Þjóðviljinn - 13.05.1962, Blaðsíða 6

pröngUr í árnar. Við erumaðþví eðliiegt að vera 1 ár í sjo, öðr-
i itiridir r
'cidisstöðvar
::

(HÖÐVItllNN
flttalanðli B*»»in£n»»»t3otkm iIMd - r Bíalallst»nokkarlim. - RttaMð'nat
Husfla KJsrtanoooÐ <ib.), Uatnflo Xorfl Olafason, SlzurSur QuBmundaMO. -
Mttarltstlflrar: lyar H. Jflnsaon, Jón BJarnason. — Augiýsiníastjflrt: QuSssU
Masaðsson. — Ritstjflrn. afzreiSsla, auglýslngar, prsntsmlðja: SkðlaTðrSust. 1*.
■tel 17-500 (5 llnur). AskrlftarverS kr. 55.00 i m&n. — LausasöluverS kr. 1.00.
PrsntsmlSJa WóSvUJans HX
Móðgun við Reykvíkinga
(^íðan framboðslistar komu fram í Reykjavík hafa
umræður sýnt það einkar ljóslega að kosningarnar
í höfuðborginni eru einvígi milli Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðubandalagsins. Morgunblaðið hefur eytt öllu
rúmi sínu til þess að ræða um Alþýðubandalagið. fal-
ið öllum skriffinnum sínum það aðalverkefni, auk þess
sem teiknari blaðsins er látinn beita öllu hugviti sínu
í sama skyni. Hitt kemur naumast fyrir að Morgun-
blaðið víki að Framsóknarflokknum eða Alþýðuflokkn-
um, svo að ekki sé minnzt á aðra framboðslista sem
fram munu hafa komið í Reykjavík. Þessi málatil-
búnaður er sönnun þess að gróðamennirnir í Sjálf-
stæðisflokknum óttast einvörðungu fylgi Alþýðubanda-
lagsins; aðeins með því að kjósa Alþýðubandalagið
geta menn lýst andstöðu við íhaldsstefnuna í bæjar-
málum og landsmálum og gert kjörseðilinn að vopni
í kjarabaráttunni.
jþótt iþetta mat Sjálfstæðisflokksins á átökunum í
Reykjavík sé mjög lærdomsrfkt er málflutningur
Morgunblaðsins ekki síður fróðlegur. Blaðið f jallar ekk-
ert um þau mólefni sem um er barizt; það vúkur ekki
einu orði að borgarmálastefnuskrá Alþýðubandalags-
ins; það ræðir ekki um landsmálin sem munu að sjálf-
sögðu móta kosningabaráttuna í ríkum mæli; það vík-
ur ekki að kjaramálimum sem eru þó brýnasta við-
fangsefni þúsunda alþýðuheimila. í staðinn snýst allt
efni blaðsins um einkabréf sem íslenz'kir námsmenn
erlendis hafa sent hver öðrum fyrir mörgum árum
og einhverjir aðstandendur Morgunblaðsins hafa stol-
ið. Dag eftir dag birtir það klausur úr þessum bréfum,
skrumskælir þær og afbakar eftir þörfum og prjónar
kringum þær æsilega reyfara. Blaðið ætlast til þess
að menn kjósi ekki um málefni þegar atkvæði verða
greidd eftir hálfan mánuð, heldur láti þeir villa sig
með gjörningaþoku til !þess að fara aðra braut en
skynsemin mælir með.
faetta er ekki ný starfsaðferð hjá Sjálfsíæðisflokkn-
* um. í hvert skipti sem liðið héfur að kosningum
'hefur Morgunblaðið tekið að fjalla af makalausum
ofsa um óstandið á bökkum Volgu eða Dónár eða
Jangtsekíang, eða það reynir eins og nú að gera um-
mæli í gömlum einkabréfum stúdenta að aðalatriði
ko9ningabaráttunnar! Slík vinnubrögð sýna í fyrsta
lagi að Sjálfstæðisflokkurinn hefur sjálfur þá skoðun
á stefnu sinni og starfsaðferðum, að hann telur sig
málefnalega vera á miklum minnihluta í Reykjavík.
í annan stað ber þessi málflutningur vott um taum-
lausa fyririitningu Morgunblaðsins á dómgreind og
skynsemi kjósenda. Blaðið hefur áður lýst yfir því að
það telji félög þau, sem .almenningur stofnar til þess'
að berjast fyrir hagsmunum , sínum pg hugsjónum.
„samtök fífla einna“, og við þá skoðun fniðar blaðið
allar starfsaðferðir sínar. Málflutningur Morgunblaðs-
ins í kosningabaráttunni er móðgun við Reykvíkinga,
og þeir menn sem kjósa Sjálfstæðisflokkinn lýsa jafn-
framt yfir því að þeir verðskuldi slíka móðgun.
k llir vita að áhugi Morgunblaðsins á fjarlægum þjóð-
löndum eðá þjófstolnum einka'öréfum hjaðnar um
leið og kosningunum er lokið. Þá snúa ráðamenn Sjálf-
stæðisflokksins sér að hinum raunverulegu verkefn-
um sínum, að skammta almenningi kaup og kjör, að
tryggja auðmönnunum vaxandi gróða og völd, að
tengja íslenzka auðvaldið sem fastast auðhringum
Vestur-Bvrópu og Bandaríkjanna og hervaldi þeirra.
Um þau atriði er verið að kjósa nú sem fyrr, þótt
Morgunblaðið og Sjálfstæðisflokkurinn telji sér henta
að tala um allt annað. En æ fleiri munu verða til þess
að sanna íhaldinu þá augljósu staðreynd, að þótt stund-
um sé hægt að blekkja alla og suma sé jafnvel alltaf
feægt að blekkja, er þess enginn kostur að biekkja
alla ævinlega. — m.
1
VI5 stondum ó proskuldi nýs tíma
AII-langt er nú liðið frá l)ví
að Þór Gnðjðnsson veiðimála-
stjóri sagði okkur frá því, að
silunga- og Iaxastofnar væru á-
líka margir og árnar — hver
á hefði valið sinn stofn;
að þrátt fyrir rúmlega tveggja
áratuga afmæli rannsóknar-
starfs hafa rannsóknir á vatna-
fiskum og ám verið Iitlar hér
enn, annarsvegar vegna fjár-
skorts og hinsvegar þess að á
sérfræöinginn og aðstoðarmann
hans hefur verið hlaðiö ofur-
gnægð verkefna — annarra en
rannsókna og vísinda;
að fyrir 11 árum benti Þór
Guðjónsson á að heppilegt væri
að flytja bleiklax hingað, en
valdamennirnir töldu brjóstvit
sitt vita betur og’,skeyttu því
ekki, né hcldur tillögu hans
um eldisstöð;
að bleiklax, kominn austan
frá Sovétríkjunum hefur veiðzt
hér undanfarin tvö sumur;
að í sumar mcgum við eiga
von á að fá hér randalax, einn-
ig kominn að austan;
að mest veiði er á vatna-
svæði Ölvesár og Hvítár í
Borgarfirdi, en þó gengur einna
mest af löxum í Elliðaár;
að laxar eru
Þingeyjarsýslu.
jafnstærstir
- Þór Guðjónsson
veiðiirtálostfóri rœðir um
eldisstöðina í Kollofirði
Guðbjörg Theódórsdóttir ftðstoðarstúlka á Veiði-
málaskrifstofunni með hreisturprufu.
Gömlu klakstokkarnir taka um tveggja fermetra
gólfrými og 50 til 60 þúsund hrogn. I svona klak-
skáp sem tekur fjórðung fennetra góifrýmis má
koma 130 til KO-þúsund hrognum.
Því var heitið síðast að næst
myndi Þór Guðjónsson fræða
okkur um hvaða ráð væri bezt
til að auka laxveiði hér veru-
lega frá því sem hún er nú, —
og nú skulum við aftur byrja
að ræða við hann.
— Eru ekki „veiðimálin“
orðin einfaldari og léttári nú
en fyrst?
— F'iskræktarmálin voru ein-
föld áður! Þau voru . f isk-
rækt, gerð laxastiga ó.fl. um-
bætur á lífsskilyrðum fisksins,
flutningur fiska í veiðivötn,
eyðing sela og annars veiði-
vargs og annað, sem lýtur að
viðhaldi og aukningu stofnsins.
Áður var það trú manna að
klak í náttúrunni væri lélegt,
en auðvelt í klakhúsum, gald-
urinn væri því sá að klekja út
í húsum — og ein regla: að
sleppa kviðpokaseiðum.
Fyrir alöarfjórðungi kom þó
fram að þetta væri misskiln-
inguij, bezt væri að ala fiskinn
í eldisstöðvum og sleppa síðan
gönguseiðum, þ.e. stálpuðum
seiðum í ámar til að auka fisk-
magnið.
i— Hversvegna er betra að
sleppa gönguseiðum en kvið-
pokaseiðum?
— Það eru alltaf mikil afföll
á kviðpokaseiðum af rauðlaxi.
Rannsóknir í Kanada sýndu að
65%. af öllum kviðpokaseiðum
fórust á fyrstu mánuðum. Sam-
kvæmt sænskum útreikningum
þar sem laxaseiðum er sleppt
þriggja ára, er talið að 30% nái
göngustærð. Af þeim fjölda
skila 10% sér aftur í árnar. Við
höfum merkt í Korpu síðan
1947 og fengið niðurstöðu mjög
á sama veg.
— Hve lengi er laxinn í
fersku vatni áður en hann
gengur í sjó?
— Þrjú tii fjögur ár, 3 ár
hér syðra, 4 ár nyrðra. Við
getum notað stöðuvötn til upp-
eldis laxaseiða. En það er tak-
markað sem vötnin geta fram-
leitt. Þess vegna er stórt atriði
að ala upp gönguseiði og
sleppa þeim í árnar — og þau
skila sér örugglega í sömu
árnar aftur. Þannig ætti að
vera hægt að stórauka Iaxa-
leyti vel settir héij, að lög okk-
ar banna laxveiði í sjó. Við
getum því alið upp laxaseiði í
stórum stíl og látiö þau ganga
beint úr uppeldisstöðvunum í
sjó, — og þau skila sér aftur
sem laxar í sama ósinn; laxinn
jer,. svo átthagayís að því má.
Jreysta. Með þessti móti getum
yið beiniínis' komið upp laxa-
búum pg rekið þau eins og
hyern.^ annan '; búskap. Við
sleppum gönguseiöunum á „af-
rétt“ í sjónum — og laxarnir
skiia sér aftur — án smölun-
ar!
Það er líka möguleiki að ala
foieikju og aðrar silungategund-
ir í eldisstöðvum upp í neyzlu-
hæfa stærð.
— Er sama hvaða laxastofn-
ar eru valdir?
— Nei; ætlunin er. að reyna
að finna beztu stofnana til eld-
is. Þeir eru nokkuð mismun-
andi í eldi, sumir sérstaklega
viðkvæmir á uppvaxtarskeið-
inu. Eiginleikar laxastofnsins
eru . kynfoundnir, sumum er
Eldistjarnir í Kollafirði.
um 2 ár, áður en þeir ganga í
árnar.
—:• Hvaða þýðingu hefur sá
munur?
— Seiðin ganga í sjó 10—15
cm löng og 20—30 gr. á þyngd,
er) koma eftir árið í ámar
55—-65 cm löng og 4—5 pund á
' þyngt, en hi'n sem eru 2 ár
samíellt í sjó eru orðin 60—70
cm löng þegar þau koma aítur.
og 7—12 pund.
— Og nú emð þið að byrja
laxaeldi í Kollafirði?
— Já|, nú stöndum við á
þröskuldi nýs tíma í fiskrækt-
armálum. Einn merkasti áfang-
inn í veiðimálum ókkar er
stofnun stöðvarinnar í Kolla-
firði. Fram að þessu hefur
þetta fyrst og fremst vérið tak-
markað við vinnu við skrif-
borð, en engin aðstaða til að
gera neitt, reyna neitt. Nú opn-
ast aðstaða til að gera tilraun-
ir með nýja hluti, Og kjarninn
hlýtur að vera sá að gera eitt-
hvað sem borgar sig.
Þekking sú sem við höfum
aflað í veiðimáium er vitan-
lega' ómétanleg mndirstaöa
rekstur þessarár
og þeim leiðuin
farnar verða ..í slíku eldi.
í stöðinni í Kcllafirði
hugsum við okltur að gera
tilraunir með klak og fisk-
eltli, bæði í fersku vatni og
sjéblöndu og reyna nýjar
fiskráektafaðferðlr og sleppa
seiðum af mismunandi
stærðum. Kynbætur á laxi
og silungi verða cinnig
frandivæmdar. Þarná verð-
ur líka í framtíðinni að
kenna fóðrun og hirðingu
eldisfi.ska, svo þetta verður
í vframtiðinni nokkurskonar
skólastofnun fyrir þá mtr.n
úti um landið sein vilja
leggja stund á þennan at-
vinnuveg.
Við erum að byrja á þessu
hér og þörfnumst fyrsta flokks
fagmanna, sem ..geta kynnt sér
það sem gert er annarsstaðar
í þessum efnum, bæði í austri
og vestri, og hagnýtt það. Við
erum ekki stórþjóð og því ekki
að vænta þess að við getum
lagt mikið fram til frumrann-
sókna, en við getum hagnýtt
reynslu annarra, og tekið stökk
í framförum á sviði veiðimála.
— Hversvegna hefur ekki
verið byrjað á þessu fyrr?
— Ég hef reynt að koma upp
slíkri stofnun frá upphafi. Ár-
ið 1955 sendi ég ýtarlega grein-
argerð um þetta, en málið
hlaut ekki náð og fékk ekki
framgang. Og þegar ég kom
frá námi var klakið í almætti
sínu hér og það þýddi lítið að
segja mönnum að það væri
betra að hafa þetta öðruvísi.
— Getið 'þið byrjað starf í
Kollafirði án nýbygginga?
— Já, heyhlöðunni gömlu
hefur verið breytt í klakhús.
Súrheysturn notum við fyrir
vatnsgeymi og stóru fjárhúsi
höfum við breytt í eldishús.
Þar er lindaá, ennfremur heitt
vatn. Túnið liggur vel við og
auðvelt að búa þar til tjarnir.
Við höfum þar aðstöðu við
brimlausan fjörð að ná sjó og
gera eldistjarnir. Aðstaðan er
mjög góð í Kollafirði, hann
liggur mjög vel við. Við mun-
um þurfa að sjá öðrum fyrir
uppeldisseiðum, og þarna erum
við rétt við umferðarmiðstöð
og rétt hjá stórri útgerðarstöð
og létt. fóðuröflun. Varðandi
vandamál í efna- og fiskifræði
er stutt að fara til að leita að-
stoðar sérfræðinga og því gott
að vinna að þessu þarna.
— Hvað byrjið þið stórt í
Kollafirði?
— Við fengum hátt í 900 þús.
laxahrogn úr ám í Árnessýslu,
Elliðaánum og Leirvogsá og
auk þess lftilsháttar af hrogn-
um úr bleikju í Kleifarvatni.
Stöðvarstjóri er Erik Mogensen,
sem verið hefur starfsmaður í
11 ár við klak- og eldisstöð
Rafmagnsveitu Reykjavíkur.
Við þurfum einmitt fagmenn £
framtíðinni til að kenna öðrum
þetta starf.
— Hv.enær fékkstu augastað
á Kollafirði til laxaeldis?
— Við höfum verið að und-
irbúa þetta í mörg ár. Við höf-
um athugað þarna ána og
vatnsmagn í henni, snjóalög og
höfum efnagreint vatnið. Guð-
mundur Gunnarsson verkfræð-
ingur hefur mæit og unnið
önnur verkfræðistörf í þessu
sambandi, en hægri hönd mín
í þessum undirbúningi hefur
Einar Hannesson verið.
— Hvað býstu við mikilli
framleiðslu þarna?
— Við getu.m komizt up í 5
millj. hrogna á næstu árum
með því móti að bæta við
klakskápum. Við þurfum að
komast upp í þá framleiðslu að
hægt sé að fullnægja eftir-
spurn eftir seiðum. Ég vona
líka að við losnum við handa-
hófið úr þessu, sem hefur verið
óhjákvæmilegt vegna skorts á
kunnáttumönnum; vona að vlð
getum bæði fengið sérfræðinga
og þjálfaða starfsmenn í fram-
tíðinni.
— Með hverju ætlið þið að
fóðra þessi laxabörn ykkar?
— Fóður er vandamál í öll-
um uppeldisstöðvum. Nautalif-
ur er talin einna bezt fyrir
seiði, en það er takmarkað til
af henni og vonlaust að ætla
að byggja hér upp eldi á henni.
Við myndum helzt nota fisk-
meti og þurfum að gera til-
raunir með hvað hentar bezt.
Við ættum að geta framleitt
hér fóðurblöndur úr fiskmeti
— jafnvel til útflutnings. I ver-
stöðvum hér er mikið af ódýru
hráefni sem iíklegt er að hægt
sé að nota í ágætar fóður-
blöndur.
— Þú ert bjartsýnn á eldis-
starfið í Kollafirði?
— Ég tel mig ekki neinn
galdramann sem geti komið
þessu í fvrirmyndarlag á stutt-
um tíma. Þetta er fyrsta fram-
kvæmd okkar í þessu efni, og
ótrúlegt að maður fái ekki ein-
hver skakkaföll, þrátt fyrir alla
varúð. Við eigum eftir að læra
margt af reynslunni. Það er
rétt að flýta sér hægt, en það
sem bezt þróast gerir það oft-
ast hægt. Ég hef komið í eld-
is- og tilraunastöðvar erlendis
sem taldar voru heimska á
sinni tíð, en enginn vill missa
nú. Og þó eldisstöðin í Kolia-
firði sé ekki stór stofnun enn
er ég sannfærður um að hún
á eftir að borga sig mörg-
hundruðfalt.
Við þökkum Þór Guðjóns-
syni veiðimálastjóra fyrir
fræðsluna um laxinn — og
hina. Það er ánægjulegt að vita
að við stöndum á þröskuldi nýs
tíma í fiskirækt, — að upp
muni vaxa nýr atvinnuvegur,
að í stað enskra einglyrnis-
lorda og íslenzkra peninga-
bjálfa, að verulegu leyti, við
íslenzk veiðivötn komi íslenzk-
ir laxabændur. Það er svei
mér ekki ónýtt að eiga ár-
eða síkisósa að sjó! En hafið
ráð Þórs veiðimálastjóra: flýt-
ið ykkur hægt, tapið ekki á
flaustri, lærið af reynslunni í
Kollafirði. J. B.
ÆSKULÝÐS- OG ÍÞRÓTTAMÁL
Bæjarfélaginu ber að hafa forgöngu um uppeldisstarf æsk-
unnar og beina starfsþrá hennar á hollar brautir. Aðstöðu
æskunnar til heilbrigðrar félagsstarfsemi' verður að foæta, og
komi þar til samvinna borgaryfirvalda og æskulýðsfélaga.
1. Starfsemi Æskulýðsráðs
Æskulýðsráð verði kosið lýðræðislega í stað þess að vera
auglýsingafyrirtæki horgarstjóra, og starfi það í samráði við
æskulýðsf^ögúi. Markmið ráðsins verði að s.tyrkja starfsemi
félaganna, en ekki að hef ja samkepipi. við þau, eins og nú
vill verða. Starfsemi róðslns \rerði' auktn einkum meðal ungs
fóíks, sem lókið hefur skóianámi.
2. Húsnæði í þágu félagsmála
Tekin verði upp symvinna milli skólayfirvalda og æskulýðs-
samtaka um hagnýtingu á húsnæði því, sem fyrir hendi er
í einstaka skólum, sem miðstöð félagsstarfs meðal æskufólks
almennt í viðkomandi borgarhverfi. Jafnframt verði bætt úr
þörf þeirra borgarhluta, þar sem slíka aðstöðu skortir nú. Þetta
er brýn nauðsyn, þar sem helzta athvarf æskufóiks, sem lokið
hefur skóiaskyldu, er nú samkomu- og veitingahúsnæði, sem
stjórnast af gróðasjónarmiðum.
3. Æskulýðshöll verði miðstöð félagslífs
Æskulýðshöll verði reist í tengslum við íþróttahöllina í
Laugardal, og sé hún miðstöð alls félagsstarfs meða.1 æskufólks
og ætluð fyrir stæi-ri samkomur félaga og hópa ungs fólks.
Hún verði starfrækt í beinum tengslum við æskulýðssamtök
sem menningarstofni’n, en ekki fjárplógsfyrirtæki eða drykkju-
krá, sem hirði vikukaup og vasapeninga æskunnar á fáeinum
klukkustundum.
4. Stuðningur við íþróttahreyfinguna
íþróttir eru öllum nauðsynlegar, enda kappsmál heilbrigðu
æskufólki, ef ytri aðstæður leyfa. Þetta verða borgaryfirvöld
að viðurkenna í verki gagnvart fþróttahreyfingunni, sem ekki
hefur tekizt að efia í samræmi við íbúafjölgun og kröfur nú-
tímaþjóðfélags í þeim efnum. Fjárstyrkur og fyrii-greiðsia til
íþ’rpttá eru jafn sjálfsögð ög til"ftiéhntaimSÍá:' • Éfla ber jsam-
virinu skólá óg fþróttáfélága úm gagnkvæm afnot af íþiótta-
svæðuni og íþróttáhusum og bæta úr vöntun á slíku í hinum
ýmsu borgarhverfum.
5. íþróttahöll — simdlaugar — skautasvell
fþrótta- og sýningahöllinni í Laugardal verður að fullljúka
þegar í stað. Sundiaúgar. eða sundhallir iþarf að byggja víðar
í bænum, svo að unnt sé að framfylgja álcvæðum laga um sutid-
skyidu, einnig verði býggð sjósundlaug. Komið verði upp vél-
frystu skautasvelli, þar sem aðstaða verði tii skautaiðkunar
að staðaldri.
6. Vinnuskóli og skólagarðar
Mjög háir það borgaræskunni, hve lítil tækifæri hún hefur
til hollrar útivinnu á sumrin, en fáir komast í sveitavinnu.
Hér hafa þvf skólagerðamir og vinnuskóli borgarinnar mikil-
vægu hluriærki að gegna. Þeir þurfa að veita hvort tveggja
í senn uppeldi og atvinnu, en eru nú alltof takmarkaðir. Bæta
þarf stórlega úr á þessu sviði til hagsbóta fyrir æskuna.
g) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 13. maí 1962
Sunnudagur 13 maí 1962 — ÞJÓÐVILJINN —