Þjóðviljinn - 09.03.1962, Page 11

baka í hvert s:nn. Svo. sótti ég
Íbílinn í bílskúr.'nn og ók í átt-
ina að Madserud Allé.
Sveinn stóð fyrir utan húsið
sitt. Ég sá hann langt að, þung-
lamalegan, dálítið álútan með
stóran ljósan koll. Eins og *hann
stóð • þarn-a í. gömlúm' gráuíh
buxum og köflóttri sportskyrtu,
minnti hann -ekki beinlínis á rík-
an útgerðarmann sem áttj hús
í Madserud Allé. Hann var bara
jlíkur sijálfum sér. Óbrotnum,
he'ðarlegum manni. Og þó eru
það ekki margir að mér undan-
teknum, sem vita, hversu blátt
áfram hann er í eðli sínu. Því
að hann gerir sitt bezta til að
Ég ætti víst að byrja á því að
kynna mig.
Ég heiti Marteinn Bakke, ég
•er lektor, — og umsjónarkennari
i 5- enskudeild í Briskeby skól-
'ianum. Ég er 34 ára og pipar-
sveinn. Ég er ekkj piparsvemn
■af frjálsum vilja. Hún heitir
Karen og ég hef elskað hana
síðan ég man eftir mér. Hún
elskað; annan mann en gekk að
eiga þann þriðja. Næstum eins
■og í gömlu söguljóðunum.
Útliti mínu er ekki eins auð-
velt að lýsa, því að þegar mað-
ur stendur fyrir framan spegil-
inn er það helzt á morgnana,
íþegar andlitið er þakjð sápu-
froðu. Ég er að minnsta ko.sti
skegglaus. í vegabréfinu minu
stendur að hæðin sé 1,88, augun
grá og hárið brúnt.
Starf mitt veitir mér mikla
gleði og litlar áhyggjur.
Á hverjum morgni mæta mér
þrjátíu ung andlit, fimmtán
stúlkuandlit °g fimmtán pilta-
andlit. Ég ber hlýjan hug til
stúlknanna, og strákarnir hafa
fyrr löngu uppgötvað þá stað-
reynd og stundum álasa þeir
mér fyrir það. Piltarnir álita
að ég sé dálítið hlutdrægur
í einkuhnagjöfum; ekki.þó svo
að skilja að þeir fái of lélegar
einkunnír^ heldur að stúlkurnar
fái of há'ar. Ég hef útskýrt fyrir
þeim, að sé þetta svo þá sé.
það ekki stúlkunum í hag, því
þær eigi þá á hættu að fá skelk
á prófinu, sem piltunum sé hlíft
við. Piltarnir fallast á þessi
rök. Stúlkurnar skilja að þær
geti ekkj vænzt sama velvilja
af prófdómaranum og mér.
Stúlkuandlitjn fimmtán minna
mig á blóm hvern einasta morg-
un. Mér hlýnar um hjartarætur
þegar ég sé þessa vísa að kon-
um,_ sem standa á þröskuldi
hins leyndardómsfulla heims
fullorðnsáranna, — heims vonar
og uppgjafar, gólfklúta og enn-
Líti ég ögn til hægri kem
ég auga á piltana fimmtán,
Sagði ég fimmtán pilta? Nei,
ónei. Til hægri í bekknum sitja
fimm reiðir ungir menn, frægur
rithöfundur, landkönnuðurinn
mikli, skurðlæknirinn með stál-
taugarnar, bezti saxófónleikari
í heimi og að öðru leyti er úr-
valið sæmilega fjölbreytt. Ég
þekki hvern einasta þeirra, —
ég hef sjálfur verið átján ára.
Ef satt skal segja, þá ylja strák-
arnir mér líka um hjartað. Ég
vil alls ekki að þe.'r komist að
því.
Ég er friðsamlegur maður.
Vegna starfs míns, einkalífs
og allra lífshátta minna, var ég
algerlega óundirbúinn, þegar
harmleikurinn hófst og ég sat
sjálfur á fremsta bekk. Og eft-
ir nokkra stund, var ég ekki
lengur aðeins áhorfandi, ég var
sjálfur einn af leikurunum í
þessum harmle:k, sem ég máttl
raunar þakka fyrir að sleppa
lífs frá.
En ég skal byrja á byrjun-
inni.
Og þetta upphófst ágústkvöld-
ið sem Sveinn hringd; til min.
Ég lagði frá mér bókina og
svaraði í símann.
„Halló Marteinn. Það er
Sveinn. Ertu nokkuð að gera í
kvöld?“
Þetta var líkt Sveini. Alltaf
be nt að efninu — athugasemda-
laust. Ég hafði ekki séð hann
í tvo mánuði, en hann var ekk-
ert að hafa fyrir því að koma
með kurteisisformála um veðr-
ið og hvernig mér liði.
„Nei, ég er ekkert að gera.
Ég er bara að lesa“.
„Viltu taka einn hring með
mér á go.lfvellinum?"
,,Ja. . .“ sagðj ég. .„Þú ve'zt
að ég leik alltaf golf á morgn-
ishlaða, kossa í myrkri, kvala anna“.
og hamingju, lífs og dauða. — „Ég veit það. En ég þarf að
Það er ekki að undra, þótt þærtala við einhvern viti borinn
ylji mér um hjartað. mann“.
Rödd hans var ekki eins og
hún átti að sér. Að vísu var
hann dimmraddaður og ögn nef-
mætur, en röddin var ögn há-
stemmdari eins og hann væri
í geðshrær'ngu. Svejnn, var
taugaóstyrkur. Það var óvana-
lpgt. Mér hafði . alltaf fundizt
hann ímynd rósemi og stilling-
ar. Hellubjarg sem ekkert gat
komig,.úr fja'fny.ægiJ.^ii .happ ,er,
vinur minn.
„Auðvitað gef ég tekið einn
hring með þér. Klukkan er hálf-
átta að vísu, en e.f þú þarft á
hjálp að halda. .
„Komdu og sæktu mig“, sagði.
hann. „Bíllinn minn er á verk-
stæði“.
Ég tíndi fram þessar fáu golf-
kylfur minar. Ég leik ekki golf
vegna golfsins, kylfurnar eru
meira til að sýnast. Og þar
sem ég leik alltaf fyrir allar
aldir, áður en klúbburinn er
opnaður, verð ég að dröslast með
kylfumar með mér fram og til
Pastir liðir eins og venjulega.
13.15 Lesin dagskrá næstu viku.
13.25 „yið vinnuna".
17.40 Pramburðarkennsla í espe-
ranto og spænsku.
18.00 „Þá riðu hetjur um héruð":
. s Guðmundur M. Þorláksson
segir frá Herði Grimkels-
syni.
20.00 Daglegt mál (Bjarni Einars-
son cand mag.).
20.05 Efst á baugi.
20.35 Frægir söngvarar; XVII:
Joan Suttherland syngur.
21.00 Ljóðaþáttur: Finnborg örn-
ólfsdóttir les kvæði eftir
íSteingrim Thorsteinsson.
21.10 Tónleikar: Píanósónata nr.
2 í g-moll op. 22 eftir Schu-
mann.
21.30 Útvarpssagan: „Seiður
Satúrnusar".
22.10 Passíusálmur (16).
22.20 Norræna bréfið 1962 (Rann-
veig Þorsteinsdóttir hrl.).
22.30 Á síðkvöldi: Létt—klassisk
tónlist.
23.15 Dagskrárlok.
íeyna pvi. ilann leymr því bak-
við kirsuberjalitan Jagúarbíl og
Mecedesbílinn með útgerðar-
merkinu á dyrunum og bílstjóra,
— bakvið fast borð á Brjstol
og brjóstsykurdömu, bakvið
Edvard Munch og ar.'n á skrif-
stofunni og hring með óljósu
skjaldarmerki á litlafingri.
Sveinn hefur vanmetakennd
vegna upprunans. Hann er dauð-
hræddur um að vera ekk; nógu
fínn í þessu landi, þar sem að-
dáun leiguliðans á bókai-amennt
c.g fínum forfeðrum á sér djúp-
ar rætur í norskri sál.
Og svo safnar hann að sér
fjölda. náunga með álíka mik-
inn auð og álíka m.'klar van-
metakenndir í stóra húsinu í
Madserud Allé, þar sem allt er
eins og vera ber, dýrt og ilm-
andi af arkitektum úti og inni.
Ég hef reynt að útskýra fyrir
honum að gáfnaljósjn hafi jafn-
miklar vanmetakenndir gagnvart
honum, og þess vegna gangi þau
með alpahúfu og þykist vera
hafin y.fir þessa lífs gæði.
„Ég veit það“, segir Sveinn.
„Ég veit það ósköp vel. Geturðu
ekki lofað mér að leika mér í
friði? Aldrej skipti ég mér af
le.'k annarra’“.
Nei, hann skipti sér aldrei
af leikj^im annarra, hvorki sem
strá'kur1 né fu,llorðinn maður.
Hann var sonarsonur eins af
beztu aðalsmönnum o.kkar lýð-
ræðislands, — norsks skútu5kip-
stjóra frá Lillesand, sem gekk
að eiga dóttur skútueigandans.
Ásamt syninum sem hann eign-
að:st, byggði hann með stritl
og framsýni upp dálitla útgerð
og eftirlét það síðan Svein; og
Eiríki bróður hans í fyrirmynd-
ar ástandi og á uppleið. Og
Sveinn og Eiríkur létu ekki sitt
eftir Iggja. Með dugnaði og
þrai<tseygju voru þeír orðnir
einkaeigendur eins stærsta út-
gerðárfyrirtækis í landipu
Og nú stóð Sveinn fyrir utan
stóra húsið sitt og leið ekki vel.
Ég fengi sjálfsagt að vita al
hverju, hann hafði sagt mér
að hann þyrfti að tala v;ð viti-
borinn mann. En þegar hann vai
setztur inn í bílinn, var hann
furðu fámæltur. Þá kom kurt-
eisisformálinn.
„Hvernig hefur þér liðið. —
hvar hefurðu verið í sumar?“
„Mér hefur liðið ágætlega"
sagði ég. „Ég var fjórar v'kur i
Spáni, ég er að skrifa ritgerf
um fyrsta spænska lýðveldið
Etir það var ég nokkrar vikui
heima á Bakka hjá mömmu
Henni líður ágætlega. Garð.
yrkjumaðurinn hennar er búinr
að fá tvö nýr vermihús og farinr
að rækta blá vínber. Og þessc
síðustu viku hef ég verið heimc
hjá sjálfum mér. Ég þarf ýmis
legt iað gera áður en skólinr
byrjar. En þú sjálfur, Sveinr
.?“
„Mér hefur liðið vel, þakk:
þér fyrir. Nóg að gera. En ét
tók mér vikuleyfi á sjónum".
Svo hallaði hann sér út
horn í framsætinu á bílnun
mínum. Vel, þakka þér fyrir
Nóg að gera. En það var eitt
hvað sem amaði að honum
Þáttur heÍYÍtis í þróun...
- ; ' • -5?Y •’ ••• :U' "me
* .-'Xi' S-‘-“
.-Framhald af 4. .síðu yinnutæki hennarZ^s^fv-lMBnck
um í potlatali, cr. haj|^iÍl|ug-^j,4)1Í1§ >8^ þegat?
leiddi •. hantlSjlJír fcBEiraýra*’* sft'.ndir. "og þvi -jþgi«
hins illa austurs. — Síðan kom
karlmannlegur og harðgerður
bóndi, kleip hvergi utan af
hlutunum og kvað upp þann
dóm, að öllum fylgjendum hins
illa skyldi varpað í myrkrin úti
fyrir múrum laga og réttar
mannlegs samfélags. Þá var
mikið halelújað bæði með hönd-
um og raddfærum allra sannra
elskenda lýðræðis og mannrétt-
inda, enda stóðu orð bóndans
síðan feitu letri í þeirri vasa-
útgáfu Morgunþlaðsbibhunnar,
sem Alþýðublað nefnist.
Þá er næst að athuga, til
hvers svona trúarhreyfingar
muni einkum henta. Þær eru
vissulega ekki án vitnisburðar
í mannlegu samfélagi. Skyggn-
umst um á spjöldum okkar eig-
in sögu. fslenzk þjóð hefur fyrr
hlýtt á boðskap um helvíti og
búið undir ógnum bannfæring-
ar úr mannlegu félagi. Og fs-
lendingar hafa fyrr reynt að
kaupa sig undan þeirra bann-
færingu og helvítiskvölum með
fjáraustri og hvers konar auð-
mýkingu. í hendur kirkna og
klaustra komst mikill hluti allra
jarðeigna í landinu á einni tíð.
Mikið af því var fengið sem
gjöf, þar sem menn voru að
gefa fyrir sálu sinni eða kaupa
sálir ástvina sinna frá kvölum
helvítis, og fóru viðskiptin þá
oft fram í friði og rósemi. En
hitt kom líka fyrir, að hinir
miklu trúboðar heimtuðu gild-
ari framlög en þeir fengu með
góðu móti, og þá var reitt hátt
til höggs. Jafnvel hinir þrek-
mestu menn, sem hvergi blikn-
uðu fyrir hótunum um vítis-
kvalir, voru yfirbugaðir af al-
mennri fordæmingu á hinum
útskúfaða og einangrun frá
mannlegu samfélagi. í örstutt-
um ágripum af sögu íslands
þykir ástæða til að geta þess,
hvernig þeir biskuparnir Ólafur
Rögnvaldsson og Gottskálk
grinimi beygðu hina harð-
skeyttu höfðingja Hrafn Brands-
son og Jón Sigmundsson í duft-
ið og skildu ekki við, fyrr en
þeir höfðu kúgað af þeim allt
þeirra jarðgóss og síðasta eyri
og' komið konum þeirra og
fjölskyldum i eymd og niður-
lægingu.
,.Ó kirkjunnar hornsteinn, þú
helvítis bál, þú hræðslunnar
u.ppsprettan djúpa“, sagði Þor-
steinn Erlingsson, þegar hann
sá þrekmennið í brjálaðri ör-
vilnan. af ótta við kvalir hel-
vítis. Nú er helvítiskenningin
ekki lengur hornsteinn kirkj-
unnar, enda er kirkjan ekki
lengur það forustuafl kúgunar-
valda mannkynsins, sem hún
var um skeið. En nú er það
kapítalisminn, sem er að afla
sér hornsteins með nýju helvíti,
sem á að hent.a til sömu hluta
og fyrr. Enn skal það vera sú
„hræðslunnar uppsprettan
djúpa“, sem beygja skal „bug-
aða sál til botns hverja and-
styggð að súpa“, Og um fram
al'lt skal það notað til að kló-
festa efnisleg verðmæti alm.enn-
ings yfir í hítir hinna nýju
drottnenda. Það er engin tilvilj-
un, að helvítiskenningin er að
nýju hafin til vegs á íslandi
í sama mund og síhækkandi
hundraðstala er tekin af laun-
um hvers einasta launþega. Og
i kjölfar þess fást enn feitari
drættir. Brátt koma hús alþýðu
manna hvers af öðrum og at-
if']!: 7’ i Föstudagur 9. marz
legti' verður skriðan; iþví lengus
sem hún rennur. Og fjöldi
launþega og smáatvinnurekendsj
styður fastlega þessar kúgunard
aðgerðir gegn sjálfum sér
trúarlegri alvöru, þar sem þeit
hyggja, að. með því einu mótí
megi þeir forðast það víti, sená
þeim að öðrum kosti er fyriiM
búið. Þeir vilja gefa öll sírí
efnislegu gæði fyrir ,sálu sinnl.
En eitt er ótalið, sem geriL
þessa nýju helvítiskenningu enri
skaðvænlegri fyrir íslenzkii
þjóölíf en hin eldri var. Þótt
kaþólska kirkjan væri alþjóð-
leg stofnun, þá var íslenzks
kirkjan tiltölúlega sjálfstæð, og
auðæfi hennar voru íslenzlé
auðæfi. En þar kom með nýju
skipulagi kirkjumála utanlandSj,
að öll þessi auðæfi, sem kirkj-
an hafði kúgað af íslenzku al~
þýðunni, hurfu í b.ít erlendf
konungsvalds og varð nýtt kúg«
unartæki í höndum þess. Og
það tók aldir að fá fjöldann 311*1
an af vildisjörðum aftur í eigF’
íslenzkra manna.
Hvers má þá vænta, þegaí'
hið nýja kúgunarvald. sem læt
ur svipu nýrrar helVítiskenn*
ingar hvína yfir höfðum lands
búa og tekst að trylla mikintí
hluta þeirra, kynnir sig þegaj-
í öndverðu sem erindreka hinfc
alþjóðlega auðvalds og heimtar'
hverja stórfórnina af annarri f
altari þess? Island skal láti^
af hendi sem herstöð og þvf
stillt sem skotmarki fyrstv'
kjarnorkusprengjunnar, sení
send væri í upphafi nýrraf
heimsstyrjaldar til að lamf
sóknarmátt bandaríska herveld
isins. Islenzk landhelgi skal af
hent Bretum sem þakldætis
vottur fyrir það, að þeir einiF
þjóða hafa beitt okkur hervnldi
og Þjóðverjum síðan boðið f
kjölfarið. Og nú er verið a«
undirbúa það, að íslenzk at-
vinnuréttindi og allar íslenzka^
auðlindir verði lagðar í alþjóíK
legt púkk, þar sem alþjóðleg*
auðmagn og alþjóðleg mann-
mergð mundi á fáum óratugun
drekkja öllu því sem heitir ís-
lenzkt sjálfstæði, íslenzk tungf’
og íslenzk þjóðartilvera. Slífe-
ráðstöfun er óframkv'æmanleg
nema meirihluti ^.1003^0^3?'
fáist til að gefa sig á valc'"
brjáluðu trúarofstæki í þeirg
anda, sem Varðberg prédikar.
Jón Trausti gerði áhrifamiklr'
skáldsögu, sem heitir Söngva-
Borga. Þar er byggt á sannsögu
legum atburðum úr lífi þessaraf
Söngva-Borgu sem var dóttil
Jóns Si.gmundssonar, sem áðuÞ
er getið, og eitt átakanlegastf'
dæmi Islandssögunnar um fórn
ardýr helvítiskenningarinnaT
gömlu. Söngva-Borga átti þf
tu.ngutak föður og móður og-
söngva genginna kynslóða ættf'
sinna, og þeir vörpuðu stökr
geislum inn í rótlaust líf henn-
ar. Þið ættuð að lesa þá sögi
og gera ykkur það ljóst, að þaé
er ekki víst, að afkomendui
okkar verði þeirra auðæfa að
njótandi, ef núverandi kynslóf
lætur í minni pokann fyrir hef
vítisógnunum þess Gottskálks
grimma, sem nú reiðir svipifí
bannfæringarinnar yfir hverj-
um þeim, sem sýnir manndáf
til að verja réttindi alþýðu o[
standa á grundvelli heilbrigðrr
ar yfirvegunar og ættjarðarholl'
ustu.
Gunnar Benediktsson. e!
1962 — ÞJÓÐVILJINN — (111