Þjóðviljinn - 06.05.1962, Blaðsíða 6

gHÓÐVILJINN
Ctntanðl: BsaatnliifutlakkaT iMn — BðalUUtanokkaniia. — ntitHiui
Humð* KJkrtasaun (ib.), UustU Tortt 6l»ts»on. BUorBnr OnBmnnduos. —
fMttuitatlóru: lr»r B. Jónaaon, Jón Blarnuos. — AngltalnEftstlðrl: OuBsatr
■tasnóuon. — RttaUóm. afgralSslft. angltalngftr, prantsmlBlft: Bkól»TÓr8nst. 1».
■bal 17-fiOO (8 ltnur). AakrlltarTerfi kr. 89.00 ft mftn. — LausasóluTerfi kr. 3.00.
PrantaaalBJa blðfirUlani hJL
íhaldið er lirætt við AlþýSu-
haudalagiS
Rósberg Snædal ræðir um horfna byggð, s
sálna frá klámi og vopn Islendingsins: fersl
ÞÁ VORU HNEFAR Á
gjaldan eða aldrei hefur það orðið eins ljóst og nú
í aðdraganda bæjarstjórnarkosninganna að Sjálf-
stæðisflokkurinn reynir að fela sig og gerðir sínar í
reykskýjum bombuáróðurs að nazista sið, í stað þess
að leggja áherzluna á staðreyndir íslenzkra stjórnmála
og iþjóðfélagsmála. Dag eftir dag er flennt yfir forsíðu
Morgunblaðsins áróðursþrugl eftir venjulegum for-
skriftum Göbbels og MacCarthys sáluga um „barátt-
una móti kommúnismanum“. í þessum bardagaaðferð-
um íhaldsins kemur fram óttinn við óvinsældir ríkis-
stjórnarinnar og áhrifin af kjaraskerðingarherferð
hennar, óttinn við aðgerðarleysið og sleifarlagið á mik-
ilvægustu þáttum borgarstjórnarmálanna, þar sem
flest sem varðar velferðarmál alþýðu Reykjavíkur fer
eftir formúlunni „of seint, of lítið“.
Að vísu er skiljanlegt að blöð illa þokkaðrar ríkis-
stjórnar vilji heldur tala um eitthvað annað en
kjaraskerðinguna, sem hún hefur látið dynja á alþýðu
landsins, þegar sú stund nálgast að kjósendum er
fenginn í hendur kjörseðill. Það tækifæri er hægt að
nota til að mótmæla kjaraskerðingunni, mótmæla árás-
'um stjórnarflokkanna, Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins á lífskjör fólksins. Með kjörseðlinum er hægt
að mótmæla misnotkun ríkisvaldsins, fnótmæla því
að stolið er með löggjöf og stjómarráðstöfunum kjara-
bótum, sem fólkið hefur unniíð sér í horðum verk-
föllum. Og ekki verður lagður fullur þungi í þau mót-
mæli nema þetta tækifæri sé notað til áð efla þann
andstœðing Sjálfstœðisflokksinsr í borgarstjórnarkosn-
ingunum í Reykjavík sem íhaldið er með réttu hrœdd-
ast við, efla sterkasta andstöðuflokk Sjálfstæðisflokks-
ins í borgarstjóminni, Alþýðubandalagið.
Iírafan nm samstöðu íhalds-
andstæðinga
¥haldið hefur fagnað því ákaflega, að tilraunirnar sem
gerðar voru í aðdratganda borgarstjórnarkosning-
anna áð sameina öfl íhaldsandstæðinga í Reykjavik,
skyldu ekki takast. Það er að sjálfsögðu rétt skilið
hjá ríkisstjórnarflokkunum, að íhaldið getur hagn-
azt á því að skilningssljóir og þröngsýnir forystu-
menn Framsóknarflokksins og Þjóðvarnarflokksins af-
stýrðu að reynt væri til hlítar að sameina alla íhalds-
andstæðinga í þessum borgarstjórnarkosningum. Með
því eykst hættan á að þúsundir íhaldsandstæðinga í
Reykjavík láti atkvæði sín falla ónýt í kosningunum,
eins og hvað eftir annað hefur komið fyrir, og gefið
Sjálfstæðisflokknum meirihluta í stiórn Reykjavík-
ur án þess að hann hefði meirihluta kjósenda á bak
við sig. Sjálfstæðisflokkurinn stórtapaði atkvæðum í
Reykjavík frá bœjarstjórnarkosningunum til þing-
kosninganna. Nú gengur flokkurinn til kosninga með
allar óvirðingar og syndir óvinsællar ríkisstjómar á
baki. Innan Sjálfsttæðisflokksins er megn óánægja
með framboðið og þá ókvörðun flokksstjórnarinnar
að lýsa algjöru vantrausti á meirihluta borgarfulltrúa
íhaldsins undanfarið kjörtímabil, en flokkurinn spark-
aði nú sex þeirra af lista sínum. Við slíkar aðstæður
setur Sjálfstæðisflokkurinn von sína fyrst og fremst
á það, að atkvæði íhaldsandstæðinga í Reykjavík
dreifist sem mest. Þó von flokksins geta íhaldsand-
stæðingar gert að engu með því að kjósa þann flokk,
sem jafnt fyrir og eftir kosningar vinnur heils hug-
ar að því að sameina alla andstæðinga íhaldsins gegn
óstjórn þess. Hvert atkvæði, sem Alþýðubandalaginu
er greitt, er krafa um samstöðu gegn íhaldinu, og
stuðlar að því að sú samstaða komist á. — s.
mikil menningarleg ábyrgð á
höfuðstað. Á Akureyri er líka
góður hópur skálda og rithöf-
unda sem höfuðborg Norður-
Iands getur verið stolt af —
sjálfur Davíð frá Fagraskógi
hinn ókrýndi jöfur þeirra.
Við skulum nú spjalla stund-
arkom við einn úr þessum
hópi.
— Þú ert Húnvetningur,
Rósberg?
— Hætt er nú við.
— Úr einhverjum Snædal?
.—. ..Ngks.gnæc^l^.er jtögin^,
skírnamafn. Hinsvegar eru til-
drögin til nafngiftarinnar senni-
lega þau að ég er fæddur í
einhverri mestu fannasveit
norðvestanlands, í Laxárdal í
Húnavatnssýslu.
— Og á hvaða bæ þar?
— Kárahlíð.
— Snædalur og Kárahlíð —
óneitanlega svöl nöfn; eða heit-
ir hlíðin eftir manni?
— Nei, ég hygg að hlíðin
dragi nafn af stormi en ekki
manni. Laxárdalur var fjöl-
vár henni samanburður við aðr-
ar sveitir óhagstæðar á vorin.
Þama var þó yfirleitt inikið
graslendi, engjalönd og tún, og
jarðimar yfirle;itt stórar.
— Var mjög vorhart þar?
— Þegar kom niður í sveit-
írnar. í kring, Langadal cg
Skagaströnd, var farið að gróa
þar á vorin iþegar ekki klökkn-
aði frammi á Laxárdal. Þessa
galt sveitin í samanburði við
aðrar sveitir, því vetrarriki og
snjóþyngsli í Laxárdal eru lít-
ið samanborið við ýmsar sveit-
ir í Þingeyjarsýslum og Eyja-
fírði. En t.d. 1918 var ekkert
hægt að heyja þar í vikutíma
um háslátt fyrir snjó, hafa
fróðir menn sagt mér. Þá fóru
menn niður í Langadal til slátt-
ar.
— Og í þessari kárahlíð í
snædal ólst þú upp?
— Ég var í Kárahlíð til átta
ára aldurs en fluttist þá að
Vesturási, næsta bæ, þar var
æska mín aðallega. Nú er þetta
í eyði langa vegu á báða bóga.
— Jarðirnar áttu löngum
höfðingjar í nágrenninu; bænd-
ur í Langadal áttu margar.
Þetta voru upphaflega selstöðv-
ar frá þeim.
— Hvernig var andlega lífið
í þessum fjalladal?
— Andlegt líf var þarna ekk-
ert síður en í öðrum sveitum.
Það var mikið af kveðskap er
gekk manna á milli, sérstaklega
lausavísur. Bókhneigð var þarna
mikil. Fátækt og fámenni hef-
ur vafalaust átt ríkan þátt í að
venja menn á að búa að sínu,
bæði í anda og bókum. Á flest-
um bæjum voru einhverjir er
gátu gert vísu. — og fleygðu
þeim. óspart á milli sín.
1 næsta nágrenni mínu var
lrka maður sem hafði á hrað-
bergi vísui) m.iög umtalaður og
umdeildur: Sveinn frá EHvog-
um.
— Þekktir þú Svein frá Elí-
vogum þá?
— Já, ég bekkti Svein vel;
hann var áðalbitbein óg lang-
mest umtalaði maðurinn á stóru
„Þá voru hnefar á lofti þegar
bændur hittust — þeir rifu and-
stæðingablöðin í tætlur. —
Þetta var Jónasartímabilinu.
. . . Hann var langmest um-
talaði maðurinn á stóru svæði,
það mátti segja að ef tveir menn
hittust var Sveinn umræðuefni,
eða ví
hneigð
um voí
vísur c
milli s
sáust í
lega u
Bóka- og blaðaútgáfa hófst á
Akureyri á öldinni sem leið.
Og hún hefur aldrei verið lögð
niður heldur hafa ýmsar bóka-
útgáfur starfað þar og enn lifir
þar góðu lífi elzta starfandi
prentsmiðja landsins. Því er
aldrei gleymt á Akureyri að
staðurinn sem þú stendur á
er höfuðstaður Norðurlands.
Um þetta eru allir sammála,
einnig . þeir sem -leyfa sér að
brosa að smáborgarasniðinu —
ef einhver slíkur skyldi finnast
á Akureyri.
Á Akureyri er allmikil bóka-
útgáfa, hin eina bókaútgáfa nú
utan Reykjavíkur, enda hvílir
byggð sveit framyfir aldamót,
þá voru 26 bæir þar — nú eru
þeir aðeins sjö í byggð. Þeir
fóru flestir í auðn á stríðsárun-
um eða þar í kring.
— Fóru bændurnir í Breta-
vinnu?
— Nei, það var ekki mikið
um þap. en þeir fluttu á betri
jarðir í nálægum sVéitúm, sem
ætíð höfðu verið þétt setnar
meðan búskapur var méira í
tízku en var að verða þá.
— Var kominn vegur og sími
í Laxárdal?
— Nei, byggðin hafði
af vegi eða síma að
an hun vár og hét.
Þetta hefur kannski gert það
að verkum að ég hef tekið
meira ástfóstri við eyðibyggðir
en almennt gerist. Ég get ekki
faxið á æskustöðvarnar í byggð,
sem annað foik, heidur blasa
nu hvarvetna við hrundar tóft-
ir og niðurtroðin tún þar sem
vagga mín stóð. Mestur hluti
dalsins ér nú afrétt undir á-
gangi hrossa og kinda í hundr-
aða taíi.
— Hvernig var hagur manna
fyrrum í þessum dal?
— Þangað leituðu fyrst og
fremst fátækir bændur, enda
flestir .leiguliðar.
—Hvorjir áttu þá jarðirnán?
fi.l — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 6. maí 1962