Þjóðviljinn - 27.11.1962, Blaðsíða 9

t'riðjudagur 27. nóvember 1962
ÞJÓÐVILJINN
SÍÐA 9
FISKIMÁL - Eftir Jéhcmn J. E. Kúld
SÍLDVEIÐAR OG
FERSKSÍLDARVERÐ
Nú er loksins síldveiðideil-
an leyst og flotinn kominn á
miðin að mestum hluta, og
veiðar byrjaðar. En enginn er
fær um að reikna út það tjón
sem Hin langvirtna stöðvun
skipanna hefur valdið. Hins-
vegar er hægt að slá því föstu,
að útflutningur ökkar í ár
verður af þessum sökum mörg-
um milljóna tugum króna
minni, heldur en hanrt hefði
getað orðið, ef flotanum hefði
verið haldið til veiða með eðli-
legum hætti.
Ýmsir hafa spurt mig hvað
valdi því að hæsta verð á
haustsíld hér til vinnslu er 1.75
fyrir kg. en margir verðflokkar
líka neðan við þetta verð. Á
sama tíma er það skjalfest og
sannað að verð í Noregi er á
sambærilegri síld til allrar
vinnslu til manneldis norskar
kr. 0.60 eða í ísl. kr. 3.60 pr.
kg. Hér þer mikið á milli, og
er því ekki furða þó menn
spyrji. Það hafa verið skipaðar
rannsóknarnefndir á íslandi af
minna tilefni. En áhuginn fyrir
rannsókn á þessu fyrirþæri er
ekki fyrir hendi hjá íslenzkum
valdstjómarmönnum í dag.
Munurinn á síldarverði hér og
í Noregi er í fullu samræmi við
þann mismun sem er á fisk-
verði á öllum tegundum fisks í
þessum tveimur löndum. Það er
satt, að norskur útvegur og
norskt ferskfiskverð hefur
fengið smávegis uppbætur á
síðustu árum, en sé þeim upp-
þótum jafnað niður á heildar-
magnið, þá verða það aðeins
fáir aurar á hvert kg. af fiski
og síld, svo megin mismun
á verðinu er ekki þar að finna
og verður að leita annarsstaðar
að hónum.
íslenzka rannsóknar-
nefndin
Ég var búinn að gleyma því,
að hálfopinber rannsóknar-
nefnd fór héðan til Noregs á
sl. vetri til að rannsaka _ mis-
muninn á fiskverðinu. En það
litla sem komið hefur fram
opinberlega frá þessari nefnd.
var illa unnið, og sumt beinlín-
is rangtúlkað, eins og ég
sýndi strax fram á eftir að
skrif um þetta mál var birt í
Ægi þegar eftir heimkomu
nokkurs hluta nefndarinnar.
Það er alveg áreiðanlegt, að
með þvílíkum vinnubrögðum og
þarna voru viðhöfð, verður
sannleikur þessa máls aldrei
leiddur til öndvegis, enda hef
ég ekki getað komið auga á, að
það hafi getað verið tilgang-
ur fararinnar hjá þessari bless-
aðri nefnd.
Við vitum um sumt
en ekki allt
Það er gefið mál að okur-
vextir lánastofnana taka fyrir-
hafnarlítið í sinn hlút -rtokk-
urn hluta af mismuninum á
ferskfisk- og fersksíldarverð-
inu f Nöregi og hér. Enda sér
það á, því bönkum fjölgar hér
eins og gorkúlum á fjárhús-
haug, svo menn gætu freistazt
til að halda, að bankastarfsemi
væri orðin höfuðatvinnuvegur
Islendinga í stað sjávarútvegs.
En svo vísir voru hagspek-
ingar ríkisstjórnarinnar, að þeir
sáu strax að meira þurfti til
en okurvextina eina til að
þrýsta svo niður verði á fiski
og sfld að sjómenn fengju i
sinn hlut ekki 50% af því verði
sem greitt er sjómönnum í
næstu löndum fvrír samsæonar
næstu löndum fyrir samskonar
hinn illræmdi útflutningstollur
í góðar þarfir, því með honum
er hægt að þrýsta niður verð-
inu alveg gifurlega. Og hér
voru ráðamennimir ekkert
smátækir, bví í stað tæplega
*/s% í toll af fiskafurðum í
næstu löndum hjá keppinaut-
um okkar. komu nú h.iá okkar
vísu landsfeðrum 4—7*/?.% út-
flutningstollur.
Mér vitanlega hafa okkar
mörgu og góðu hagfræðingar
ekki reiknað það út fyrir al-
menning, hve hárri upphæð
þetta nemur í hráefnisverðinu
á síld og fiski. Hvort þetta
tvennt sem hér hefur verið
nefnt, okurvextir og okurút-
flutningstollur, nægja til að éta
upp hinn gífurlega mismun á
hráefnisverði hér og í Noregi
skal ósagt látið. En þó gæti ég
freistazt til að halda, að þetta
dugi ekki til, og verði því að
leita þess sem á skortir með
Samanbufði' á fleiri liðum.
Sjómenn hlunnfarnir
Með hinu lága ferskfisk- og
fersksíldarverði hafa sjómenn
verið hlunnfarnir alveg sérstak-
lega.
Útvegsmenn hafa náð til sín
nokkrum hluta þess sem af sjó-
mönnum er tekið með útflutn-
ingstollinum, með því að láta
ríkið greiða vátryggingargjöld
skipanna. Á sama tíma og rík-
isstjórnin státar af því að all-

Ingimar Óskarsson með blöð úr undafíflasafni sínti. Ljm. Þjv. A.K.
Ingimar Óskarsson
Ingmar Óskarsson náttúru-
fræðingur er sjötugur í dag.
Hann er fæddur í Klængshóli
í Skíðadal, sem gengur inn af
Svarfaðardal við Eyjafjörð.
Foreldrar hans voru Óskar
Rögnvaldsson bóndi þar og
kona hans Stefanía Jónsdóttir
— A Klængshóli ólst Ingimar
upp, og mun faðir hans hafa
boðið honum jörðina, er hann
hætti búi. en sonurinn var
hins vegar ekki fyrir búskap
og afþakkaði boðið. Var það
mikið happ fyrir fslenzk nátt-
úruvísindi.
Skólaganga Ingimars varð
ekki löng. Þriggja vikna til-
sagnar naut hann fyrir ferm-
ingu, og 17 ára gámaíll sezt
hann í Gagnfræðaskólann á
Akureyri og útskrifast þaðan
vorið 1913. Síðan hefur Ingi-
mar ekki setzt á skólabekk en
oft við kennarapúlt. Sakir fá-
tæktar og reyndar heilsubrests
gat hann ekki haldið áfram
skólanámi. en hann gafst ekki
upp. Á unglingsárum hafði
hann þegar komið sér upp safni
plantna og dýra áður en hann
fór i Gagnf-ræðaskólann, en
þar kenndi honum m.a. Stefán
skólameistari Stefánsson, höf-
undur Flóru • Islands, og mun
hafa haft mikið dálæti á hin-
um unga manni.
Á árunum 1913—’23 kenndi
Ingimar víðs vegar um Eyja-
fjörð en fluttist til Akureyrar
1923 og bjó þar til 1936. Þar
stundaði hann ýmis störf.
kenndi m.a. grasafræði í
Menntaskólanum þar og vann
á skrifstofu Gefjunar. En sam-
fara skrifstofuvinnu á Gefjun
hafði hann um skeið umsjón
með Lystigarði Akureyrar og
hóf vinnu í garðinum fyrir
venjulegan fótaferðartíma á
morgnana, var á skrifstofunni
á daginn og svo aftur í garð-
inum fram á kvöld. — Árið
1936, flutti Ingimar í nágrenni
Dalvíkur og geris.t bóndi í
Svarfaðardal í nokkur ár en
stundar jafnframt kennslu.
Eftir stríð. flutti fjölskyldan tíl'
Reykjavíkur, þar senj Ingimar
kenndi náttúrufræði við gagn-
fræðaskóla í tvo ár, ón 1947
ræðst hann að Fiskideild At-
vinnudeildar Háskólans óg hef-
ur starfað þar síðan.
Á Fiskideild hefur hann að-
allega fengizt við aldursákvarð-
anir á þorskfiskum. Er það
lýjandi smásjárvinna, sem
krefst mikillar glöggskyggni og
dómgreindar, en hvorttveggja
á Ingimaf í ríkum mæli. Þótt
hann hafi verið af léttasta
skeiði, • er hanrt hóf' starf
á Fiskideild og ekki fertgizt
neitt áður við ákvarðanir á
aldri fiska, varð hann brátt
svo leikinn í því starfi, að
fáir menn núlifandi, sem við
slík störf fást, munu standa
honum á sporði;
Á Akureyrarárum sínum
kynntist Ingimar konu sinni.
Margréti Steinsdóttur. Eiga þau
hjón 3 uppkomin böm: Öskar
bókavörð, Ingibjörgu búsetta á
Akranesi, og Magnús píanóleik-
ara.
Þessi störf Ingimars, sem hér
hafa verið talin, eru aðeins
fátt eitt af því, sem hann hef-
ur tekizt á hendur. Eitt hið
merkiiegasta við manninn er
það, að þau störf, er aflað
hafa honum vísindafrægðar út
fyrir landsteinana, eru öll unn-
in í frístundum. — Á árunum
1921—’23 safnaði Ingimar skel-
dýrum við Eyjafjörð og hélt
því áfram í mörg ár og gerir
reyndar enn. Hann eignaðist
mikið skeídýrasafn,. sem ríkið
keypti síðar af honum. Hann
rannsakaði hvaða skeijar eru
aðalfæða ýsunnar og reit um
það- merka grein. Árið 1952
kom út bók hans um íslenzkar
skeljar, og nú á þessu hausti
ný bók um sæsnigla. Er mik-
sjötugur
ill fengur að báðum þessum
bókum. Fyrr á þessu ári kom
út bókin „Fiskar í litum" en
Ingimar samdi texta þeirrar
bókar ásamt greiningarlyklum.
Með þessum skeldýrabókum
hefur Ingimar þó ekki sagt
skilið við skeldýrin, því að
hann vinnur nú m.a. að því
að koma á fót skeldýrasafni
fyrir Fiskideild.
Menn gætu haldið, að hér
væri upp talið allt það, sem
Ingimar hefur afkastað í frí-
stundum sínum, en það er
langt frá því. Hann hefur að-1
allega helgað sig rannsóknum
á íslenzkum jurtum. Gróðurat-
huganir og plöntusöfnum hóf
hann þegar 1908 og hefur stund-
að þær æ síðan. Margar rann-
sóknaferðir hefur hann farið
um landið og skrifað fjölda
ritgerða um plöntufræði bæði
í íslenzk og erlend visindarit
Yrði of langt mál að telja
þær upp hér, auk þess em
ég er ekki vel kunnur vísinda-
störfum hans á sviði plöntu-
fræði. En rannsóknastörf hans j
á því sviði hafa aðallega fjall- 1
að um undafífla. Árið 1957 gaf
Vísindafélag Islendínga út bók
eftir Ingimar um nýjar teg-
undir undafífla á íslandi, en
hana reit hann á latínu. önn-
ur bók um íslenzka undafífla
kom svo frá hendi Ingimars
tveim árum síðar. Einnig hef-
Framhald á 10. síðu I
ar uppbætur til útvegsins hafi
verið afnumdar, greiddi þessi
sama ríkisstjórn togaraeigend-
um fyrir að láta skipin liggja
bundin í höfnum stóran hluta
úr árinu. .
Sá er munurinn á uppbótun-
um í tíð v-stjórnarinnar og þess-
um uppbótum, að vintsri stjórn-
in greiddi uppbætur á fenginn
afla. En viðreisnin greiddi fyrir
það að láta togarana liggja að-
gerðarlausa. Með þessu er ekki
sagt að útvegurinn hafi ekki
þurft þessa styrks með, því
eins og ég hef áður margoft
sýnt fram á hefur útvegurinn
búið við alltof lágt hráefnis-
verð. Það er óbein viðurkenn-
ing hjá viðreisnarstjóminni að
hún hafi þrengt um of kosti
sjávarútvegsins, þegar hún tók
að sér að annast greiðslu á
vátryggingargjöldum vélbáta-
flotans, í stað þess að iáta
skipaeigendur annast það sjálfa
eins og eðlilegast var í einka-
rekstri. En máski hefur stjóm-
arherrunum fundizt bót í því
máli, að þeir gátu á þennan
hátt látið sjómennina greiða
nokkum hluta þessarar upp-
hæðar með lækkuðu ferskfisk-
verði af völdum hins alræmda
útflutningstolls. Þetta greiðslu-
fyrirkomulag hefur því verið
hálfgert feimnismál þessarar
ríkisstjómar, o þessvegna
hefur sjávarútvegsmálaráðu-
neytið líklega komið útibúi sínu
sem þessar greiðslur annast
fyrir úti í bæ, þar sem lítið
ber á því.
Þar er ekki barizt
eins og hér
Á sama tíma og íslenzkir út-
vegsmenn lögðu skipum sínum
til að fá lækkuð kjör síldveiði-
sjómanna, fylktu útvegsmenn
og sjómenn liði í Noregi og
kröfðust 20% hækkunar *á fisk-
verði á næstu vetrarvertíð. Hér
virðast vera talsvert ólík við-
horf og hefur svo lengi verið.
Um langt árabil hafa sjómenn
og útvegsmenn staðið saffnan í
Noregi að kröfunni um hærra
fiskverð. Með sameiginlegu á-
taki hefur þeim líka tekizt að
hækka sitt ferskfisk- og fersk-
síldarverð eins og raun Ler
vitni. Það hefur aldrei kom-
ið til mála þar í landi að bjóða
útvegsmönnum eitt verð og
sjómönnum annað, eins og hér
hefur oft viðgengizt. Slíkt og
þvílíkt mundi vera talið fyrir
neðan allt velsæmi þar í landi.
Þurfa að standa
saman
Útvegsmenn og sjómenn
þurfa að standa saman _m
sómasamlegt fersfiskverð og
um að kosti sjávarútvegsins sé
ekki þrengt svo með opinber-
um álögum að báðir hafi skaða
af. Svo lengi sem ríkisvaldinu
tekst að aðskilja sjómenn og
útvegsmenn í kröfunni um
hærra fiskverð, næst ekki sá
árangur sem nást mundi ef
þessir tveir aðilar stæðu saman.
En til grundvallar þessum
ólíku viðhorfum í Noregi
og hér liggur þessi ástæða: í
Noregi selja flestir útgerðar-
menn fiskinn ferskan upp úr
sjó, og hafa því sömu hags-
muni og sjómenn að fá sem
hæst verð. En hér er mikill
hluti útvegsmanna fiskkaup-
menn jafnhliða því sem þeir
eru útvegsmenn. Þeir kaupa
því fiskinn af sjómönnunum og
vilja að sjálfsögðu fá hann fyr-
ir eins lágt verð og hægt er.
Þetta er mannlegt og eðli allra
viðskipta. En í skjóli þessara
ólíku hagsmunasjónarmiða út-
vegsmanna og sjómanna hefur
ríkisvaldinu oft tekizt að fé-
fletta báða. Og ég vil segja, að
ástandið í þessum málum nér,
beri því glöggt vitni, hvaða á-
rangur þetta hefur borið.