Þjóðviljinn - 24.02.1962, Blaðsíða 7

-

PIÖSVIUINN
Útcttfendl: Samelnlnsarílokknr alþýffn — Sösíallstaflokkurlnn. — RitstJörari
Uaenús KJartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, ‘SlgurCur OuCmundsson. —
VréttaritstJórar: ívar H. Jónsson, Jón BJarnason. — Auglýsingustjórl: QuOgeir
Magnússon. — RitstJórn, afgrelðsla. auglýsingar, prentsmlSJa: SkólavörSust. 10.
Bimi 17-500 (5 línur). ÁskriftarverS kr. 55.00 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00.
PrentsmlðJa ÞjóðvilJana hJ.
Kosningamar í Iðju
jyjorgunblaðið hefur undanfarna daga verið að hafa
ummæli eftir iðnverkafólki í ýmsum venksmiðjum
í bænum. Þessi ummæli hafa öll verið steypt í sama
móti; allir hinir aðspurðu hafa verið sammála um það
að verkföll megi ekki gera undir neinum kringum-
stæðum, og sumir bafa tekið fram að „kaupið væri
gott“; einn segist meira að segja vera ,/andvígur kaup-
hækikun á feauphækkun ofan“. Svo samhljóða eru svör-
in og einskorðuð við þessi atriði að full ástæða er til
að ætla að þau séu til orðin á ritstjómarskrifstofum
Morgunblaðsins; en það skiptir raunar ekki öllu máli,
þau eru höfð eftir nafngreindu fólki sem ekki hreyfir
opinberum mótmælum. Og þetta eru þau viðhorf sem
Morgunblaðið og atvinnurekendur reyna að irmræta
verkafólki með dyggilegri aðstoð þeirra manna sem
farið hafa með völd í Iðju að undanfömu.
jþað má vera að til sé ungt fólk í verklýðsstétt sem
ámyndi sér að kjarabarátta sé tilgangslaus og að
atvinnurekendur séu englar sem komi ‘hlaupandi með
kauphæbkun strax þegar þeir haf'a efni á því. En þetta
unga fólk ætti að tala við feður sína og mæður, afa
sína og ömmur. Það mundi þá fljótlega komast að raun
um það að enginn ávinningur verkafólks á íslandi
hefur fengizt án baráttu. Verkafólki hefur því aðeins
tekizt að bæta kjör sín á undanförnum áratugum og
auka réttindi sín að það hefur bundizt samtökum, ver-
ið reiðubúið að nota samtak sín og beitt þeim í verki
þegar á þurfti að halda. Allar kjarabætur eru afleið-
ing af valdi verklýðssamtakanna, og þegar atvinnurek-
endur hafa fallizt á kjarabætur án verkfalla stafáði
það af því einu að þeir vissu um valdið. Yrði sú stefna
ríkjandi í verklýðshreyfingunni á íslandi sem iðnverka-
fólkið í Morgunblaðinu er látið túlka, að verkföll séu
frá hinum illa, myndu atvinnurekendur láta sér nægja
að hlæja þegar farið væri fram á bætt kjör.
Canmingar þeir sem formaður Iðju hælir sér af að
hafa gert á s.l. ári voru afleiðing af verkföllum
— annarra. Og kjör þau sem iðnverkafólk býr við
nú, og eru vissulega önnur og betri en þegar Iðja var
stofnuð, eru afleiðing af baráttu þess félags á undan-
förnum áratugum og sókn verklýðshreyfingarinnar í
heild. Hefði þessi barátta ekki verið háð byggi unga
fólkið í Iðju enn við sömu kjör og afar þeirra og
ömmur, öryggisleysi og skort og væri háð geðþótta at-
vinnurekenda í einu og öllu. Og afleiðing þessarar bar-
áttu birtist ekki aðeins í ákvæðum kjarasamninga
þeirra sem gerðir eru við verklýðsfélögin; sókn verk-
lýðshreyfingarinnar er forsenda þeirrar atvinhubylt-
ingar sem orðið hefur á Islandi síðustu áratugi og kem-
ur hvað skýrast í ljós 1 iðnaðinum. Það hefði eflaust
verið hægt að reiikna það út með Morgunblaðsaðferð-
um í upphafi Iðju að einhver verkföll „borguðu sig
ekki“, en verkafólk nýtur nú allrar þeirrar baráttu
sem áður hefur verið háð, og kjörin í framtíðinni fara
eftir því hversu einarðlega verklýðsfélögin halda á
hlut sínum nú.
¥jað er afar athyglisvert að Morgunblaðið reynir að
láta Iðjukosnmgamar snúast um það hvort heimilt
sé að gera verkföll eða ekki. Telji þáð úrslitin í Iðju
hagstæð verða þau túlkuð sem sönnun þess að verka-
fólk hafi engan áhuga á kjarabótum og vilji siízt af
öllu beita samtökum sínum til að tryggja þær. At-
vinnurekendur munu líta á það sem sönnun þess að
ástæðulaust sé að veita kjarabætur án verkfalla því
nú sé ekkert að óttast. Hvað hugsar það iðnverkafólk
sem vill koma sér og félagi sínu í þá aðstöðu? — m.
GUÐMUND
VIGFÚSSON :
við ráð ó samdrœtt
ÍÍJÚðQ?
Síðasta ár var fullgerð 541 íbúð í Reykjavík og fyrirsjíanlegt er að í ár verða l»ær enn færri.
lbúðabyggingaír hafa hrapað niður á síðustu árum því 1951 voru fullgerðar 935 íbúðir og 805 árið eftir.
Samdrátturinn í íbúðabygg-
ingum iandsmanna er alvarlegt
áhyggjuefni. Þessa samdráttar
fór strax að gæta á fyrra ári
„viðreisnarinnar“ 1960 en sagði
þó enn alvarlegar til sín árið
1961 og augljóst að enn sígur
á ógæfuhlið á yfirstandandi
ári, nema sérstakar ráðstafan-
ir verðj gerðar til úrbóta og
þó ér vafasamt að þær komi að
gágni að því er snertir íbúða-
byggingar í ár.
Ekki liggja enn fyrir endan-
legar tölur úr öllum kaupstöð-
um og kauptúnum um íbúða-
byggingarnar á s.l. ári, en þó
eru fyrir hendi nægar upplýs-
ingar til að sanna alvarlegan
og ískyggilegan samdrótt. Víða
eru bókstaflega engar íbúða-
byggjngar hafnar á árinu og
annarsstaðar hrapa íbúðir sem
byrjað er á verulega niður og
á sumum stöðum uní helming
eða meir fró fyrra ári. Þessi
þróun er einn.g að gerast hér
i Reykjavík og um hana höfum
við óyggjandi tölur sem ekki
verða vefengdar.
Á sl. ári fækkaði íbúðum
sem lokið var við í Reykjavík
um 101 frá árjnu áður. Lokið
var við 642 íbúðir árið 1960 en
aðeins 541 árið 1961. Ár'.ö 1961
var aðeins hafin smiði 391 í-
búðar en 1960 var byrjað á
497 íbúðum. Skráin um íbúða--
bi'ggingarnar árin 1956—1961 er
lærdómsrík og athyglisverð en
hún er á þessa leið:
P
3 • •
*o
g £ <c U
•r~i E •• 'CÖ £ • •
w £
L .U X! k> í •a G .9 •P >-, H ‘CB cu % kO O '3 55 'cö
W 'CU •j
1956 1808 532 705 1635
1957 1635 898 935 1598
1958 1598 510 865 1243
1959 1243 642 740 1145
1960 1145 497 642 1000
1961 1000 391 541 850
Þessar tölur tala sínu máli
og bví ekki óskýru. Á tímabíli
vinstri stjórnarinnar 1956 til
1958 færist fjörkippur í bygg-
ingarstarfsemina, og þessi ár
ein ná að skila mun fleiri full-
gerðum íbúðum en taldar voru
nauðsynlegar á ári bverju sam-
kvæihit rannsókn sem íram, fór
1946 á íbúðabyggingaþörfinni.
En rneð bví var aðeins verið að
• vinna upp það sem tapaðist
árin á undan allt frá 1947, þeg-
ar fyrrj samdrátturinn hófst
undir forustu ríkisstjórnar Steí-
áns Jóhanns Stefánssonar, en
hún lekk sem kunnugt er
bandarísk fyrirmæli um stöðv-
un íbúðabygginga og beiitt! til
þess valdj Fjárhagsráðs og
skipulögðum lánsfjárhömlum
með beim árangri að sum ár-
in náði tala fullgerðra íbúða
í Reykiavík ekk: helmingi þess
sem talið var lágmark sam-
kvæmt rannsókn hagíræðings
bæjarins 1946.
Núverandi ríkisstjórn er einn-
ig að takast að vinná sitt verk.
En hún fékk einnig erlend fyr-
irmæli um að draga úr áræði
og kjark; íslendínga og minnka
fjárfestingu , og þá ‘ ekki- sízt í
íbúðabyggingum. Áhrif hins
bandaríska ,.patents“: „við-
reisnarinnar“, eru farin að
segja ískyggilega til sín ein-
mitt í íbúðabyggingunum. Um
allt land blasa þessar stað-
reynd.'r við mönnum. Hér í
Reykjayík er tala íbúða sem
lokið er við á s.l. ari komin
niður í 541 eða 59 íbúðum
minna en talið var lágmark
fyrir 15 árum. og aðeins byrj-
að ó 391 íbúð á mótj 898 á
fyrra heila starfsári vinstri
stjórnarinnar. Og sú staðreynd
að héi- eru nú i snv.ðum einar
850 íbúð;r sýnir alvöru þess-
arar bróunar og hver útkoma
þessa árs muni reynast.
Það fer ekkert á milli mála.
enda ekkj um deilt af þeim sem
til þekkja, að samdrátturinn í
íbúðabyggingunum stafar af
stórversnandi afko.mu almenn-
ings annars vegar og algerlega
ófullnægjandi fyrirgreiðslu
hins opinbera í lánamálum í-
búðabygginga hins vegar ásamt
óbærilegum okurvöxtum a þe m ^
takmörkuðu lánum sem fáanleg
eru. Og þegar þetta hvort-
tveggja fer saman er það ekk-
ert undrunarefni bótt íbúða-
byggingar dragist saman svo
að til vandræða horfí eins og
nú á sér stað. Hitt má segja
að sé meira furðuefni hversu
margir hafa þrátt fyrir alla
erfiðie ka reynt að klóra í
bakkann og ekki gefið þann
draum upp að eignast íbúð fyr-
ir sig °g sína.
Samdrátturinn sem „við-
reisnin“ hefur skapað í íbúða-
byggingunum býður heim aukn-
um húsnæðisskorti og hækk-
andi húsnæð'skostnaði. Það er
ófrávíkjanieg reynsia að þegar
húsnæðisskortur vex hækkar
húsaleigan. Húseigendur sem
leigja frá sér íbúðir eða ein-
stakrngsherbergi nota aukna
eftirspurn til að hæikka leig.
una. í, þessu efni er nú ný og
aukin hætta ó ferðum af
völdum samdráttarins.
En er þá ástand ð svona al-
varlegt? Hefur ekki það mik-
ið verið b.yggt á undanförnum
árum að óhætt sé að hægja á
sér eins og íhaldið heldur fram
og reynir að afsaka samdrátt-
inn með?
Nýlega gerð athugun á ibúða-
bygg'ngaþörfinni í Reyltjavík,
Halnarfirði og Kópavogi, þ.e.
Reykjavík og næsta nágrenni
sýnir að nú eru á þessu svæði
22 þús. íbúðir. Gert er ráð fyr-
ir að fóiki á þessu svæði fjölgi
um 80 þús. manns næstu 20
árin eða upp í 165 þús. manns.
Miðað við líklega meðalfjöl-
skyldustærð, sem sífellt fer
minnkandi bæði hér og í ná-
grannalöndunum, barf þetta
fólk 47 húsund íbúð’r 1980 eða
25 þús. íbúðum„.geira eh nú
eru til. á svæðipu. Er þá gert
ráð íýrir. 3,2 Persónum á hverja
íbúð.
Sé þessari áætluðu íbúða-
• Scmkvœmt útreikningum prófessors
Bredsdorffs er byggingarþörfin í §§ j
Reykjavík 937 íbúðir ó ári vegna
fóiksfjöigunar einnar saman -
• Þar að auki þarf svo að byggja til að útrýma lélegu og heilsuspillandi
húsnœði
* Síðan viðreisnin hófst hafa íbúða-
byggingar aðeins numið um helmingi Kíl'SSf í'
af þörfinni þannig reiknaðri llÉf#
bygg'ngaþörf skipt jafnt nið-
ur ó næstu 20 ár þarf Reykja-
vík og umrætt nágrenni henn-
•ar að byggja a.m.k. 1250 íbúð-
ir á óri.
Sé gert ráð fyrir því, sem
ekki ætti að vera fjarri lagi
með tilliti til reynslunnar á
undanförnum áratugum, að 3/4
íbúafjölgunarinnar á þessu
svæðj verði í Reykjavík, fjölg-
ar íbúum borgarinnar um 60
þús. á næstu 20 árum. íbúða-
byggingaþörfin í Reykjavk
vegna fjölgunarinnar verður þá
18.750 íbúðir, eða 937 íbúðir á
ári að meðaltali.
í þessu efni er stuðzt við
athugun og álitsgerð próf. Pet-
er Bredsdorffs, er hann samdi
vegna athugana sinna og starfs
að svæðaskjpulagi Reykjavík-
ur og nágrennis. Virðast mér
athuganir og ályktanir prófess-
orsins vel unnar og skynsam-
legar og hygg að nokkuð megi
á þeim byggja um raunveru-
lega ibúðabyggjngaþörf á um-
ræddu svæði og' þar með í
Reykjavík.
Þess ber þó að gæta að þess-
ar áætlanir byggjast fyrst og
fremst á sennilegri íbúafjölg-
un. Auk þess þarf svo auðvitað
að byggja miikinn fjölda íbúða
til að útrýma lélegu og heiisu-
spillandi húsnæði sem í notk-
un er,’ og , þó einkanlega i
Reykjavík. Koma hér bæði til
greina þær 188 herskálaíbúð-
ir, sem enp er búið í 17 árum
eftir ófriðarlok, um eða yfir
1000' kjallaraíbúðir, sem eru
lélegar. mjög lélegar eða óhæf-
ar og þurfa þvi að tæmast og
takast úr notkun, svo og ann-
að lélegt eða heilsuspillandi
íbúðarhúsnæði, þar á meðal
og ekk: sízt langt á annað
hundrað heilsuspillandi íbúðir
sem eru í eigu Reykjavíkur-
borgar s, s. Höfðaborg, Bjarna-
borg, Pólarnir o.fi. sem bærinn
leigir barnafól'ki og öðrum sem
ekki eiga í önnur hús að
venda.
Mér er ljóst að til þess að
leysa þetta verkefní allt þarf
annað og me'ra en að byggja.
Það er einnig nauðsynlegt að
bvggt sé með þeim kjörum sem
almenningi eru aðgengileg og
Prófessor Bredsdorff telur að
íbúatala Reykjavíkur og ná-
grennis verði komin upp í
165.000 árið 1980.
viðráðanleg. Það þarf að losa
byggingarstafsemina undan
baslinu og braskinu og koma
henni á grundvöll samhjálpar
og samvinnu og ganga þann-
ig frá lánsfjármálum t:l íbúða-
bygginga að húsnæðiskostnað-
ur stórlækki frá því sem nú
er. Við þurfum að koma hús-
næðismálunum í svipað horf
og bezt hefur verið gert í ná-
grannalöndunum. Þrældómnum
í sambandi við íbúðabyggingar
verður að linna og þe'm þungu
byrðum sem fylgja litlum og
óhagkvæmum lánum o,g okur-
vöxtum verður að létta af al-
menningi.
En ég ætla eigi að síður að
öllum sé það ljóst. hve alvar-
legir hlut'r eru að gerast í þess-
um efnum þegar íbúðabygging-
arnar dragast svo iskyggilega
saman sem ráun ber vitni og
sýnt hefur verið fram á hér
að framan. Það er sannarlega
ekki efnilegt að svo skulj kom-
ið að fullgerðar íbúðir í höf-
uðborginni svari ef t:l vill til
rúmlega hálfrar þeirrar íbúða-
fjölgunar sem nauðsynlegt er
vegna fólksfjölgunarinnar einn-
ar. Þá þróun verður að stöðva
og snúa henni við eig! , við-
reisnar“-stefnunni og =>nnu-
lausri ríkisst.iórn ekki að tak-
ast að skapa neyðarástand í
húsnæðismálum Reykvíkinga.
Leikfélag Kópavogs:
eftir Robert Biirckner
Leikstjóri: Gunnvör Braga Sigurðardóttir
,,Rauðhetta“ er eina barna-
leikrit'ð sem sýnt er í Reykja-
vík og nágrenni á þessum vetri,
og þótt ýmislegt megi að flutn-
ingnum finna á Leikfélag
Kópavogs þakkir skildar fyrir
að glevma ekki börnunum.
yngstu leikgesitunum, en þakk-
látari, hrifnari og ánægjulegri
áhorfendur getur hvergi. Eft-
ir nafni höfundarins að dæma
er leiikurinn þýzkrar ættar eins
og Rauðhetta sjálf, einfaldur
í sniðum, mátulega stuttur, ljós
og liðlega saminn og mjög við
hæfi lLtilla barna. Söguna um
Ráuðhettu l'tlu bg' ömmuna
læra öll -börn fyrst ævintýra.
og þá sögu þræðir höfundur-
inn af mikilli kostgæfni, slepp-
ir engu atviki eða orði, en bæt-
ir að sjálfsögðu miklu við:
fólki, söngvum, ærslum og
margvíslegu gamni og reyndar
heilu ævintýri, það er móðirin
sem segir stúlkunni sinni sögu.
Gunnvör Braga Sigurðardótt-
ir seitur „Rauðhettu" fremur
laglega á svið. en tekst leik-
stjórn'n miður, leikendurnir
eru hvorki nægilega samtaka
né nógu vel æfðir, og fara
þannig mörg atriði forgörðum
sem gera mætti úr góða
skemmtun; hins ber að geta að
flestir munu leikendumir al-
gerir nýliðar eða rnjög litt van-
ir sv'ðinu. Mesta ánægju og
athygli vekur Sigrún Ingólfs-
dóttir í ágætu gervi Rauðhettu.
kornung, fríð stúlka, skýr og
viðfeldin í mál; og í'rjálsmann-
leg og örugg í framgöngu; túlk-
un orðsvara og söngva gædd
æskuþokka. Úlfinum er líka
vel bqrgið í höndum Sigurðar
Grétars Guðmundssonar, hins
revnda áhugaleikara, þó að
gervinu megi finna. röddin
mátulega hrjúf og dimm, fram-
sögnin skýr og leikurinn fjör-
ugur og broslegur í senn. Sig-
urði tekst furðuvel að rata
meðalhófið. hann gerir úlfinn
nógu vargalegan, slóttugan og
óseðjandi til að vekia lifandi
áhuga og eftirvæntingu barn-
anna, og bó ekki grimman eða
hræð'legan um skör fram.
Tveir nágrannar Rauðliettu
koma talsvert við sögu: Sigurð-
ur Jóhannesson er feitur og
svefndrukkinn malari og leik’-
ur mjög þokkalega, og Björn
Einarsson skartbúinn skradd-
ari, óskaplega hugdeigur og
gi'Obb.'nn að sama skapi. Björn
er einarður og skemmtinn og
allur hinn hressilegasti, en tal-
ið víða siitrótt og kunnáttan
bágborin í meira lagi. Móðir
Rauðhettu litlu er Hólmfríður
Þórhallsdóttir, geðfeld í sjón
og raun. en ber flest merki
Rauðhetta (Sigrún Ingólfsdóttir).
byrjandans; enn v.'ðvan.ngs-
legri er skógarvörðurinn Gunn-
ar Harðarson og lætur lítið að
sór kveða. Jóhanna Bjarnfreðs-
dóttir er góðleg og þokkaleg
amma, en þyrfti að læra hlut-
verkið áður en lengra er hald-
ið. Þá bregður tveimur kisum
fyrir öðru hverju, Huldu 'Harð-
ardóttur og Rakel Guðmúnds-
dóttur, þær syngia snoturlega,
en hai'a ekki lært að dansa; og
loks er Sigurbiörg Magnús-
dóttir sögumaður, lagleg og'
mjög geðþekk stúlka, en of hik-
andi í máli og uppburðarlítil til
að ná verulegum tökum á leik-
gestunum litlu í salnum.
Leikstjórinn teiknaði bún-
inga og tjöld ásamt Hildi
B.iörnsdóttur; sviðsmyndjrnar
þrjár eru einfaldar að allri
gerð og ekk> ósnotrar. Mikið
er sungið í leiknum og yfirleitt
skemmtilega og fjörlega, en
textarnir af miklum vanefnum
gerðir; tónlist Jóhanns Mora-
veks vaktj almenna án'ægju.
Ég' þakka góðá skemmtun og
óska sýningunni skjótra fram-
a og langra lífdaga.
Á. Hj.
6)
ÞJÓÐVILJINN — iLaugarciagur 24. febrúar 1962
Laugai'dagur 24. febrúai' 1962 — ÞJÓÐVILJINN