Þjóðviljinn - 10.10.1962, Blaðsíða 6

o
PI6ÐVIU1NN
Ctgefar.di Sameiningarflokkur alþýðu — SósíalistaflokKurinn. —•
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurð-
ur Guðmundsson (áb.) — Fréttaritstjórar: Ivar H. Jónsson, Jón
Bjarnason. — Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja:
Skólavörðustíg 19. — Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr.
65,00 á mánuði.
WIR BOGESENAR
Ctjórn sú sem nú situr við völd hefur svikið flest
^ þau loforð sem mest var hampað í öndverðu. Sér-
staklega hefur henni verið illa við þá stefnu sem
átti þó að vera traustasti hornsteinn samstjórnarinn-
ar, að launþegar og atvinnurekendur semdu sjálfir um
kaup og kjör án afskipta ríkisvaldsins, en atvinnurek-
endur yrðu þá einnig hjálparlaust að standa undir því
kaupi sem þeir semdu um. Engin ríkisstjórn á íslandi
hefur haft eins frekleg afskipti af kjarasamningum
og þessi; -Hún hefur tvívegis riftað öllum samningum
sem gerðir hafa verið, ómerkt hátíðlegar undirskrift-
ir atvinnurekenda áður en þær voru þornaðar. Og
nú hefur Benedikt Gröndal ritstjóri Alþýðublaðsins
lagt til að samningsfrelsi verði fellt niður með öllu en
launþegum verði skömmtuð kjörin með lagasetningu.

genedikt Gröndal hefur það að yfirvarpi að nauðsyn-
legt sé að bæta kjör láglaunafólks og reynslan
sýni að það verði ekki gert nema með aðstoð lög-
gjafans. í sumum löndum er til lagasetning um lág-
markslaun, og er verkefni slíkra laga talið það að
vernda hagsmuni þeirra launþega sem ekki geta borið
hönd fyrir höfuð sér, hafa engin samtök og eru ofur-
seldir geðþótta atvinnurekenda. Lög af þessu tagi
banna hinsvegar ekki að menn semji um hærra kaup
en hið lögbundna lágmark. En það er allt annað sem
vakir fyrir Benedikt Gröndal. Hann sagði í blaði sínu
á sunnudaginn var í grein um lágmarkslaun: „Þess
vegna er rétt að íhuga nú, rétt fyrir setningu Alþing-
is, hvort ekki ætti að fara þessa leið í haust og reyna
svo að koma á allsherjar vopnahléi í kaupgjalds- og
verðlagsmálum einhvern ákveðinn tíma, til dæmis eitt
ár.“ Hækkun lágmarkslauna á semsé að vera tengd
því skilyrði að allt kaupgjald í landinu verði bundið.
Og taki löggjafinn að sér að skammta kaupið í eitt
ár mun Benedikt auðvitað telja jafn sjálfsagt og óhjá-
kvæmilegt að þeirri iðju verði haldið áfram. Þetta er
þannig tillaga um að samningsfrelsi verði afnumið á
Islandi, en í staðinn taki stjórnmálamenn og embætt-
ismenn þeirra að sér að skammta á hvers manns disk.
0
¥|að er mjög athyglisvert timanna tákn að slík tillaga
skuli vera borin fram af Alþýðuflokknum. Þegar
sá flokkur var stofnaður á íslandi var það einmitt
einn helzti tilgangur hans að tryggja verkafólki
samningsfrelsi. Fram að þeim tíma hafði kaupið verið
skammtað af litlum Bogesenum sem drottnuðu yfir
lífi hvers einstaklings, og Alþýðuflokkurinn setti sér
það verkefni 'að txyggja mönnum frelsi til að semja
um verðið fyrir vinnu sína. Flokkurinn lagði áiherzlu
á það að samningsfrelsi væri ekki aðeins nauðsynlegt
til að bæta kjör alþýðufólks heldur væri það og einn
af hyrningarsteinum Ij'ðræðislegs stjórnarfars. En nú
vill Atþýðuflokkurinn að upp verði tekinn sá háttur
sem áður var, enda þótt hinir nýju Bogesenar eigi
ekki að hafa aðsetur í þorpunum umhverfis landið
heldur í iþinghúsinu og stjórnarráðinu í Reykjavík.
— m.
I
1
I
I
1
I
I
l
1
I
I
1
I
I
I
1
I
I
I
B
I
I
I
I
I
1
H
I
I
I
I
I
I
I
I
1
I
I
I
I
B
I
í
I
I
Allir héraðsskólar á íslandi troðfullir
Helmingi fœrri fú
skólavist en vilja
Á síðustu árum hefur aðsóknin að héraðs-
skólunum aukizt gífurlega. Það mun láta nærri,
að um 850 nemendur stundi nám í þeim í vet-
ur, en það mun vera tæpur helmingur þeirra,
sem um skólavist sækja, og er þá varlega áætl-
að. Þetta er vandamál, sem mjög brýnt er að
leysa, ef unglingafræðsla í dreifbýlinu á að kom-
ast í sæmilegt horf.
Með orðinu héraðsskóli er hér
átt við heimavistarskóla gagn-
fræðastigs. Þeir eru alls átta,
að Laugarvatni í Árnessýslu,
Reykholti í Borgarfirði, Núpi í
Dýrafirði, Reykjum í Hrúta-
firði, Laugum í Suður-Þingeyj-
arsýslu, Eiðum á Fljótsdalshér-
aði, Skógum undir Eyjafjöllum
og í Reykjanesi við ísafjarðar-
djúp.
Þessir skólar munu nú yfir-
leitt vera í þann veginn aðhefja
vetrarstarfið, kennsla hafin í
sumum þeirra, en flestir verða
þeir formlega settir um miðjan
þennan mánuð.
Þjóðviljinn vill gjarna gefa
lesendum sínum nokkurt yfirlit
um þátt héraðsskólanna í
fræðslukerfinu. I því skyni sneri
biaðið sér til viðkomandi skóla-
stjóra og fékk hjá þeim ýmsar
upplýsingar um nemendur,
kennara og . fleira varðandi
skólastarfið. Þetta yfirlit er að
vísu mjög ófullkomið, en ýmis-
legt athyglisvert kemur þó í
íljós. Eins og segir hér að ofan
munu nemendur skólanna verða
i vetu.r um 850, en það virðist
alveg ýkjulaust, að það sé tæp-
lega helmingur þeirra. sem eft-
ir skólavist æskja. Er þetta ekki
eitt dæmi þess, hverni.g þróun-
in í skólamáium er að sprengja
af sér fræðslukerfið? Mest virð-
ist eftirspurni.n eftir skólavist
aukast í heimahéruðum skól-
anna, og er ekki annað að sjá
en menntunarborsti íslendinga
fari jafnt og þétt vaxandi.
Héraðsskólinn að
Laugarvatni
Við náðum tali af Benedikt
Sigvaldasyni skólastjóra. Hann
sagði að
kennsla í 3.
bekk hefði
hafizt síðastl.
fimmtudag, en
1. og 2. bekk-
ur kæmu í
skólann um
miðjan mán-
uðinn og þá
færi form-
leg skólasetn-
ing fram. Um
120 nemendur verða í skólan-
um í vetur í 4 bekkjardeildum
— þriðji bekkur skiptist í gagn-
fræðadeild og landsprófsdeild.
„Það er afskaplega mikil eftir-
spurn eftir skólavist”, sagði
Benedilít, „ég hef nú ekki í
höndunum tölu um fjöldann, en
það er gjörsamlega ýlcjulaust,
að 2svar til 3svar sinnum fleiri
hafa sótt en skólavist fá. Enn
sem fyrr eru nemendur úr flest-
um byggðarlögum, en það er
mjög ákveðin þróun í þá átt,
að æ fleiri nemendur koma úr
heimahéraði. Á tveimur árum
tvöfaldaðist tala nemenda úr
Árnes-sýslu. Þeir eru að öðru
jöfnu látnir sitja fyrir, en reynt
er að hliðra til fyrir öðrum og
að taka nemendur, sem ekki
hafa aðstöðu til náms heima
hjá sér. Við reynum og að fá
nemendur sem víðast að, svo
að skólinn einangrist ekki.”
5 fastir kennarar eru við skól-
ann, Bergsteinn Kristjónsson,
Helgi Geirsson, Þórarinn Stef-
ánsson, Þórir Ragnarsson og
Óskar Ólafsson. Auk þessara
eru stundakennarar, en milli
skólanna á Laugarvatni (þeir
eru 4) er nokkur vinnuskipting
til mikils hagræðis. Benedikt lét
að lokum falla orð í þá átt, að
vegna hraðvaxandi aðsóknar að
héraðsskólunum síðustu ár þyrf ti
annað hvort að stækka þá veru-
lega eða fjölga þeim. Héraðs-
skólinn á Laugarvatni var stofn-
aöur 1928.
Héraðsskólinn í
Reykholti
Skólastjórinn, Þórir Stein-
þórsson, tjáði okkur, að skólinn
yrði formlega settur 28. okt., en
þriðji bekkur tæki til starfa 15.
okt. Nemendur verða rúmlega
90, eða eins og heimavist skól-
ans rúmar, tæplega 30 íl.bekk,
en liðlega 30 í 2. og 3. bekk
(landspr.) hvorum umsig. Um-
sóknir um skólavist eru miklu
fleiri en hægt er að sinna, en
skólastjóri sagði, að þeir væi'u
látnir sitja fyrir, sem ekki ættu
að skólum að hverfa í heima-
byggð. Nemendur komavíðaað;
flestir eru úr Borgarfjarðar- og
Mýrasýslum, talsvert úr Snæ-
fellsness- og Dalasýslum, sunn-
an með sjó, einnig úr Eyja-
firði og Þing.eyjarsýslum og of-
urlítið úr Reykjavík og reynd-
ar víðar að.
Við skólann starfa auk skóla-
stjóra 5 fastir kennarar, Anna
Bjarnadóttir, Björn Jakobsson,
Magnús Ólafsson, Sigríður Jóns-
dóttir og Jón Þórisson. Auk
þeirra kennir séra Einar Guðna-
son við skólann.
Aðspurður sagði Þórir skóla-
stjóri, að kennaraskortur væri
enginn hjá þeim, flestir. kenn-
aranna hefðu starfað lengi við
skólann.
Héraðsskólinn í Reykholti tók
fyr-st til starfa haustið 1931 í
framhaldi af Hvítárbakkaskóla,
sem var stofnaður 1905.
Héraðsskólinn á
Núpi
í vetur verður fjöldi nem-
end.a í Núpsskóla að líkind-
um 107, að því er Arngrímur
Jónsson skólastjóri þar tjáði
okkur. Þar verða þrír bekk-
ir, en þriðji
bekkur skipt-
ist í gagn-
fræðadeild og
landsprófs.
deild. Um eft-
irspurn eft-
ir skólavist
sagði Am-
grímur, að
Arngrímur hún væri afar
Jónsson mikil, mjög
mörgum hefði
verið neitað. Núpsskóli hefur
jafnan fengið sína nemendur
Viíða að, t. d. oft, stóran hóp úr
Reykjavík og af Suðurnesjum,
en þróunin hefur undanfarið
stefnt í þá átt, að skólinn er
í síauknum mæli skipaður ung-
lingum af Vestfjörðum. í vet-
ur verða flestir nemenda úr
nágrenninu. Arngrímur sagði,
að erfiðlega hefði gengið að
fullskipa kennaraliðið, og vant-
ar reyndar 1 kennara ennþá.
Auk skólastjóra verða í vetur
3 fastir kennarar við skólann,
Sigurður Guðmundsson, Þor-
steinn Gunnarsson og Sveinn
Pálsson. Að lokum lýsti Arn-
grímur yfir ánægju sinni með
þær breytingar á lögum um
greiðslu kostnaðar við skóla
rekna af riki og sveitafélögum,
sem Alþingi gerði í fyrra vet-
ur. Sagði hann þær hafa verið
mjög kærkomnar fyrir Núps-
skóla, vegna þess hve sýslan er
fámenn og hefur ilitla tekju-
stofna: „Það var mjög sj.álfsagt
og eðlilegt, að þessir . skólar
yrðu ríkisskólar“. Núpsskóli
var stofnaður 1906.
Héraðsskólinn að
Reykjum
Skólinn var settur 21. okt.,
en þriðji bekkur tók til starfa
um síðustu helgi, að þvi er
skóiastjórinn, Ólafur II. Kristj-
ánsson, tjáði okkur. Liðlega
100 nemendur verða að Reykj-
, g) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 10. október 1962

Héraðsskólinn að Laugarvatni.
Héraðsskólinn á Eiðuni.
um í vetur
í þremur
bekkjum, „en
þriðji bekk-
ur verður
tvískiptur í
landsprófs- og
gagnfræða-
deild, ef ég
fæ kennara",
segir Ólafur.
,,En það hef-
ur reynzt mjög erfitt; nú eru
hér fjórir fastir kennarar, en
ég er að reyna að fá þann
fimmta.“ Eftirspurnin eftir
skólavist er sem annars staðar
mjög mikil, og segist Ólafur
verða að neita fleirum um
skólavist en hana fá. „Aðsókn-
in að héraðsskólunum er
vandamál, sem þarf að ieysa.
Mér er kunnugt um, að fjöldi
unglinga í þorpum og sveitum,
þar sem ekki -eru framhalds-
skólar, verða að sitja heima og
komast ekki í skóla. Þetta er
mjög bagalegt fyrir þá, því að
nú orðið er víðast hvar krafizt
einhverrar lágmarksmenntunar
til starfa, t. d. gagnfræðaprófs.
— Við erum hér með 100 nem-
endur í 60 — til 70 manna
pláss:, og reynum þannig að
koma til móts við þá unglinga,
sem vantar tiffinnanlega skóla-
vist — Eg býst við, að stækka
mætti suma héraðsskólana, og
þegar búið vriri að gera þá vel
úr garði, sem fyrir eru, þyrfti
að toyggja nýia.“
Nemendur Reykjaskóla eru
víða að, en flestir koma úr
Strandasýslu og Húnavatns-
sýslum og allmargir eru úr
Dalasýslu.
Héraðsskólinn að
Laugum
Skólastjóri á Laugum er
Sigurður Kristjánsson, en í
vetur hefur hann leyfi frá
störfum. Settur skólastjóri í
hans stað er séra Sigui'ður
Guðnason á Grenjaðarstað.
Hann gaf okkur þær upplýs-
ingar, að í vetur yrðu nemend-
ur Laugaskóla um 110 talsins.
Þar eru 4 bekkjardeildir,
fyrsti, annar og þriðji bekkur
og svo sérstök smíðadeild, og
er hún afar vinsæl. í hana
fara nemendur oft eftir
tveggja ára nám við skólann.
Eftixspurn eft.'r skólavist er
geysilega mikil og virðist fara
vaxandi, og á þessu ári hefur
tæp’.ega 100 umsóknum verið
vísað frá. Langsamlega flestir
nemendur eru úr Suður-Þing-
eyjarsýslu, enda styrkir sýslan
skólann, en þó koma í skólann
unglingar víða af Norður- og
Austurlandi. Fastir kennarar
við skólann eru 6, Ingi
Tryggvason, Óskar Ágústsson,
Guðmundur Gunnarsson, Anna
Síefánsdóttir, Hróar Björnsson
og Guðrún Torfadóttir, Skólinn
verður settur 16. október. Að-
spurður um það, hvemig ætti
að leysa þann vanda, að veita
öllum skólavist sem vilja, sagði
Sigurður, að hann áliti, að
fjölga bæri héraðsskólum frek-
ar en að stækka þá, því að
þeir yrðu erfiðari í rekstri, ef
þeir yrðu mjög fjölmennir.
Héraðsskólinn á Laugum tók
til starfa 1924.
Héraðsskólinn á
Eiðum
Skólastjóri á Eiðum er Þór-
arinn Þórarinsson. Hann sagði
okkur, að væntanlega yrðu í
skólanum um 130 nemendur í
vetur í 6 bekkjardeildum. „Við
höfum svokallaðar framhalds-
deildir, þ. e. landsprófsdeild og
bóknáms- og verknámsdeildir
gagnfræðastigs — svo höfum
við miðskóladeild, eldri og
yngri deild“.
Nemendur í framhaldsdeild-
um komu í skólann um síðustu
helgi, en óvíst er að hinar
deildirnar byrji fyrr en í nóv-
ember vegna byggingarfram-
kvæmda. Verið er að byggja í
stað þess, sem brann í fyrra.
Um eftirspurn eftir skólavist
sagði Þórarinn, að vísa þyrfti
frá tveimur fyrir hvern einn,
sem tekinn væri og að skólinn
væri nú þegar hálfskipaður
fyrir næsta vetur. Nemendur
koma viðs vegar að, en flestir
eru af Austurlandi. Þeir sitja
fyrir slcólavist, sem ekki e:ga
aðgang að sams konar skóla í
sinni hsimabyggð.
Við Eiðaskóla starfa auk
skólastjóra 7 fastir kennarar,
Ármann Halldórsson, Þórarinn
‘víí
M Sveinsson, Björn Magnússon,
Halldór Sigurðsson, Sigrún
Björgvinsdóttir, Sigrún Einars-
dóttir og Jökull Sigurðsson.
Auk þeirra kenn:'r séra Einar
Þorsteinsson við skólann.
Alþýðuskólinn á Eiðum var
stofnaður 1919 — áður hafði
þar verið bændaskóli — og
hefur alla tið verið ríkisskóli.
Héraðsgagnfræða-
skólinn að Skógum
Jón R. Hjáimarsson skóla-
stjóri að Skógum gerði ráð
fyrir, að llo nemendur yrðu
í skólanum í vetur. Bekkjar-
deildir eru fjórar. fyrsti, ann-
■ar og þriðji bekkur, sem
skiptist í landsprófsdeild o.g
Ólafur H.
Kristjánsson
Héraðsskóiinn á Núpi.
— i
T9
gagnfræðadeild. Þriðji bekkur
hóf vetrarstarfið 2. þessa mán-
aðar, en 1. og
2. bekkur
byrja 16. okt.
og þá verður
skólinn sett-
ur. Jón lét
,af því að illa
gengi að fá
kennara; það
tókst þó, en
Jón ekki h.afa
Hjálmarsson þeir allir rétt-
indi. Fimm
fastir kennarar verða þó við
skólann vetur auk skó’.astjóra
og stundakennara: Albert Jó-
hannsson, Villiam Möller,
Snorri Jónsson, Jón Einarsson
og Arna’.dur Árnason (settur).
Aðsókn að skólanum sagði
Jón, að væri gífurlega mikil:
„Fyrir hvern, sem ég tek, neita
ég tveimur.“ Mikill meirihluti
nemenda, um 90%, er úr skóla-
héraðinu, þ.e. Rangárvallá- og
'Vestur-Skaftafellssýslum, ör-
fáir eru úr Árnessýslu og
Reykjavík. Jón R. Hjá’.mars-
son sagði, að húsnæðisskortur
bagaði skólann mjög, bæði
vantaði hús fyrir heimavistir
og einnig kennaraíbúðir, o.g
hann lagði mikla áherzlu á, að
þörfin fyrir héraðsskóla væri
mjög brýn, og þyrfti úr að
leysa.
HéraSsskólinn í
Reykjanesi
Þvi miður náðum við ekki
tali a.f Páli Aðalsteinssyni
skólastjóra Reykjanesskóla, en
á Fræðslumálaskrifstofunni
voru okkur gefnar þær upp-
lýsingar, að nemendaf jöldinn
þar væri eitthvað í kringum
70. Þetta er verknámsskóli með
þremur bekkjum. Fyrsti og
annar bekkur taka ekki til
starfa fyrr en eftir áramót og
eru um þrjá mánuði í skólan-
um, en þriðji bekkur byrjar í
þessum mánuði og er námstím.
inn 5 mánuðir. Skólinn var
stofnaður 1934.
Skipulagið rœtt
í borgarstj'órn
Á borgarstjórnarfundi sl.
fimmtudag urðu talsverðar um-
ræður um staðfestingu skipu-
lagsuppdráttar af svæðinu er af-
markast af Laugavegi, Banka-
stræti. Smiðjustíg, Hverfisgötu
og Ingólfsstræti. Hafði bqrgar-
ráð áður staðfest uppdráttinn
fyrir sitt leyti og má’.ið verið
lagt fyrir næstsíðasta borgar-
stjórnarfund en afgreiðslu þess
þá verið frestað til þess að
gefa borgarfulltrúum færi á að
kynna sér betur skipulagsupp-
dráttinn.
Alfreð Gíslason, sem óskað
hafði frestunarinnar, talaði
fyrstur og lýsti sig algerlega ó-
samþykkan skipulagsuppdrætt-
inum. Sagði hann, að við samn-
ingu uppdráttarins virtust tvö
sjónarmið hafa verið alger’ega
ríkjandi: Fyrst og fremst við-
horf til bílastæða og í öðru lagi
lóðaskipan á svæðinu eins og
hún nú er. Með skipulagstillög-
unni væru vandamál umferðar-
innar þó hvergi nærri leyst til
.hlítur en öll önnur atriði sk'pu-
lagsins hins vegar sniðgengin.
Benti hann síðan á ýmsa ann-
marka, sem hann taldi vera á
skipulagningu svæðisins og vitn-
aði ti’. ummæla sérfróðra manna
um þau. Einnig ræddi hann um
skipulagsmálin i heild og sagði
að í sk’pulagsdeild borgarinnnr
vantaði hæfa, skapandi starfs-
krafta. hví að undanskildum
skipulagsstjóra væri enginn í
deildinni með nægilega mennt-
un og þekkingu á þessum mál-
um. Bar hann að ’.okum fram
ýmsa galla mætti á honum
finna. í sama streng tók Þór
Sandholt svo og borgarstjóri, er
lagði til, að frestunartillaga Al-
freðs yrði felld.
Við afgreiðs’.u má’.sins var
tillaga Alfreðs síðan felld með
10 atkvæðum gegn 1 og skipu-
lagsuppdrátturinn síðan sam-
þykktur með 11 atkvæðum
gegn 1.
Hálf milijón í
siuesier §145
. .........' rttsí 11 •*
1 10. flokki Vöruhappdrættis
SÍBS var dregið um 1182 vinn-
inga að fjárhæð 1.730.000 kr.
Hæsti vinningurinn, Va nailljón,
kom á miða nr. 6145. sem seld-
ur var í umboðinu í Vogum.
100 þús. kr. kom á nr. 26484 í
umboðinu Þambárvöllum og 50
þús. kr. komu á nr. 17204 (um-
boð Roði) og 33605 (umboðið
Grettisgötu 26). 10 þús. kr. vinn_
ingar i’éllu á þessi númer: 2082,
5747, 7638, 10189, 13174, 15960,
20271, 27962, 31043, 32537, 36152,
36962, 37219, 53907, 54714, 56259,
58002 og 62506. (Birt án á-
fcyrgðar).
Hafin bygging
drátttrbrautar
í Stykkisbélmi
stjora að leita aðstoðar færustu
arkitekta við breytingar á skipu-
lagsuppdrættinum.
Einar Ágústsson þenti einnig
á ýmsa galla sem hann taldi
vera á skipulagsuppdrættinum.
Lagði hann áherzlu á nauðsyn
þess að hraða skipulagningu
gam’a bæjarins sem mest.
Þórir Kr. Þórðarson taldi. að
nýstárleg'ar hugmyndir kæmu
ekki fram i skipulagsuppdrætt-
inum en ’.agði hins vegar til
að hann yrði samþykktur, þótt
Stykkishólmi 9 10. — I-lér eru
hafnar framkvæmdir við bygg-
ingu dráttarbrautar á vegum
hreppsfélagsins. Sú bygging er
oröin gömul í umræðum, þótt
framkvæmdir hafi ekki haiizt
fyrr en nú. Dráttarbrautin
verður allstór, mun geta tekið
upp 250 lesta skip. Nú er ver-
ið að ýta til jarðvegi og sprengja
fyrir undirstöðum, en fram-
kvæmdir á þessu hausti munu
Uosta um eina milljón króna.
Vonir standa til, að verkinu
skili vel áleiðis næsta sumar.
Jeról.

Miðvikudagur 10. október 1962
ÞJÖÐVILJINN — (7 ,