Þjóðviljinn - 14.08.1962, Blaðsíða 10

Einar
Framhald al 7. síðu.
«g mikla sigra.
1 Alþingiskosningunum 1937
■vann Einar einn al sínum fyrstu
stórsigrum og stórbætti þar með
stöðu síns flokks til áhrifa í
iandsmálunum.
Mér eru þessar kosningar að
mörgu leyti minnisstæðar. I
lyrsta lagi er það, að þetta voru
fyrstu Alþingiskosningarnar sem
ég tók þátt í með atkvæðisrétti.
£g var þá í framboði í Suður-
Múlasýslu. I öðru lagi er það,
að þessar kosningar áttu eftir
að marka tímamót í stjórnmála-
baráttu hinna róttæku verka-
Jýðssinna í landinu. 1 þessum
kosningum breyttist gamla
flokkaskipúnin á Alþingi. Einar
Oigeirsson og tveir félagar hans
ióku sæti nýs flokks á Alþingi
og sköpuðu honum þar með að-
stöðu til þess að láta rödd sfna
íheyrast þar um öll mikilvæg-
astu málefni þjóðarinnar.
Sigur Einars í þessum kosn-
ingum var mikiil persónulegur
sigur fyrir hann. Aðstaða
Kcmmúnistaflokksins til þess
að ná þingsæti- í kösriingunum
1937 var vissulega mjög erfið.
Fiokku.ri.nn var þá lítill flokkur
og bjó við mjög óhæg skilyrði
til útbreiðslu og áróðurs borið
saman við hina flokkana. Kosn-
ingaicgum landsins hafði þá
verið breytt þannig, að telja
•mátti. ólíklegt, að nýir flokkar
gætu komið mönnum á þing.
iÞessum breytingum á kosninga-
lögunum bafði beinlínis verið
stefnt gegn Kommúnistaflokki
Isiands.
1 kosningabaráttunni sumarið
1937 voru frambjóðendur gömlu
flokkanna innilega sammála um
það atriði, að óhugsandi væri
að Kommúnistafkkkurinn gæti
fengið mann kosinn. — Á fram-
boðsfundum í Suður-Múlasýslu
dundi þessi fullyrðíng andistæð-
inganna á kjósendum á hverj-
um fundi. AlUaf voru menn
torýndir á því, að þýðingarlaust
væri að kjósa kommúnistana
þar sem vitað væri að öll at-
kvæði greidd þeim kæmu að
engu. gagni.
En í Reykjavík, þar sem á-
róðurskraftur andstæðinganna
var þó mestur, tókst Einari Ol-
geirssyni að þrjótast. í gegn og
stórauka við fylgi flokksins og
ná glæsilegum kosningasigri.
Það er efalaust að kosninga-
’úrslitin í Reykjavík í þessum
kosningum urðu stjórnmála-
íoringjum gömlu flokkanna
mikið og alvarlegt umhugsun-
arefni. Einar Olgeirsson var
kominn á Alþing og hafði þar
með fengið nýja stöðu í stjórn-
'jnálabaráttunni.
Enginn vafi lei.kur á því, að
persónulegt fylgi Einans Olgeirs-
sonar réð allmiklu um þennan
kosningasigur. Þeir voru margir
iþá eins og nú, sem viðu.rkenndu
stjórnmálahæfileika Einars og
xnannkosti hans, og vildu að
hann ætti sæti á Alþingi fs-
lendinga.
Síðan 1937 hefur Einar setið
óslitið á Alþi.ngi, sem þingmað-
ur Reykjavíkur. Hann hefur því
verið a’þingisimaður í 25 ár.
Árið 1938 var Sameiningar-
flokkur alþýðu — Sósíalista-
flokku.rinn — stofnaður.
Einar Olgeirsson átti manna
mestan þátt í stofnun hans og .
hefur verið mesti áhrifamaður
þess flokks frá upphafi. Einar
tók við formennsku flokksins
1939 og hefur verið formaður
hans síðan.
Enginn einn maður hefur átt
eirsson

jafn ríkan þátt'í mótun stefnu
Sósíalistall kksins og Einar Ol-
geirsson. Hann hefur ráðið því
meir en nokkur annar einstak-
lingur, að flokkurinn er breið-
ur ílokkur íslenzkra sósíalista
og róttækra verklýðssinna.
Undir stjórn Einars Olgeirsson-
ar helúr Sósíalistaflokkurinn
orði.ð stærri og öflugri flokku.r
cn Alþýðuflokku.rinn og miklu
áhrifameiri og sterkari en hann
í verklýðshreyfingu landsins.
Sósíalistaflokkurinn er nú
langsterkasti flokkurinn rneðal
verkalýðsins í landinu.. enda er
hcnn sá flokku.rinn sem verka-
lýðssamtökin eiga alltaf vísan
til stuðnings við sín málefni.
Einar Olgeirssrn er mikill
hugsjónamaður en þó raunsæis-
maður. Hann er hu.gmyndaríkur
með afbrigðum og því lifandi
baráttunfaður.
Einar er kappsfullur og ósér-
hlífinn og mikill afkastamaður.
Það var Einar Olgeirsson sem
fyrst setti fram hugmyndina um
nýsköpun atvinnulífsins í istríðs-
. lokin og gerði rækilega grein
fyrir því hvernig , hægt væri áð
koma þeim hugmyndum í fram-
kvæmd. Á grundvelli þeirra
hu.gmynda var nýsköpunar-
stjórnin mynduð 1944. Og þrátt
fyrir óblíðar móttökur sem hu.g-
myndir Einars fengu þá, frá
ýmsum þekktum stjórnmála-
mönnum í landinu og ýmsum
valdamestu bankastjórum lands-
ins, urðu hugmyndir hans að
veruleika í ýmsum mikilvægum
atriðum.
Það var í krafti þessara til-
lagna Einars Olgeirssonar, sem
það tókst að endurnýja gjör-
samlega allan togaraflota lands-
ins og hefja um leið öflu.ga at-
vinnuuppbyggi.ngu út um allt
land.
Þá var bátafloti landsins
einnig endurnýjaður og stór-
au.kinn. Frystihús voru byggð í
tugatali og fiskiðnaður lands-
manna var stóraukinn.
Einar hafði sýnt fram á með
ljósum rökum að hægt væri að
ráðast í þessar framkvæmdir
cg að auðvelt væri fyrir okkur
að selja á örugga markaði stór-
au.kna sjávarframleiðslu.
Mótbárum gömlu. , peninga-
mannanna, bankastjóranna við
Landsbankann og ýmsra heild-
sala, u.rðu að lúta. í lægra haldi:
„skýjaborgir“ Einars reyndust
framkvæmanlegar.
Jafnhliða bjartýni Einars og
stórhug á atvinnulega uppbygg-
ingu og efnalegar framfarir
þjóðarinnar, hefur annar þáttlir
verið mjög sterkur í öllum mál-
flutningi hans og í allri baráttu
hans á undanförnum órum. Það
■er sá þáttu.rinn sem snýr að
sjálfctæði þjóðarinnai'.
Einar hefur jafnan varað við
þeirri hættu sem sjálfstæði
þjóðarinnar stafaði af áhrifa-
valdi erlendra auðfyrii'tækja.
Hann hefur því verið eindreg-
inn andstæðingur þess, að er-
lendum aðilum yrðu veitt hér
nokkur ítök í auðlindum lands-
ins.
Á sama hátt hefur hann sterk-
lega varað við þeirri hættu,
sem stafaði frá einhliða lán-
tökum þjóðai'innar í Bretlandi
og Bandai'íkjunum.
Einar Olgeirsson hefur aldrei
verið neinn tæpitungumaður.
Hann heíur hiklaust og um-
búðalaust sagt skoðanir sínar
á þeim málefnum, sem hann
hefur talið þjóðina varða. Það
var fyrir slíka baráttu, sem
brezku hernaðaryfix-völdin þoldu
hann ekki í landinu á stríðsár-
unu.m.
Bi'ezk'. hei'inn á íslandi þurfti
ekki að hræðast hernaðai'rriátt
Einai's Olgeirssonar og félaga
hans. En hann b.ræddist tungu
hans og penrxa. Það gat verið
hættu.legt brezka hernúm að
Einar Olgeirsson fengi óhindi’að
að segja þjóðinni skoðanir sín-
ar á eðli stríðsins ' g á fram-
komu brezka hersii'>s hér á
landi. Af því voi’u íslenzk lög
þverbrotin og Einar og félagar
hans við Þjóðviljann flúttir til
geymslu x' enskt fangelsi.
Einar Olgeirsson hefui' á und-
cxnförnum árum alltaf verið
fremstur í flokki þeiri'a sem
barizt hafa gegn ei’lendum
stjórnmálaáhrifum í landinu.
Hann barðlst gegn Keflavík-
ursamningnum 1946, gegn þótt-
töku ísiand? í Atlanzhafsbanda-
laginu 1949, gegn koinu amei'-
íska hersins 1951 og gegn und-
ansláttarpólitxkinni í landhelg-
ismálmu 1958 og 1960.
Exnai’ Olgei.rsson hefur allan
sinn pólitíska feril verið í nár,-
um terigslúm við verkaiýðs-
hreyfinguna. Hann var um
skeið formaður Verkamannafé-
lags Aku.reyrar og áhrifamaður
í Verkalýðssambandi Norður-
lands. Hann hefur skilið stétta-
baráttuna á íslandi flestum öðr-
um betuv og bvx alltaf átt mik-
ið fvlsi. meðal verkafói.ks og
vei'klýðssinna.
Áhrifa Ei.nars hefur líka
vi.ssulega gætt í vei'klýðsbar-
áttunni á íslrndi síðu.stu ára-
tugina. Hann hefur staði.ð í
fylkingarbrjósti í verkföllum rg
iorðxð að þola margskonar árás-.
ir og bolabi’ögð stjórnarvalda
og atvinnurekenda fyrir baráttu
sína í þágu verkafólks. E'.nar
hefur allan tímann deilt kjör-
um við alþýðu manna. Hann
hefur líka mátt búa við knöpp
kjör fjáxhagslega, enda hafa
þau samtök alþýðunnar, 'sem
hann hefu.r veitt foi'ystu sjald-
an haft miki.1 peningai'áð.
Þegar Alþýðusamband fs-
lands gekkot fyrir því árið 1956
að stofna Alþýðubandalagið,
sem sérstök pólitísk samtök
verklýðshreyf.'.ngarinnar í land-
inu. og þe'.rra vinstri manna
seiri með henni vildu vinna, var
Ei.nar Olgeirsson strax einn að-
al hvatamaður þess.
Hann beitti sér fyrir bví, aö
Sósíalistaflokkurinn gerðist aö-
ili að Alþýðu.bandalaginu og
að blöð flokksins styddu það ‘
eins cg þau frekast mættu.
Með stofnun Alþýðubanda-
lagsins breikkaði enn sam-
starfssvið ídenzkra sósíalista.
Nýir aðilar, sem staðið höfðu
u.tan Sósíali.staflokksins bættust
nú í kosningaflokk hinna rót-
tæku verkalýðssinna og styrkur
verkalýðshreyfLngarinnar fór
vaxandi.
Einar Olgeii'sson var einn að-
alhvatamaður þess, að vinstri
stjórnin var mynduð eftir kosn-
ingarnar 1956. Hann var mjög
ákveðinn stuðningsmaður stjórn-
arinnar og gerði sér frá upp-
hafi miklar vonir um samstarf
vinstri manna í landinu.
Einai’ Olgeirsson hefur verið
mikilvirkur stjórnmálaforingi.
Hann hefur verið ritstjóri aðal-
blaða fyrst Kommúnistaflokks-
ins og síðan Sósíálistaflokksins,
í mörg ár. Hann hefur verið
ritstjóri Réttar síðan 1926.
Einar hefur ferðazt u.m landið
meira en flestxr aðrir, stjórn-
málaforingjar cg haldið hundr-
uð funda, jafnt í stæi’stu bæj-
um landsinS sem í fámennum
þorpum og sveitum.
Einar er bjai'tsýnn hugsjóna-
maður, en er þó fyrst og fi’emsfc
í’aunsær baráttumaður fyrir
stefnu sósíaliomans.
Grundvallaratriðið í þólitískri
baráttu Einai’s Olgeirssonar er
að vinna að sigri sósíalismans
á íslandi.
E'nar efast ekki um, að tímar
sósíalismans eru framundan.
Sigi'.i' hins vinnandi. fóik? yfir
sérhfgsmunastefnu auðmanna
og atvinnui’ekenda er ótvíræð-
ur.
Það er bví eng:n tilviljun, að
sterkustu þættirnir í stjórn-
málabaráttu Einars Olgeii'sson-
ar hafa verið og eru enn, náin
tengsl við verklýðshreyfxng-
una og ákveðin barátta fyrir
efnahagslegu og andlegu sjálf-
stæði. þjóðarinnar.
Á þessum tímamótum í ævi
Einai’s Olgeirs-onar óska ég hon-
u.m og fjölskyldu hans ailra
heilla og vi.l vænta þess að vi.ð
íslenzkir sósíalistar ínegu.rri,
njóta starfskrafta hans lengi
enn t.il sigursællar baráttu fyr-
ir framgangi sameiginlegrar
hugsjónar.
E'.rar Oigeirs'on hefur oft átt
erfiðan vinnudag. en eins og gef-
ur að skilia hefur k'na hans,
Sigríðu.r Þörvarðardóttir, ekki
heldu.r farið varhh’.ta af beim
erli sem störfum hans hefur
f y1 gt.
Um leið og ég flvt Einari
mín.ar bezt", afmælisóski.r og
okkar samh.eria hans, flvt ég
hms á.Kæti’. krnxx elnni.g beztu
óskb' u.m góða framtíð.
Það er vnn nún. að þau. hión-
in mpni á næstu árn.m n.ióta að
verðlétkum bess mi.klá og óe'.g-
ingiama strrfs ’era bau hafa
i -l'"eamál ok^-
ar íslenzkra sósíalista.
Lúðvík Jósepsson.

Vorið 1930. Lítil telpa rog-
ast með þurga byrði upp
brattan „menn,taveginn“ á
Akureyri. Gx’annvaxið glæsi-
menni greikkar sporið, tekur
við byrði telpunnar og hjálp-
ar henni á leiðarenda.
Þetta eru ein mín fyrstu
kvnni af Einari Olgeirssj’ni,
afmælisbarni dagsins. Og af
ótal myndum síðan, er þessi
þó einna efst í huga mér nú,
því að hún er táknræn fyrir
ríkasta eðlisþátt hans —
mannúðina.
Einar Olgeirsson h.efur vax’-
ið ævi sinni, afburða gáfum,
orku og hetju.lund til þess að
lótta lítillega byrðar lífsins, til
að „máttkva hann og stækka”.
Ungur rétti Einar íslenzkri
alþýðu hlýja og skilningsríka
hönd sína, bar með henni
byrðarnar, skipulagði hana
til sóknar og varð óumdeild-
ur fori.ngi hennar x' barátt-
unni fyrir hugsjón mannúð-
arinnar — sósíalismanum.
Þeir voru ekki alltof marg-
ir þegar Einar, Brynjólfur og
félagar þeirra ákváðu að
stofna sósíalistískan flokk á
Islandi, sem skildi, að auð-
valdsskipulag og mannúð geta
ekki farið saman.
En síðan þá hefur heims-
xnyndin orðið öll önnur.
Hu.gsjón mannúðarinnar
hefur ekki aðeins sigrað með-
al þriðjúxtgs jarðarbúa, held-
ur hefur hún einnig sigx’azt
á mistökum við framkvæmd
'" .'henriar i.'
' 'rHxð' 'stÓi’bi’dtn'ái!iíí-SÍái’f Ein-
ars Olgeirssonar hefur ein-
mitt fallið saman við sigur-
göngu sósíalisma og sjálf-
stæðisbaráttu tuttu.gustu ald-
arinnar.
Það er hið mikla sögulega
hlutverk Einars, að han.n tólc
öflugt og langvai'andi frum-
kvæði að því að skapa ís-
lenzki’i albýðu og íslenzkri
þjóð forvstu.flokk með stefnu
á sósíalisma og fullkomið
sjáifstæði íslands.
Afi'ek E'.n.ai's á sviði vei’k-
lýðsbarátiunnar, baráttunnar
fvrir s.iálfstæði. ættiarðarinn-,
ar, fyri.r almennum framför-
u.m, eru ei.nstæð.
Afrek hans í baráttu.nni
fvrir vexti og viðgangi
KC'mmi''.n'.staflokksins. Sósíal-
j.staflokksins og Þjóðviljans
eru ótrúleg.
R’.Sc Vax'.ð starf hans og bar-
átta hefur mótazt af hinni
ríkustu ábyrgðartilfinningu
sagnvai't haasmunum og ör-
lögum ís.lenzkrar albýðu, ís-
lenzkrar þjóðar. Hann hefur
tvinr.að saman næman skiln-
irxg hi.ns vísindaieaa. víðsS'na
marxista á vandamálu.m og
l''fshagsmunuiTi íslendinga
sem oa á allri söffu þeirra frá
u.nnh'afi ís'andsb.ióðar.
Finar Olgeirsson hefur unn-
ið margra manna verk.
Samt hefur hann ætíð haft
t’ma t;l að láta sér svo annt
um félaga sína. r.ð éa bekki
þess enain önn.ur dæmi.
Það er umhvegia manns,
V
sem er búinn hinum æðsta
kosti — mannúðinni.
Le;ð íslenzkrar albýðu ligg-
ur u.m brattan veg.
iMegi h.ún, kæri Einnr. njóta
sem leugst binnar hlýju og
sterku handar.
iMegirðu verða enn lengi
ern og ungur og upplifa vor-
j.ri. begar mannúðin s.igrar á
íslandi.
poro-Prt Þirh.iarnarson.
Framhald af 1. síðu
milijón kílómetra cg leið þeirra
verður lengri áður en hún er öll.
Lenda þeir á liriðjudag?
Ekkert hafði verið látið uppi
u.m það á mánudagskvöld hve
lengi geimförin myndu. verða á
lofti. Það var þó talið að þau
gætu haldið áfram á braut í
nokkra daga enn, þar eð þau
hefðu með sér bæði nægar birgð-
ir matvæla og súrefnis handa
geimförunum og „eldsneytis“
handa hreyfium geimfaranna.
Surriir töldu að ekki hefði ver-
ið ákveðið ■ fyrirfram hvenær
geimförin skyldu lenda, heldur
yrði það ákveðið með hliðsjón
af líðan geimfaranna og þeim á-
rangi’i sem fengizt hefði af at-
hugunum geimfaranna sjálfra og
vísindamannanna á jöröu niðri.
Þó þótti það benda til að ætl-
unin væri að geimförin lentu á
þriðjudag að sagt var að Krúst-
joff f. rsætisráðherra hefði hringt
til sovézku geimferðamiðstöðv-
arinnar og spurzt fyrir um
hvernig undirbúni.ngur að lend-
ingu geimfaranna gengi.
Margvíslegar athuganir
1 hinni opinberu tiikynningu
um geimferðirnar var sagt að til-
gangurinn með að senda tvö
geimför á loft samtímis væri sá
að gera athuganir á viðbrögðum
tveggja geimfara sem væru á
loíti samtímis við sömu skiiyrði
og einnig að kanna möguleika
á fjarskiptasambandi milli
tveggja geimfara.
]Q) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 14. ágúst 1962