Þjóðviljinn - 10.11.1962, Qupperneq 7

blonviinNN
Laugardagur 10. nóvember 1902
SÍÐA 7
SICLUFIÖRÐUR
• Hann fæddist „fellisveturinn“ 1880 norður
við íshaf. Fjórtán vor hafði hann aðsetur í fjör-
unni undir bjarginu í Drangey; réri þaðan til
fiskjar og veiddi fugl. Svo fór hann líka á Hóla- j, ^
skóla. Síðan gifti hann sig.
• En svo einn dag yfirgaf hann hrossahjarð-
ir og víðáttu Skagafjarðar og fór að vinna við
byggingu fyrstu síldarverksmiðju landsmanna.
gerðist síðan „mjölkarl“. pg — „þeir eru orðnir
nokkuð margir, pokarnir sem ég hef handleik-
ið“, segir hann.
MJOLKARL NN
„Já þeir eru orðnir nokkuð murgir.
ii
segir Guðjón Þórurinsson

l«i
Þetta er Guðjón Þórarinsson. á miðjum aldri, og Jóna Sig-
urðardóttir kona hans.
Við vorum síðast stödd í
„Ákavíti“, mjölskemmunni
miklu á Siglufirði, og ætluðum
áð finna einhvern lífsreyndan
„mjölkarl“. Ofarlega í bænum
utantil hittum við mann sem
hefur séð allt verksmiðjubókn-
ið skapast. Hann heitir Guð-
jón Þórarínsson og býr i húsi
er var byggt löngu áður en
landsfeðurnir löggiltu orðið
„smáíbúð". Þetta er gamall
maður með gráar hærur. en
hress og hreyfur, en svo er
eðli Skagfirðinga. Stórar hend-
ur segja sögu um langan
starfsdag og sterk átök.
— Hvenær og hvar ert þú
fæddur Guðjón?
— Ég er fæddur á Enni á
Höfðaströnd 31. janúar 1880.
— Hvernig var á Höfða-
ströndinni 1880?
— Ég man nú vitaniega að-
eins það sem mér var sagt um
það! 1880 var svokallaður „fell-
isvetur“ Um krossmessuna ko.m
stórhríð. allsstaðar varð hag-
laust, og fé'.l mikið af fénaði
Fyrir bylinn náði faðir minr
inn öllu sinu fé nema tveim
gimbrum. en þær lifðu af í Sel-
hólunum. Féð fé’.l mest. þegar
það loks kom hungrað út á
jörðina fserrt kom hvanngræn
undan snjónum
Það var annað að lifa þá e
nú. þótt þá væri ekki keypbi-
óþarfi
•— Hvernig var búskapurinr
á Höfðaströndinni í þínu une
dæmi?
•— Á Höfðaströndinni? Þetta
voru smábú. Nokkrir höfðu 60
ær — og þótti gott. Alménnt
áttu bændur 30—40 ær, en þeir
stunduðu sjó jöfnum höndum
við landbúskapinn. Það var far-
ið i Eyna á vorin og veiddur
fugl og fiskur.
— Þú átt við Drangey?
Hvernig var þessi fuglaveiði
þar?
— Fuglinn var veiddur 1
snörur á flekum.' En á undan
þeirri aðferð var speldnaveiði
— Hvað var nú það?
— Þá var linan fest uppi á
bjarginu og snöruhum smeygt
milli þráðanna í línuósnum.
Það var ekki volkið með
spe’.dnaveiðinni! Á þeirri veiði
var byrjað um sumarmál þegar
fuglinn fór að koma í bjargið
Með flekana var róið og hafð
ir tveir fugiar. „bandingjar“
á fremsta o.g aftasta fiekanurr
Það var Ijót meðferð á banri
ingjunum. Þeir voru fastir
möru á flekanum.
— Ti! hvers voru þeir h•:',"
!r þar?
— Þeaar fuglar fluB"
fóru þeir að garga niðri -
flekunum, þá settust h’'"5
flekana og festust.
Gisli Sigmundsson á Ljó*
Stöðum cmíðaði gervifugla f:
bessara nota — os hann veidrT
Þessi Gísli fann upp taðkvö*--
ina. Hann lærði járnsmíði
Kaupmannahöfn: hann
Mnnig góður trésmiður:
— Voru fleiri hagleiksm''
jrarna?
— Já Einn var Myllu-Kobbi
.Takob hét hann og bjó lengi á
Minni-Brekku í Fljótum. Hann
fór um, smíðaði kvarnasteina
og setti uþp myllur. Steinana
hjó hann úr grágrýti. Myllurn-
ar voru knúðar vatnsafli. —
Það var mikill munur hvað
brauðið var betr.a sem þannis
var malað úr korni.
Jakob og Rannveig sýstir
hans ferðuðust einnig um og
gerðu skurði. Hann stakk hnaus-
ana, en hún hafði króka, nokk-
urs konar ífæru. og tók þann-
ig hnausana jafnóðum — þá
voru ekki gaflarnir til að
kasta með hnausum.
Þannig voru engjar þá þurrk-
aðar. Þessir skurðir voru ein-
stungnir
— En svo stunduðuð þið fisk-
veiðar í Drangey?
— Það var farið um bað bii
mánuð af sumri í fuglinn os
svo farið að smáreyna f.vrír
fisk og þegar hann kom fóru
menn að sinna honum meira.
Það voru 9 menn i félagi. 6
réru í fiskinn en 3 gættu flek-
•3 T-) n 3 'Plpglír llnriOT- ^ *
tvo báta, annan fyrir fuglinn.
b.e. flekana. fuglafar, en hinn
fyrir fiskinn. Hver háseti átti
3 niðurstöður (fleka) j sjó. en
formaðurinn hafði auk þess 3
niðurstöður fyrir fuglafarið.
(Einhverntima sjáið þið
kannski nánari lýsingu annars
Skagfirðings á þfinu í Drang-
ey á þessum órum).
— Hvernig verkuðuð þið
fiskinn barna?
— Fiskurinn var flattur og
saltaður i fjörunni. Þrír fakt-
orar, Ludvig Popp — hann
byggði húsið sem nú er Hótel
Villa-Nova á Sauðárkróki —.
Stefán Jónsson fyrir Gránu-
félagið og Claessen (faðir Egg-
erts Claessen) keyptu fisk
flattan og ósaltaðan í fjörunni.
höfðu þar menn til að salta
fyrir sig og fluttu hann síðan
til Sauðárkróks. Við fengum 2
aura fyrir ýsupundið og 2.5
fyrir undirmólsfisk og 3 aura
fyrir málþorskspundið Þetta
morrr r»r
Síldarmjölsbingurinn er eins og fjall á góllinu. Mjölsckkina þraui
iður cn bræðslu var iokið og varð því að setja mjölið á gólfið
ósekkjað. Nú eru pokarniir komnir, en fyrlr skömmu var enn
ekki hægt að sekkja mjölið þar sem geymsluskemman var £ull
upp í þak af sckkjum (sjá aðra mynd) (Ljósm. Hann. Bald.).
— Hvernig var það, var ekki
líka sigið í bjargið í Drangey?
— Jú það var oftást farið
i Eyna viku af sumri, sigið i
bjargið með járnkarla og
hreinsað burt allt lausagrjót.
til þess að ekki yrði eins hættu-
legt að síga eftir að fuglinn
var orpinn.
Hluti af bjarginu var nefnt
Heiðnabjarg Það var aldrei
farið i Heiðnabjarg. Þó heyrði
ég getið um einn er seig í
Heiðnabjarg, Ó!af í Háagerði
— Og hvemig fór?
- Festin skarst i sundur.
en það voru 2 menn fyrir
neðan og gátu tekið á móti
honum þegar hann kom niður
svo hann beið ekki bana af
fallinu.
— Þið hafið haff margvis-
legar nytjar af Drangey?
— Já. það fékk margur
málsverð í Drangey á þeim ár-
nm. En fuglaveiðin var ljót
Dýraverndunarfélagið beitti sér
fyrir þvi að bannn fiekaveið-
ina. en Magnús á Mel og Stein-
grímur Steinþórsson börðust
báðir hart á móti bví oe tóks*
'ð fella það
4 tímabili var líka heyjað 1
brangey, slegið þar á sumrum
beyið látið siga niður og svo
"utt á bátum i !and Stnndum
heyleysi var farið út i Drang-
” seinni hluta votra-’ og rif
“ sina handa kúnum. Þarna
'“r kafgras — og þettn gafst
Stundum var sauðfé haft
r'range.v. Það varð vænt fé
1 rollurnar drápust af lambs-
•urði og bá var bannað •>8t
sauðfé þar
- Var yfirleitt þröngt í b'-’
•”f nnrðan í ungdæmi þinu?
— Oft iaðraði við hnngnr á
'"•in Nauðsyniar fengust ekki
kaun=taðnum — og menn
-kulduðu Þegar kaupfétögi"
komu eerðu þau b°ð gaen
ba\: héldu vöruverðinu niðri
— Hvað var kaupið þegar
bú varst ungur þarna eða var
engin tímavlnna?
— Þá var kaupi'ð lágt. 15
Úr „Akavíti”, mjölskemmu
SR 46. Hún er hin stærsta
sinnar tegundar á öllu land-
inu, og i haust var hún alveg
full af sildarmjöli. Samtals
framleiddu verksmiðjurnar á
Siglufirði 12.900 tonn af mjöll
á sl. sumri. Á miðri mynd
færibandið er flytur pokana
í rennuna er liggur niður á
gólf skemmunnar, þar sem
byrjað er að stafla pokunum.
(Ljósm. Hann. Bald.)
aurar á tímann í sláturtiðinni!
Vöruskip komu þá á Grafarós.
Við tókum okkur eitt sinn sam-
an o.g sögðum Erlendi faktor að
við ynnum ekki nema fyrir 25
aura um tímann. Og þegar
hann sá að okkur var bíáköld
alvara gekk hann að því.
— Hvenær gerðist þetta?
" — Það mun hafa vérið 1908
eða 1907.
— Voru húslestrar og kvöld-
vökur í sveitinni þar sem þú
ólst upp?
— Það voru húslestrar allt
árið um kring. þegar ég var
strákur, nema rétt á sumrin.
Kvöldvökur voru stöku sinnum.
— Finnst þér fólkið hafa
verið betra þá en nú?
— Fólkið var misjafnt þá
eins og nú. Það var meiri
regla á heimilunum en nú er;
allt ríg:bundið.
— Hverjar voru helztts
skemmtanir fólks, þar sem
ekki voru kvöldvökur nemá
stöku sinnum?
— Það var ekki mikið um
skemmtanir. það var spilað á
spil á sunnudögum og hátíð-
um. Þorrablót voru haldiri á
Hólum og fólk ko.m þangað úr
nálægum sveitum. Á þorrablót-
um var óður fyrr alltaf étið
úr trogum, en seinna komu
menn með töskur og átu út
beim.
— Þú hefur auðvitað verið
á þorrablótunum.
— Já, — ég var i Hólaskóla
1902—1904
— Oa samt fórstu og gerð-
:=t „mjölkarl“!
— Já ég flutti hingað til
Siglufjarðar 1925.
— Hvað var helzta atvinnaö
hér þá?
— Atvinnan hér var vitan-
lega síldveiðar á sumrin og
svo þorskveiðar. Það var tals-
vérð árabátaútgerð héðan þá;
við fengum ágætan færafisk á
beustin og línufisk líka.
— Hvenær byrjaðir þú að
vinna hiá Síldarverksmiðjum
’’'kisins,
— Ég vann við að byggja
fyrstu rikisverksmiðjuna hér
á Siglufirði og hef síðan unn-
ið i verksmiðjunum. þangað
til ég hætti að geta unnið. Ég
vann alltaf í mjölinu
— Þú hefur þá handleikið
nokkra mjölpoka samtals.
— Já. þeir eru orðnir nokk-
uð margir, mjölpo.karnir. sem
ég hef handleikið.
Framhald á 9. síðM
i

i