni ríkir friður og
ró. E:nn drengur ris upp
við dogg og horfir á okkur
u'Þrandi, en hann segir
ekkert.
I síðustu deildinni eru
3,ja ára börn. Þau eru glað-
vakandi og að búa sig und-
ir að fara út.
1 Hagaborg starfa 15
manns við að hugsa um
börnin, sem eru milli 80 og
90. Læknir kemur einu sinni
í mánuði og skoðar börnin.
Mánaðargjald er 540 kr.
fyrir yngstu börnin og 500
kr. fyrir þau eldri. Það er
ekki há upphæð, enda
hrekkur það skammt. upp í
kostnað. Heimilið er lokað
alla aimenna frídaga.
Fóstruskólinn tók tii
starfa árið 1946 og útskrif-
aði tveim árum síðar 9
fóstrur. Ein þ'eirra er Þór-
unn Einarsdóttir, sem nú
veitir þessu heimili for-
stöðu.
Að, endingu spyrjum við
Þórunni um afstöðu for-
eldra til heimilisins og hún
svarar: Yfirleitt eru for-
eldrar þakklátir og afstaða
þeirra jákvæð, það eru
mestu erfiðleikarnir fóign-
ir í því að skýra út fyrir
fólki að við getum ekki tek-
ið við börnum þeirra og
það verði að láta skrá sig
á biðlista.
Allstór lóð er í kringum
Hagaborg og það verður
lokið við að ganga frá henni
og húsinu í sumar.
Það er skipzt á kveðjum
við hliðið, börnin síanda allt
í kring.
Kom þú frjálst með lofts'ns ljómann heim,
ljcsið handán geims sem eilíft skín,
bjarta vor, svo lyftist ljóma þeim
landið mitt sem þráir faðmlög þín.
Legg þú morgunsól við særða jörð,
svo þar fæðist líf og nærist hjörð.
Glöðu vindar, hópist heim með söng,
hljómum fyllið allt- sem byrjar l'íf.
Svo það nýja þekki ei neina þröng,
þekki ei ne'tt sem berst um vörn og hlíf.
Berið vindar hgim lir hverri átt
himni söng og landi gróðurmátt.
Kom þú vor, með augu alls sem grær
eyjan bjarta fagnar djúpt í mold.
Rætur kvíslast, kyssast grös og blær.
Kom og skapa, hér er guðs þíns fold.
Fold sem rík með himni og hafi varð.
Hér er land í nýjan aldingarð.
Bjarta vor, þín bíður land og þjóð,
b'iður nyrzt við jökulhafsins skör
himinhvolfs með biámans gullnu glóð,
geislaflóð og regn í sömu för,
grænna hliða, gleði í loftsins óð,
gróðurlífs í fólksins þrár og 'kjör.
Tryggvi Emilsson.
eru miskunn-
um málflutning
„Falsrök
samt orð
hernámsþrælanna íslenzku.
Réttara væri að kenna hann
við stórlygar; og ein stór-
lygin þeirra er sú, að höf-
uðveMi Atlantshafsbanda-
lagsins séu friðsöm ríki er
standi óhvikulan vörð um
frelsi þjóðanna og réttinn í
veröldinni. Sannieikurinn er
sá a'ð alian þann tíma, sem
Atlantshafsbandalagið hefur
staðið, hafa hin þrjú stór-
veidi þess, Bretland og
Bandarikin og Frakkand,
ýmist vaðið í blcði upp 1il
axla ellegar hlaðið undir
g’æpamenn og þjóðkúgara
hvar sem þau hafa komizt
höndum undir. Meirihlutann
af ævi Atiantshafsbanda-
lagsins hafa Frakkar til
dæmis háð styrjöld við al-
sírsu þjóðina — og náð
þeim glæsilega árangri, að
eigin sögn, að hafa drepið
meira en hálfa milljón Alsír- Atlantshafsbandaiagsins ver-
manna á eex árum. Áður ið pólitík byssunnar og mút-
. ...................... iMmiMiimmimmiiimmmmMMmmMmimmmmtmi
ríkin eru afturhaidsland:, sem
styður hvanmtnæ hina ríku
gegn þeim fátæku; andi
þeirra heitir byssa, og póli-
tík þeirra heitir doliari.
Stóru ríkin í Atlantshafs-
bandalaginu, þau sem ráða
þar öllu, eru vopnaveldi og
beita afli hvenær sem þeim
gott þykir. Bandalag þeirra
er stríðsbandalag, löggjöf
um hervæðingu, sáttmáli um
mútur. Island á ekki heima í
slíkum félagsskap. Isiending-
ar þurfa fyrst og fremst á
þeirri viðreisn að halda að
segja sig úr honum, koma
hernum burt og gerast að
nýju hlutlaus þjóð. Ég spyr,
eins og margir aðrir, hvort
sjálft lif ckkar geti ekki ver-
ið komið undir þessum ráð-
stöfunum. En ég fullyrði, að
undir þeim er kominn heiður
okkar og trau’st — og sú
mannlund sem gerir líf þjóð-
ar mikiis virði.
Bjarni Benediktsson
frá IÍafteigi.
höfðu þeir náð hliðstæðum
árangri austur í Indókína;
og Bretar hafa ekki látið sinn
hlut eftir liggja — Kýpur,
Maiaja og Kenía eru sann-
fróðar heimildir um afrek
þeirra á undanfömum árum.
Ferill þeirra er litaður blóði
og varðaður morðum.
Bandaríkin hafa að sönnu
ekki háð opinskáar styrjald-
ir á tímabili Atlantshafs-
bandalagsins, nema í Kóreu;
og þar tókst þeim jafnvel að
láta Sameinuðu þjóðirnar
blessa sig. En hvar sem aft-
urhaldið í heiminum hefur
þurft að styrkja sig í sessi,
þangað hafa bandarísk her-
gögn runnið í stríðum
etraumum. 'Hvenær sem þjóð-
kúgara hefur vantað peninga,
hafa bandarískr fjárhirzlur
opnazt. upp á gátt. Pólitík
Bandaríkjanna hefur á skeiði
unnar, pólitík sprengjunnar
og dollarans. Eftirlæli þeirra
hafa verið glæpamenn eins
og Sjangkæsék, Syngman Rí
og Adnan Menderes og ein-
ræðisherrar eins og Salasar
og Frankó. I Vesturálfu, þar
sem Bandaríkin hafa lengi
ráðið öllu sem þau hafa kos-
ið, ríkir myrkur sunnan frá
E’dlandi til ncrðurlandamæra
Mexíkóríkis: örbirgð, sjúk-
dómar, fáfræði, kúgun. 1 einu
ríki á þessu svæði, Gvate-
mala, birti snöggvast til fyr-
ir nokkrum árum; en Banda-
rlkin brugðu skjótiega við
og innleiddu myrkrið að
nýju. Og nú eru þau að
reyna að steypa því yfir
'Kúbu á riýjan leik. Banda-
rn Jakobsson
leíkfimi- og iþrétfakennari
l>á er minn fyrsti samherji
faliinn í valinn, Björn Jakobs-
son, skólastjóri íþróttakennara-
skólans að Laugarvatni. Hann
andaðist að morgni dags 13.
apríl, sem var sami mánaðar-
dagur og fæðingardagur hans
fyrir 75 árum.
Við Björn höfðum gengið
sömu brautina, fyrst notið
menntunar á gagnfræðaskóla
Norðlendinga, ég á Möðruvöll-
um en hann á Akureyri nokkr-
um árum síðar, en kennarar
voru að mestu hinir sömu, þó
umhverfið væri breytt. Við
þekktum þá báða Jón Hjalta-
lín skólastjóra og Stefán Stef-
ánsson náttúrufræðikennara,
sem þá var í broddi lífs síns.
Frá gagnfræðaskólanum lá
leiðin eftir fá ár til Askov í
Danmörku. Sá skóli var að
ýmsu leyti líkur skólanum á
Möðruvöllum um frjálslyndi og
námsáhuga, þó meira væri þar
kennt í fyrirlestrum en á
Möðruvöllum. í hópi kennar-
anna þar voru margir vitrir,
vel lærðir og tilþrifamiklir
skörungar, sem óhjákvæmilega
urðu til þess að hrifa okkur
sveitadrengina, sem ekki þekkt-
um annað en heimahagana.
s. j. =
GEGNŒlHdllHIM
Birni fór líkt og mér, að
verða hrifinn af, leikfiminni og
leikfimifræðunum, sem pró-
fessor Paul la Cour túlkaði svo
snilldarlega. Þegar við komum
inn í raðirnar og tókum að
syngja um dönsku hetjurnar,
þá munu báðir hafa fundið til
þess hve mikils við höfðum
farið á mis í skóla okkar, því
einu sinni höfðu þó verið til
hetjur á íslandi. Það var sjálf-
sagt að vekja hetjulíf á ís-
landi á ný.
Leikfimin blómstraði í lýð-
háskóiunum og hinum almennu
búnaðarskólum í Danmörku á
þessum árum og átti sinn ríka
þátt í að auðga skólalífið að
lífsgieði og námsáhuga, en það
mátti greinilega merkja á
sjálfu fólkinu og atvinnulífi
þjóðarinnar eftir að komið var
heim frá skólunum. Það var
augljóst að ekki var nægilegt
að vera íljótur að hlaupa éða
geta stokkið hátt. Sálarlífið
þurfti að byggjast upp í sjálfri
leikfimikennslunni. En það
var vandinn meiri, kennslan
gat orðið til tjóns ef klaufa-
lega vaj- á haldið og nemend-
urnir fengu þá flugu inn í höf-
uðið að allt væri fengið með
því að verða verðlaunagripur
í einhverri íþrótt. Leikfimi-
kennslan var auðsjáanlega ,á-
byrgðarmikið starf, ef til.vill
þýðingarmesta námsgreinin í
barna- og unglingaskólum.
Teningnum var kastað. Eina
ráðið til þess að verða að liði
í þessum eínum var að brjól-
ast í því að ganga á fullkomn-
ustu skólastofnun Dana í þess-
um fræðum, Statens Gymna-
stik-Institut, sem stóð yfir í
eitt ár með aukanámskeiði í
sundi, en þar stundaði Björnt
nám, eins og ég hafði gerti
fjórum eða fimni árum áður,
frá hausti 1908 til jafnlengdar
næsta ár að hann tók til staríai
í Reykjavík.
Þegar hann var kominn a
skólann tókum við að skrifasti
á og hugðum gott til samvinnu,
en þetta fór á aðra leið, því
hraðinn í starfinu var of mik-
ill til þess að það væri hægii
fyrir okkur, sinn á hvorií
landshorni, niðursokkna í alls-,
konar basl og frumstæðustu
lífsáhyggjur.
Allt þurfti þetta að byggjacii
upp frá rótum á skömmunl
tíma.
Birni farnaðist vel í Reykja-
vík, starfaði við MenntaskcJ-
ann og Kennaraskólann, auk
þess sem hann kenndi leikfimi!
í ýmsum félögum. Hann vaklí!
mikinn áhuga hjá unga fólk-
inu og æfði glæsilegan hóp*
kvenna, sem hann fór með til
útlanda og gat sér þar hið
bezta orð.
Að upplagi var Björn list-
fengur og fræðilega sinnaðufl
frekar en garpur í íþróttum,
og fór því brátt svo að hann:
átti erfitt með að fylgja þeimi
sem lengst gengu í því að
stefna einungis að sigrum í Ól-
ympíu, og sá það að starf hansi
mundi verða þjóðnýtara meðJ
því að koma upp skóla fyrir,
kennara, sem g'ætu stjórnað'
leikfiminni í skólunum cg)
breitt fræðin út á meðal fólks-
ins. Þetta tókst honum fyrirt
aðstoð sveitunga síns og skóla-»
bróður, Jónasar Jónssonar frál
Hriflu, sem á þessum árumí
var í broddi lífs síns og dril'-
fjöðrin í öllum menningarmái-i
um þjóðarinnar. í þessum efn-4
um nutu þeir velvildar og fyr-
irgreiðslu skólastjórans á Laug-
arvatni, Bjarna Bjarnasonar,
sem styrkti þá með ráðum cg;
dáð. Skólinn tók til starfal
1931.
Það hefur verið erfitt fyr.ii)
einn mann að verða að veial
þarna allt í öllu. Kennaraii
á skóla okkar voru margir,
sumir sprenglærðir prófessor-
ar sem höfðu stundað fraeðm
frá barnæsku. Nú er ævista, j
Björns allt að baki. Um þacS
getur samtíðin ekki dæmt nt)
jitsmíðum hans sem komifif
hafa fyrir almenningssjónirt
eða skeleggri þátttöku hans i)
opiribe.ru lífi. Hann var hló-
drægur maður, sem vildi hafal
frið til þess að stunda síri
Framh. á 10. síðia