Þjóðviljinn - 14.10.1962, Blaðsíða 7

ísrtmmMfagMr /4. swwser
pjOÐvnjnNN
S»ÐA 7
Urþví korniB náði fullum ftrosku í slíkri tið,
hvuð mun þá ekki verðu i biíðuri sumrum
Gengið um akra
SUÐURLA
Blýgrár hausthimininn hvolf-
ist yfir Suöurlandsundirlendiö.
Það hefur gránað i öll fjöll.
og Eyjafjallajökull, sem í vor
virtist að því kominn að taka
ofan snjóhettuna, er eins og
rjúpa í vetrarbúningi: hvítur
niður í tær. Birkið er farið
að skipta litum, en enn er há-
in græn eftir síðasta slátt, ný-
rekið fé af fjalli dreifir sér
um tún og haga. Um þjóðveg-
inn fara dráttarvélar og bif-
reiðar með grindavagna í eft-
irdragi fulla af fé á leið til
sláturhúsanna Það er auð-
sætt af íðju bóndans. að það
er komið haust. En enn er
ekk) öll uppskeran komin i
hús. Þar sem sáð heíur verið
til akurs á Suðurlandi í sum-
ar stendur kornið enn á
stönginni og bylgjast í h'aust-
'næðingnum. Sums- staðar hefur
það numið land i fyrsta skipti
í sögunni, annars staðar er
það gamall og hagvanur gest-
ur, og þrátt fyrir óblítt sumar
virðist það staðráðið í aS
sleppa ekk) takinu á íslenzkri
mold Kornið er komið til Is-
lands. en ekki farið
Á þessu án eru fjörutíu sum-
ur liðin síðan korni var fyrst
sáð til þroskunar á íslandi á
okkar öld. Því var sáð > litla
bletti í Aldamótagarðinum
gamla í Reykjavík. En á
Sámsstöðum í Fljótshlíð hafa
verið sánir akrar allt frá því
vorið 1927. er brotinn var akur
í fyrsta skipti á íslandi eftir
aldalangt hlé, og þeir hafa
jafnan skilað sinni uppskeru
þótt áraskipti hafi verið að
magni og gæðum. Fertug
reynsla kornræktar ætti að
vera nógu löng til þess
að sannfæra jafnvel hina lítil-
trúuðu um veruleika hennar.
En íslenzkir bsendur eru
se)ntekn>r Það er fyysi h”
allraseinustu ár. að þeii u
freistað bess að radctr
jörðum sinum. Frerns..
þessu efni hafa bændur verió
á Austurlandi. Á því sumri,
sem nú er nýliðið. breiddist
kornyrkja víðar út en áður: á
Hvolsvelli, í grasmjölsstöð
Sambands íslenzkra samvim.-i-
félaga, í sandgræðslustöðinni í
Gunnarsholti á Rangárvöllum,
á Skógasandi undir Eyjafjöll-
um og í Þingeyjarsýslu. En
á þessu sumri brást íslenzk
veðurblíða. Jörð kom kalin
víða um land undan vetrinum,
sumarið var ekkí hlýtt og í
september, kornskurðarmán-
uði íslands. komu ofsarok og
spilltu uppskerunni. ísland var
þó ekk: eitt um kornbrestinn.
Um alla Evrópu, frá Norður-
löndum suður að Miðjarðar-
hafi var almennur uppskeru-
brestur og uppskeran nýttist
illa íslendingar geta því
huggað sig við. að sætt er
sameiginlegt skipbrot. En þótt
þetta kórnár hafi farið verr
en skyldi á íslandi, þá er með
öllu ástæðulaust að örvænta.
Það mun verða brotinn akur á
íslandi næsta vor og öll önn-
ur vor, sem yfir ísland munu
koma. því að kornræktin er
orðin fastur þáttur í íslenzk-
um landbúnaði og hlutur
hennar mun vaxa þegar árin
liða Þetta síðasta sumar er
einmitt sönnun þess, að korn-
rækt er ekki fánýtur draum-
ur, heldur blákaldur veruleiki
íslenzkrar iarðræktar.
Bifeiðin ber mig hratt yfir
Rangárvöll. Ég lít út til vintsri
þar sem sandgræðslugirðing
Sámsstaðastöðvarinnar ligg-
ur. Þar hafa verið gerðar til-
raunir með alls konar gróður i
meira en tvo áratugi, kartöfl-
ur gras — og korn. Þegar ég
fór hér um í júní síðastliðn-
um glóði á svörtum sandinum
grænn kornakur. En nú er ak-
urinn ber kornið komið í hús
@n hálrourinn stóð í stökkum.
Klemen7 á 0 sló
kornið s
•10.—14. septembe j
oanmg undan óvetí,...-. sem
gerði víða svo mikinn usla. Á
sandinum þroskaðist kornið
fullum hálfum mánuði á und-
an korninu í Fljótshlíðinni,
þar sem akrar eru á þurrum
móajarðvegi eða framræstri
Eftir
Sverri
Krisfjánsson
mýri. Þetta finnst manni dá-
lítið furðulegt í fyrstu, en er
engu síður staðreynd Korn-
rækt og sandur! í fljótu
bragði virðist ekkert fráleit-
ara, en reynslan sýnir, að
korn, sem. sáð er í sand. nær
Öruggum þroska og skjótari en
á öðrum jarðvegi. sem kosta-
ríkari er talinn.
Síðastliðið vor fór ég upp að
Gunnarsholti. hinu gamla
eyðibýli, sem nú er orðið
mesta stórbú landsins. Leiðin
lá um Rangárvallaveg efri,
svartir sandflákar svo langt
sem augað eygði En allt i
einu blöstu við grænar breið-
ur, sem spruttu upp úr auðn-
inni: byggakrar á tugum hekt-
ara lands. Þarna hafði Páll
Sveinsson. h)nn tápmikli for-
stjóri sandgræðslustöðvarinn-
ar i Gunnarsholti. sáð korni
í sandauðnina hvorki plægt
hana né herfað. sáðvélin hafði
ein véla snert jarðveginn. Ég
kom hingað aftur í lok septem-
bermánaðar. Þá gengu tvær
skurðþreskivélar hvor á eftir
annarri og skáru kornið og
þreskjuðu um leið síðan var
korninu blásið upp í vörubíla.
Heima ,í Gunnarsholti kom ég
í korfihlöðurva Þar gskk korn-
K -'r rafmagni.
rnið í litla
. „j, i pokana: itip- .
lent tóður handa íslenzkuni &
búpeningi, kostaríkara og
kjambetra en forlegið korn
frá Ameríku.
Mér er engin launung á því:
þegar ég horfði á akrana á
söndum Rangárvalla, þá fannst
mér ég standa frammi fyrir
kraftaverki í íslenzkri sveit
Með því að sá komi í sandinn
hefur verið fundin upp aðferð
til að hefta eina af meinvætt-
um íslands, sandblásturinn og
sandfokið. Og meinvætturin er
ekki aðeins heft: hún er látin
bera arð í bóndans bú.
Vera má að sumir segi. að
lærðir búfræðingar í tilrauna-
stöðvum geti kannski unnið
þessi kraftaverk, en það sé
ekki á færi óbreyttra bænda
En ég heimsótti í þessari ferð
annan akur, sem einnig var
sprottinn á sandi og þar höfðu
óbreyttir íslenzkir bændur
hafið kornrækt. Það var á
Skógasandi. undir Eyjafjöllum,
hinu mikla sandflæmi milli
hafs og heiða, sem teygir sig
óslitið austur að Jökulsá. Þar
sá ég fallegasta akurinn í þess-
ari för
Þeir sem eru vantrúaðir á
kosti íslenzkra sveita ættu að
bregða sér austur í Eyjafjalla-
sveit, einkum undir Austureyja-
fjöllin. Þar finnst mér vera ein
fríðasta sveit landsins. Þegar ég
ók í hlaðið á Skógum stóð Ámi
Jónasson bóndi þar úti. Ég bar
þegar upp erindi mitt: að fá
að skoða akur þeirra Eyjafjalla-
bænda á Skógasandi. Hann tók
því vel, en bauð mér fyrst í
kornhlöðuna á Skógum. Mikill
bingur af fullþroskuðu byggi var
i hlöðunni. Þegár maður brá því
upp í sig var það hart undir
tönn, harðþroskað korn. en
þvalt viðkomu vegna tíðarinnar.
Komblásarinn var í óða önn að
þurrka það. Árni bóndi bauð
mér upp í Volkswagen sinn og
ók mér út á Skógasand. Þar
Öx af tveim línum sex raða Dönnes-byggs. Hvart um sig er fer-
tugasti ættliður sem vex á ísiandi. Hvert ax ber korn. Klenv-
enz á Sámsstöðum sáði þessu byggi, bcinum afkomanda fyrsta
byggs sem ræktað var hérlendis eftir að kornræktartilrauimar
bófust, 20. maí í vor og skar upp 15.
var ég vítm að erm eróu krafta-
verki íslenzkra sveita: vallgró-
ið tún slétt eins og fjöl teygði
sig suður og austur eftir Skóga-
sandi. 230 ha. gróið land, og
þama neðra bærist byggaktrr-
inn í kyljunni, 20 ha að stærð.
fjórð: hlutinn þegar skorirm.
Akurinn hafði staðið af sér öll
veður án þess að fella kom
eða ax. Þar sem akrirrum
sleppt: tók við sandurinn, mal-
arsandur, og óx ekki stingandi
strá:
Sex bændur eiga þennan akur
sameiginlega, hafa unnið hann
saman og keypt komsliurðarvél.
sem stóð þama rauð og gljá-
brennd, nýkomin úr verksmiðj-
unni.
Ég spurði Áma Jónasson bve
mikil uppskeran yrði af ha.
Hann vildi ekki segja neitt á-
kveðið um það. en taldi ekki
fjarri lagi, að þeir mundu fá
um 13 tunnur af ha. af þurrk-
uðu komi. Það taldi hann góð-
an árangur í þeirri tíð, sem
verið hafði í sumar.
Þessir kombændur Eyjaf jalla-
sveitar höfðu sáð stuttu eftir
miðjan april og byggt þar á
reynslu Sámsstaða. Vegna pkk-
ar stutta sumars er nauðsyn-
legt að nytja vorið sem bezt
og sá strax þegar klaki er
kominn úr jörð. íslenzkir basaid-
ur eru þegar famir að kunna
tökin á þessari nýstárlegu grein
íslenzkrar jarðræktar.
Ég heyrði það á Árna bónda
Jónassyni, að trú hans á kom-
ræktina hafði sízt minnkaið eft-
tr reynslu þessa erfiða satnars.
Hann hugsar sem svo: ef við
fáum fullþroskað kom í slíkri
tíð hvað mun þá ekki verða 1
bhðari sumrum? Á næsta vori
munu Eyjafjallabaendur sá
komi í Skógasandsauðnina,
beizla meinvættina, þoka rækt-
aninnd áfram enn nm set á þess-
ari eyðimörk sveitarmnar.
Og vorir vitru Þingeyingar,
sem síðastliðið vor sáðu komi
í akur, 60 ha að stærð, í fyrsta
skipti, hafa ekki misst móðinn
þótt haustkuldamir hafi dregið
úr þroska þess og 8 stiga frost
hafi mælzt á akrinum um miðj-
an septemþer. Kom hinna
þingeysku þænda varð linþrosk-
að vegna þessara kudda, en er
þó sæmílegasta föður. Þótfc
fyrsta komár þeirra hafi hrugð-
izt að rtokkru astla þeir ekkl
síður en Eyjaíjallabæiidur að
erja akur sinn næsta vor: þeg-
ar kom náði þó þessum þroska
i slíku sumri sem hinu siðasta,
hvað mun þá ekki verða am
önnur og mildari samnr. Það
er þvi engum hlö'ðam um það
Framhald á 8. ■■g'ðn.
íslenzkt hvtíti! IIWr sfcyTdí
trúa þvi, og samt er það salt-
Á myndinni til vinstri eru fttH-
þroskuð hvcitiöx af tilraurtai-
reit Atvinnudeildar Háskólaiis
á Skógasandi. Tíl hægri eru öx
af tvíraða Herta-byggi, eimríg
sprottin á Skógasandi í sunrar.
— Ari Kárason tók myndimax.