Þjóðviljinn - 23.09.1962, Blaðsíða 6

þlðÐVlUINN
Utgefandi Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurð-
ur Guðmundsson (áb.) — Fréttaritstjórar: Ivar H. Jónsson, Jón
Bjarnason. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja:
Skólavörðustíg 19. — Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr.
55.00 á mýnuðc.> . J '
Stefnuyfirlýsing s
Sambandsstjórnar
/Álíklegt er að margir taki mark á þeim áróðursgus-
^ um sem ganga reglulega aftur í blöðum íhaldsins
og Alþýðuflokksins Iþegar kjósa skal stjórnir verkalýðs-
félaganna eða fulltrúa á Alþýðusambandsþing. Þá er
í nokkrar vikur bornar á borð sömu áróðurstuggurnar
ár eftir ár, fullyrðingar um „óstjórn" á Alþýðusam-
bandinu eða einstökum verkalýðsfélögum. Þegar sömu
ásakanirnar eru búnar að birtast þannig ár eftir ár,
alltaf af þessum sömu tilefnum, og það þó efni þeirra
hafi verið marghrakið, er ekki að furða þó áróðurinn
verði bragðdaufur og missi marks. Það sýnir líka
bezt alvöruna að baki og hve ritarar fhaldsblaðanna
trúa lítið á áróðurinn sjálfir, að jafnskjótt og kosninga-
baráttu er lokið eða búið að semja 1 kjaradeilu, gleym-
ast ásakanirnar um „óstjórnina" venjulega þar til er-
indrekar auðbraskaranna í landinu fá á ný sérstakan
áhuga á verkalýðsmálum.
¥jað mundi æra óstöðugan að eltast við að svara þess-
r um áróðri sem venjulega er sambland úr persónu-
níði, hreinum tilbúningi og rangfærslum, enda lætur
enginn sér það til hugar koma. En það mun vekja at-
ihygli að óhróðursgusum afturhaldsblaðanna nú undan-
farið um stjórn Allþýðusambandsins og störf hennar
svarar stjórn Alþýðusambandsins með stefnuyfirlýs-
ingu um þau mlál, sem helzt hafa verið til tekin í
áróðrinum, þar sem lögð er áherzla á kjarabaráttuna,
baráttu gegn ofþrælkuninni með styttingu vinnutím-
ans án skerðingar íheildarteknanna, um takmörkun
ibarnavinnunnar, um afstöðuna til vinnurannsókna og
hagræðingar í atvinnulífinu, um orlofsíheimilismálið
og fleira varðandi störf á næsta kjörtímabili.
¥ stefnuyfirlýsingunni tekur stjórn Alþýðusambands
íslands eindregna afstöðu gegn innlimun íslands í
Efnahagsbandalag Evrópu. Um það segir m.a. í yfirlýs-
ingunni: „Ekkert mál sem nú er á dagskrá, er að dómi
miðstjórnar eins örlagaríkt íslenzkum veúkalýð á sjó
og landi eins og afstaðan til Efnahagsbandalagsins.
Þarf ekiki á annað að minna í því sambandi en þau
ákvæði ítómarsáttmálans að tilfærsla fjármagns og
vinnuafls skuli vera frjáls milli allra bandalagsríkj-
anna og innan Efnahagsbandalagsins s'kuli ríkja alls-
herjarjafnrétti í fiskveiða- og landlhelgismálum. Eða
mundi ekki fljótlega að íslenzku sjálfstæði þrengt ef
útlendir gætu keypt hér og stofnað fyrirtæki, og þá
auðvitað vinsað úr það arðvænlegasta, útlendur verka-
lýður ií hundraða og þúsunda tali gæti boðið hér fram
vinnuafl sitt, og útlend auðfélög gætu stefnt stórút-
gerð sinni á íslandsmið með sama rétti og Islending-
ar sjálfir“. . . . „Miðstjórnin mun af þessum og mörg-
um öðrum rökum taka ákveðna afstöðu gegn hvers
konar aðild íslands að Efnahagsbandalagi Evrópu'*.
T lok stefnuyfirlýsingar sinnar leggur miðstjórn Al-
þýðusambandsins áherzlu á, að um hinar stærstu á-
kvarðanir innan verkalýðshreyfingarinnar skuli hér
eftir sem hingað til höfð sú lýðræðislega og félagslega
aðferð að „kveðja til forystumenn verkalýðsfélaga og
kalla saman ráðstefnur, er marka skuli stefnu í þýð-
ingarmiklum málum, eins og verið hefur háttur henn-
ar og svo sem gert var á þessu kjörtímabili sem nú er
að Ijúka“. En þannig hefur einmitt verið farið að, og'
fátt sýnir betur haldleysið í áróðrinum um pólitíska
misnotkun en sú staðreynd að á slákum ráðstefnum
hafa hinar mikilvægustu ákvarðanir oftast verið tekn-
ar einróma, enda þótt meðal -forystumanna verkalýðs-
félaganna séu menn úr öllum flokkum.

'íl’
Eiríks
-Þann 30. ágúst 1961 bar bað
til tíðinda á þjóðminjasafn-
inu danska, að þangað kom
kontorchef N. O. Christensen
frá Græniandsráðuneytinu með
böggul undir hendinni. Hann
afhenti verndurum þjóðminja
böggulinn og bað þá að gæta
innihaldsins vel og vandlega,
þvi það v-æri höfuðkúpa Eiriks
rauða.
I bögglinum var vissulega
höfuðkúpa, en á henni var ekk-
ert beviís um nafngiftir.
Það kom í ljós, að Ohristen-
sen sikrifstofustjóri var alls
ekki að hæðast að safnvörðun-
um og ætlaði því síður. hins
vegar vissi hann ekki betur, en
höfuðkúpan sú arna gseti alveg
eins verið af Eiríki rauða eins
og einhverjum öðrum. Hún
hafði þá nokkru áður -komið
upp úr túninu í Qagssiarssuk
eða Brattahlíð á Grænlandi.
f fyrra sumar var grafið
fyrir skóla á túninu í Bratta-
h’jíð. Verkinu var skammt kom-
ið, (þegar gröftur tók að ko-ma
upp m-eð moldinni. Djákninn
é staðnum, Lars Motzfeldt, sá
af hyggjuviti sinu, að hér var
um grafreit að ræða, Það voru
bein fornra Bratthliðinga, -sem
voru að koma á yfirborðið.
Hann stöðvaði verkið og fór
yfir á flugvöllinn við Narssars-
suaq, en þar var Christensen
skrifstof-ustjóri á leið til Kaup-
mannahafnar. Þannig komst
höfuðkúpan í hendur hans.
Fyrirhuguðu skólahúsi var
valinn annar staður, því að
ekki þótti við eiga að reisa
það á höfði Eiriks rauða. Jarð-
|Það var fleira en kirkjugarður prafiö úr jörð í Brattalilíð síðastliðið sumar. Aíkomendur Eiríks rauða urðu ekki mjög langlífir
í landinu. Við túnfótinn í iBrattaiilíð fur.dust allmiklar rústir eftir byggð Kalatd’.ita, liins grænlenzka eskimóakynstofns, sem
kom að norðan og' lagði strandlengjuna undir sig norðan frá Pearylandi og suður að Hvarfi. Hér er einri Þeirra á nistum for-
feðra sinna. Þær teljast frá 16. eða 17. ö!d. Ef til vill munu for nminjarannsóknirnar, sem hafnar voru í Brattahlíð í sumar,
varpa ljósi á það hver urðu örlög Grær.iendinga hinna fornu að lokum. — (Ljósm. B. Þorsteinsson).
Kaþólskur trúboði, Michael Wulf, stendur hér á altarishellunni
í rústum Þjóðhildarkirkju, þar sem skemaðurinn stóð forðum
og boðaði Grænlendingum fagnaðarerindið, |en hinir fornu áheyr-
endur og trúskiptingar reka sumir hauskúpurnar upp úr mold-
inni í kring. Því miður er séra Michael Wulf (eigi svo máttugur,
að hann geti fengið hina fornu Bratthlíðinga til þess að mæla,
en hann er fomfræðingur og segir forvitnum ferðamanini margt
um heilsu þeirra og útlit. (Ljósm. B. Þorsteinsson).
Skólastjórar gagnfrædestigs-
ins stofna með sór félag
Dagana 18.—19. þ. m. var
lialdinn í háskólanum stofn-
fundur Félags skólastjóra
gagnfræ'ðastigsins. Hafði nefnd
frá Skólastjórafélaginu í
Reykjavík og Félagi héraðs-
skólastjóra undirbúið félags-
stofnunina. Fundarstjóri var
Árni Þórðarson skólastjóri
Ilagaskóla en fundarritari Ól-
afur Þ. Kristjánsson skó'.a-
stjóri Flensborgarskóla.
Félagsmenn í hinu nýja fé-
lagi geta verið skólastjórar
héraðs- og gagnfræðastigs-
skóla, sem hafa setta eða skip-
aða kennara við gagnfræða-
stigið. Er tilgangur félagsins
að efla viðgang þessara skóla
og standa vörð um hagsmuni
þeirra. Hyggst féíagið vinna að
auknu samstarfi skólanna og
-að bættum kjörum og starfs-
skilyrðum skólastjóra og ann-
arra starfsmanna skólanna.
Fræðslumálstjóri mætti á
fundinum og ræddi við skóla-
stjórana ýmis vandamál skól-
a-nna, svo sem húsnæðismál og
samræmingu námsefnis og
prófa. Ýmis mál voru rædd á
f'undinum og var lögð áherzla
á nauðsyn þess, að starf kenn-
arastéttarinnar yrði meira met-
ið en nú er og stéttinni skip-
aður hærri sess í þjóðfélaginu
en hingad til hefur verið
26 skólastjórar héraðsskóla,
gagnfræðaskóla og miðskóla
sóttu funcþnn víðsve-gar að af
landinu og þrír aðrir skóla-
stjórar sendu skriflegar óskir
um að gerast félagsmenn. For-
maður fétagsns var kjörinn
Arni Þórðarson, skólas-tjóri
Hagaskóla, en aðrir ú stjórn
eru: Jón Á. Gissurarson, skóla-
stjóri Gagnfræðaskólans við
Lindargötu, Jón R. Hjálmars-
son, skóiastjóri Skógaskóla,
Magnús Jónsson, skólastjóri
Gagnfræðaskóla verknámsins
og Þórarinn Þórarinsson, skóla-
stjóri á Eiðum.
fræðingum, sem voru að leita
að úraníum utar með firðinum,
var stefnt til Brattahláðar, en
fom’.eifafræðingum var ekki til
að tjalda á Grænlandi í fyrra
haust. Þeir gengu úr skugga
um, að þarna í Brattahliðar-
túninu var forn kirkjugarður,
margar grafir frá kristnum
sið.
1 sumar komu fornleifafræð-
ingar og manpfræðingar af
ýmsum þjóðlöndum til Bratta-
hlíðar, meðal annars Kristján
Eldjiárn af. íslandi, og þar var
unnið ósleitilega að fornminja-
rannsóknum undir forustu
Dana.
metrar að flatarmáli. Á gólfi
var langeldur.
Áður hafði allmikið verið
unnið að fomrninjarannsóknum
í Brattah’.íð. Þar hafði m.a.
fundizt skálatóft. sem talin var
frá iþví um árið 1000 eða frá
dögum Eiríks. Skammt þaðan
eru rústir steinkirkju og töldust
frá 13. öld, en undir grunnfleti
hennar fundust rústir annarr-
ar steinkirkju minni, og var
hún talin frá 12. öld. Elkki er
ta’.ið, að Grænlendingar hafi
reist neina steinkirkju fyrir
aldamótin 1100.
Hverju ber að trúa?
Nú fóru menn að rýna að
nýju í fornar sögur.
Sumir telja fræðimönnum það
til ósvífni að bera brigður á
það, sem stendur í fornum
sögum. Nú er- svo mál með
vexti, að flest það, sem við
vitum eða teljum okkur vita
um forna tíma, landnám á
Grænlandi og söguöldina á
ísiandi t.d., á rætur að rekja
til íslenzkra fornbókmennta og
fornminjarannsókna, en þess-
um ágætu heimildum ber ekki
saman; þar fer tvennum og
jafnvel þrennum sögum af fjöl-
mörgum einstökum atburðum.
Menn eru yfirleitt alls ekki að
bera brigður á fnásagnirnar,
iheldur metast þeir um það,
hverju þeir eigi að trúa. Þetta
vandamál ákýtur strax upp
kolli, þegar ákvarða skal lík-
índi þess, að fornfræðingar
'hafi handleikið höfuðkúpu Ei-
ríks rauða.
Þjóðhildarkirkja
í sögu hans segir frá því,
að sonur hans Leifur dvaldist
með Ólafi ko.nungi Tryggva-
syni í Noregi;
,,Eitt si.nn kom konungur að
máli við Leif og sagði:
„Ætlar þú til Grænjands í
sumar?“
„Það ætla ég“, sagði Leifur,
,,ef það er yðar vilji“.
Konungur svarar: „Ég get, að
það muni vel vera, og skaltu
þangað fara með erindum mín-
um að boða þar kristni".
Leifur kvað hann ráða
skyldu, en kveðst hyggja, að
það erindi myndi torflutt á
Græn’.andi.
Konungur kvaðst eigi þann
mann sjá, er betur væri til
fallinn en hann, —■ „og muntu
giftu til bera“.
„Það mun þvi aðeins", segir
Leifur, „ef ég nýt yðar við“.
Lætur Leifur lí haf og er
lengi úti og hittir á lönd þau,
er íhann vissi áður enga von
til. Voru þar hveitiakrar sjá’.f-
sánir og v'ínviður vaxinn. Þar
voru þau tré, er mösurr
iheita, o.g höfðu þeir af þessu
öllu merki, sum Iré svo mik-
il, að í hús voru lögð.
Leifur fann menn á skips-
flaki og flutti heim með sér.
Sýndi hann í því hina mestu
stórmennsku og drengskap
sem mörgu öðru, er hann kom
kristni á landið, og var jafn-
an síðan kaJlaður Leifur
heppni.
Leifur tók land í Eiríksfirði
og fór heim kíðan í Bratta-
hliíð. Tóku þar allir menn vel
við honum. Hann boðaði brátt
kristni úm landið og almenni-
lega trú og sýndi mönnum orð-
sending Ólafs konungs
Tryggvasonar og sagði, hversu
mörg ágæti og mikil dýrð
fylgdi þessum sið.
Eiríkur tók því máli seint,
að láta sið sinn, en Þjóðhild-
ur gekk skjótt undir og lét
gera kirkju eigi allraærri hús-
unum. Það hús var kallað
Þjóðhildarkirkja. Hafði hún
þar frammi bænir sínar og
þeir menn. sem við kristni
tóku. Þjóðhildur vildi ekki sam-
ræði við Eirík. siðan hún tók
trú, en honum var það mjög
móti skapi.
(Eiríks saga rauða, 5. kap).
Tók Eiríkur rauði
kristni?
í Ólafs sögu Tryggvasonar í
Flateyjarbók eru enn frásagn-
ir af þessum atburðum.
Það sama sumar sendi hann
(þ.e. ÓJafur konungur Tryggva-
■son) Gissur og Hjalta til ís-
lands, sem áður er ritað. Þá
.sendi Ólafur konungur Leif
til Grænlands að boða þar
kristni. Fékk konungur honum
prest og- nokkra aðra vígða
menn að skíra þar fólk og
kenna því trú rétta. Fór Leif-
ur það sumar til Grænlands og
tók í hafi skipshöfn þeirra
manna, er þá voru ófærir og
íágu á skipsflaki. Ko.m hann
að áliðnu því sumri til Græn-
lands og fór til vistar í Bratta-
hlíð til Eiríks, föður síns. Köll-
uðu menn hann síðan Leif hinn
Kirkjur í Brattahlíð
Á margnefndu túni í Bratta-
h’ið fannst dá'íti'1' kirkjugarð-
ur, og er áætlað. að þar séu
grafnir um 100 Bratthliðingar.
í kirkjugarði þesssum hefur
; staðið dálítið bænhús, ekki ó-
svipað bænhúsinu á Núpstað,
sem margir hafa séð hér á
landi. Innanmál kirkju þessar-
ar hefur verið um 3x6. m tæp-
Jega iþó eða milli 12 o,g 15 fer-
MLJ'.'ÍJSJJi
Þcrsteinsson
sagnfræSlisg
heppna, en Eiríkur, faðir hans,
sagði, að það væri samskulda,
að Leifur liafði borgið skips-
höfn og gefið mönnum lif, og
það, að hann hefði flutl ske-
mann til Grænlands. Svd kall-
aði hann prestinn.
En þó af ráðum og áeggjan
Leifs var Eiríkur skírður og
allt fólk á Grænlandi.
(Flateyjarbók, 352 kap. Ólafs
sögu Tryggvasonar.).
Ekki er þar með al’.t upp tal-
ið, því að Grænlendinga saga
minnist hvergi á kristniboð
Leifs heppna, og í fornu riti
um sögu Noregs segir, að ís-
lendi.ngar hafi styrkt Grænland
kristinni trú, 'þ.e.a.s. að þeir
hafi kristnað Grænlendinga.
„Grænland var þá kristnað,
en þó andaðist Eiríkur rauði
fyrir kristni“.
(Grænlendinga saga 5. kap.).
„Þar í frá er Græn’.and skil-
ið af gaddfreðnum tindum, en
það þjóðland fundu og byggðu
íslendingar 0g styrktu það
kristinni trú. Það er hinn vest-
asti jaðar Evrópu óg teygir
sig nærri til Afráku eyjanna,
þar sem hafsmegin ryðst inn,
þegar flæður sjávar er“.
(Histo.ria Norwegiae).
Nú telja menn, að Grænlend-
inga saga sé elzt að stofni
þeirra heimilda, sem fjalla um
þetta efni, og runnin beint frá
Þorfinni karlsefni. Það verður
því að teljast sennilegt, að Ei-
ríkur hafi dáið heiðinn. Allt
um það getur verið, að niðjar
hans hafi holað honum niður
ií kirkjugarð að lokum. en a’.lt
er það m.iög óvíst. Sennilega
hefur því enginn litið bein
Eiríks rauða enn sem komið
Rústirnar
Kirkjurústirnar. sem fundust
í Brattahlíð síðastliðið sumar
eru tvímælalaust þær e’.ztu
sinnar tegundar, sem menn
þekkja á Grænlandi. Þær hafa
verið kenndar við Þjóðhi’.di,
konu Eiríks, og nefnast Þjóð-
hildarkirkja. Rústir þessar eru
„eigi aJlnærri“ hirum fornu
Brattc h Jðarhúsum. þótt kirkj-
an hafi sézt frá bæium. Svo
mikið var ekki va’d hins forna
víking-3 í e’V.nni, að hann gæti
bægt hinum nýja sið með öllu
úr augsýn sinni. Ingólfur land-
námsmaður og Eiríkur rauði
höfðu báðir ’.eitað styrks fornra
goða í fannraunum os leiðöngr-
um um ókunn lönd o.g siglt
skipum sínum heilir til hafna.
Þeir gerast tryggir að trúa goð-
unum, og Eiríkur er ekki fá-
anlegur til trúarskiptanna.
Síðar þegar kirkjan var ekki
framar þyrnir í augum hús-
ráðandans í BrattahUð, þá var
hún flutt og reist nieð virðu-
legra sniði heima við bæinn.
Þjóðhildarkirkja telst frá
fyrstu áratugum 11. aldar.
Græn’and er numið á 9, tUg
10. aldar, svo að ýmsir af
landnámskyns’.óðinni hafa feng.
ið leg í kirkiugarði hennar.
Það er því ærið forvitnilegt að
kynnast því, hvernig fólk þetta
var á vel’.i. Enn er þeim rann-
sóknum ekki lokið. Þó hefur
komið í Ijós. að sumir hinna
fornu Grænlendinga voru ekki
nein smámenni. Á meðfylgj-
andi mynd gægist einn þeirra
úr gröf sinni. Hann reyndist
190 sm á lengd, og var heina-
grindin skírð Magnús eða hinn
mikli. Við h’ið hins mikla
manns liggur annar. sem ekki
hefur verið burstaður í fram-
an, þegar myndin var tek-
in.
Björn Þorsteinsson.
Handsða- og myndlistarskélinn
I sumar lögðu allmargir ferðamenn leið sina a ð Brattahlíð við Eiríksf jörð til þess að hylla
Eirík rauða og skyggnast í kirkjugarðinn henaar Þjóðhildar, en þar flettu fornleifafræðingar
ofan af beinagrindum fornra Græniendinga. (Ljósm. B. Þorsteinsson).
Framhald af 12. síðu.
erindi um ýmis viðfangsefni á
sviði lista, sem á dagskrá eru
hverju sinni Einnig verða sýnd-
ar skýringamyndir og að lokum
verða frjálsar umræður. Aðgang
að umræðukvöldunum hafa nem-
endur og kennarar skólans svo
og . áhugamenn um listir utan
skólans.
Nýjar deildir við skólann í vet-
ur eru hagnýt grafík og tízku-
teiknun, og ennfremur eru um-
ræðukvöldin nýjung.
Breytingarnar
Skólastjórinn kvað breytingarn-
ar við skólann miða að því að
samræma það námsskrám við
hliðstæða skóla erlendis ' svo að
nemendur héðan geti haldið á-
fram námi ytra, ef þeir kjósa,
í beinu framhaldi af náminu
hér. Þá sagði skólastjórinn, að
enn vantaði ýmsar deildir við
skólann, svo sem í plastik, skúlp-
túr, en vegna húsnæðis'eysis
og fleiri orsaka væri ekki hægt
að starfrækja kennslu í þeirri
grein í vetur.
Yfirkennari við skólann er
Sigurður Sigurðsson listmálari
en auk þess eru við skólann í
vetur nær 20 kennarar, flestir
stundakennarar.
Sunnudagur 23. september 1962 — ÞJÓÐVILJINN —
C7i
g) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 23. september 1962