Þjóðviljinn - 01.02.1963, Blaðsíða 7

Föstudagur 1, íebrúar 1963
ÞJÓÐVILJINN
SIÐA 7
Þjóðleikhusið:
A UNDANHALDI
(TCHIN - TCHIN)
eftir Francois Billetdoux
Leikstjóri:
Baldvin Halldórsson
Paris: lítil veitingastofa seint
á degi. Þar hittast miðaldra
maður og kona og hafa ekki
sézt áður á asvinni, þau segja
til nafns síns og taka síðan
að raeða viðkvæm einkamál.
Bæði eru útlendingar í París,
hann heitir Cesareo og er
ítalskur verktaki og kaup-
sýslumaður sem hafizt hefur
úr sárri fátækt og komizt i
álnir, kvæntur franskri konu;
hún er Englendingur, Pamela
Það eru rómantískar, væmnar
og vinsælar hjónaskilnaðarsög-
ur okkar daga sem verða fyr'ir
oddhvössum skeytum hans að
þessu sinni, en það er annað
en fátítt í skáldsögum. kvik-
myndum og leikritum að fólk
sem lcndir í svipuðum raunum
og þau Pamela og Cesario nái
saman að lokum, unnist hug-
ástum og lifi vel og lengi. I
leikriti hins franska skálds er
allt á sínum stað: maður og
Róbert og Jóhann Pálsson í hlutverkum sínum.
að nafni, gift velmetnum
frönskum lækni. Það verður
brátt lýðum ljóst hvernig á
stefnumóti þessu stendur —
kona Cesario er orðin ástmær
læknisins eiginmanns Pamelu,
tvennum hjónaböndum er
Stefnt í bráðan voða; hvað á
að taka til bragðs? Ráðagerðir
og heilabrot hinna smáðu skip-
brotsmanna reynast innantóm
orð og veiklað fálm og sár
þeirra ólæknandi; þau stara
úrræðalaus og vonum svipt í
hyldýpi örvæntingar og óham-
ingju. Bæði drekka mikið. og
ósleitilega og freista þanniig að
draga úr versta sviðanum, en
berast óðfluga niður hjarnið,
glata allri sjálfsvirðingu og
mannlegri réisn, drykkjusjúkl-
ingar sem fleygja öllu frá sér
og gefast upp skilyrðislaust. í
leikslok stelur Pamela pening-
um af syni sínum dauða-
drukknum, og síðan haltra þau
Oesareo á burt í morgunnepj-
unni. við þeim blasir auðn og
tóm.
Skáldið og leikarinn Fran-
cois Billetdoux er ungur að ár-
um og kominn í fremstu röð
leikritahöíunda á vinstri bak-ka
Signu; hann fylgir í flestu
hefðbundnum formum. en hef-
ur engu að silður endask'pti á
hlutunum þegar svo ber undir.
skálds: ríkri hugkvæmni, ó-
venjulegu samblandi gamans
og alvöru, mikilli sálfræði-
þekkingu, skörpum gáfum.
Sögubetjurnar tvær eru mis-
heppnað fólk og ekki skemmti-
legt í venjulegum skilningi. en
höfundinum tekst þó að gera
samræður þeirra, eintöl og við-
skipti svo hugtæk og lifandi
að engan lætur ósnortinn sem
á hlýðir; það er þung undir-
alda, ósvikið seiðmagn í þess-
um leik. AtriðSn eru ellefu
talsins og gerast á ýmsum stöð-
um og tímum, það þarf bæði
stjórnlagni og snjalfa túlkun
til að bjarga hinu brothætta
verki frá voða. náið samstarf
og gagnkvæman skilning leik-
stjóra og leikenda. Og hér er
yfir fáu að kvarta að miínu
viti, listamönnunum tekst að
stýra framhjá hættulegum
skerjum, koma fleyinu he'i'lu í
höfn. Baldvin Halldórsson
leggur megináherziu á alvör-
una í leiknum, stillir athöfn-
um og orðsvörum mjög í hóf,
gætir þess að allt verði eins
eðllilegt og sannleikanum sam-
kvæmt sem verða má. Gangur
leiksins er hægur og hin tíðu
sviðskipti taka alllangan tíma,
og um þau mál má vafaliaust
deila; en mér virðist aðferð
þessi falla vel að eðli leiks-
ins, "strika undir einmana-
kennd og auðnuleysi fólksins
á sviðinu. Sviðsmyndiir Gunn-
ars Bjamasonar eru mikið
verk, smekklegt og vandað, og
útisyiðin ekki sízt verð at-
hygli, þar er ríkum andstæð-
um beitt með markvissum
hætti. Loks er þýðing Sigurðar
Griimssonar rituð á góðri íls-
lenzku og fer vel í munni.
Hlutverkin tvö eru kröfu-
hörð, orðmörg og margslungin,
en Guðbjörg Þorbjamardóttir
og Róbert Amfinnsson hafa
þau á sínu valdi, fjölgáfaðir,
traustir og snjallir leikendur,
samvalin og samtaka Báðum
tekst ágæta vel að lýsa ólíkri
skapgerð hinna lánlausu út-
skúfuðu hjúa, skýrum þjóðleg-
um sérkennum, skjótri og á-
Pmela (Guðbjörg Þortojarnardóttir) og Cesaro (Róbert Amfjnns-
son.).
takanlegri spillingu og hröm-
un; útlit, limaburður og rödd
breytist eðlilega og eftirminni-
lega við hvert atriði — óhugn-
anlega raunsæ túlkun, þraut-
hugsuð og sterk. Það dylst ef-
laust ekki fyrst í stað að þa.u
séu að leika, en gleymist því
betur er á líður, svo gagnger
og fölskvalaus er innlifun
beggja að sjaldgæft má telja
Það verður brátt deginum
ljósara af markvissri túlkun
beggja leikenda að þau Pam-
ela og Cesareo eiga sjálf mesta
sök á óhamingju sinni, þau
eru ekki til þess fallin að lifa
í farsælum hjónaböndum,
hrinda frá sér mökum sínum
hvort með sílnum hætti. Guð-
björg birtir ljóslega einkenni
og eðlishætti Pamelu, hún er
mienntuð kona, gervileg og
hagsýn, en ráðrak og siðavönd
um skör fram, hún er vilja-
sterk að upplagi og lætur ekki
hlut sinn fyrr en í fulla hnef-
ana, og því hærri verða brest-
imir þegar heimur hennar
hrynur til grunna. Gervi,
handahreyfingar og fas Ró-
berts bera mjög greinilega
mierki Suðurlandabúans. og
svo sönn og Ijós er skapgerðar-
lýsing hans að hvergi skeikar:
Cesareo er framar öllu veik-
geðja maður, tilfinningasamur
og viðkvæmur, en kann þó að
bregða fyrir sig því kulda-
skopi og sjálfhæðni sem Pam-
ella á ekki til; maður nokkuð
hrjúfur á ytra borði, en hjarta-
góður og fús til að fyrirgefa.
— Þótt orðsvör og atvik séu
að visu ekki allitaf jafnvel
túlkuð, er mest vert um fág-
aðan og sterkan heiildarsvip
leiksins; sjaldan hafa íslenzkir
leikendur lýst mannlegri niður-
lægingu og gjaldþroti á svip-
meirt og sannari hátt en
þetta sinn.
Jóhann Pálsson fer með lítið
en vandasamt hlutverk, hann
er sonur Pamelu og læknisins
átján ára þegar hjónaband
þeirra fer út um þúfur. Túlk-
un Jóhanns er ærleg og eðli-
leg, þó að framgangan sé ef
til vill helzti þvinguð. það
dylst ekki af leik hans að
þessi hálfvaxni piltur fer sízt
varhluta af bölvun hjónaskiln-
aðarins, erjur foreldranna
ganga honum nærri hjarta.
Leikendum og leikstjóra var
ágætlega tekið og mjög að
verðleikum; þessi listræna
sýning á skilda almannnhylli.
A. Ilj.
Ríkisstjórnin
og viðreisnin
Dagsbrúnarmaður hefur sent
eftirfarandi:
— Þegar núverandi rfkis-
stjóm tók við völdum, hefar
henni sjálfsagt tekizt að telja
sumum trú um að nú myndi
hafizt handa með bjargræðis-
mál landsins og þá að sjálf-
sögðu stöðvuð verðbólgan.
Stjómarherrarnir sögðu nú
reyndar, að fólk yrði þá að
leggja á sig ofurlitlar fómir,
en rétt í bili. Og þannig átti
að bjarga við öllum lands-
málum.
En hver hefur svo reynslan
orðið síðan þessi stjóm tók
við völdum?
Ég held að þessar ofurlitlu
fómir, sem ríkisstjómin sagði
að fólk yrði að leggja á sig,
hafi nú aðallega verið ætlað-
ar hinum efnaminni. En ef-
laust mætti heldur kalla þær
fómir reglulega kjaraskerð-
ingu hjá verkalýðnum. Báðar
gengisfellingamar bera þess
Ijósan vott og ekki síður hin
síðari, er gerð var fyrir rúmu
ári; og þar hefur eflaust ver-
ið um hefndarráðstöfun að
ræða gagnvart verkalýðnum;
og aðeins fyrir það að verka-
fólk krafðist ekki nema þess
sem réttlátt var, þó að verka-
lýðsfélögin neyddust til að
fara út í verkfall.
Ég álít það engum ofsögum
sagt, að nú fyrst flæði óða-
verðbólga yfir þjóðina, enda
svo að segja allur vamingur
farið síhækkandi í verði og
flest útgjöld hjá fólki hækkað
verulega. Er hægt að loka aug-
unum fyrir þeirri staðreynd?
Og þetta kallar ríkisstjómin
og hennar fylgjendur við-
reisn og bjargráð. Margt er
hlægilegt í heiminum, en lík-
lega fátt þó hlægilegra en þeg-
ar ríkisstjómin er oft og iðu-
lega að stagast á verðbólgu-
ófreskjunni, sem hún segir
að sínir andstæðingar séu að
siga á fólkið. En öllum hugs-
andi mönnum ætti nú að vera
ljóst, að það er einmitt sjálf
ríkisstjómin, sem sigað hefur
þeirri ófreskju á almenning.
Og samt er til fólk, sem
virðist blindað af einhverri
oftrú á stjórnarvöldin. Já,
það má eflaust lengi blekkja
fáfræðinga, eða fólk sem ef
til vill ekkert hugsar frekar
en skynlausar skepnur.
Það virðist betur og betur
koma í Ijós, að tilgangur
stjórnarherranna með aðgerð-
um sínum sé sá að fjölga
fátæklingunum enn á ný,
auðga þá ríku enn meira á
kostnað þeirra efnaminni. Það
má búast við því, aö nú sé
barátta hjá verkalýðnum
framundan. Og þá er ekki ó-
Framhald á 2. síðu.
kona semverða fyrtir greypileg-
um og óvæntum vonbrigðum,
kvenholiur læknir, falleg
frönsk eiginkona búin þeim
sérstæðu töfrum seim sóma
dætrum Parísarborgar. tíð
stefnumót á óliklegustu stöð-
um. En Billetdoux snýr blátt
áfram við hinni fölsuðu gljá-
mynd og birtir örlög söguhetja
sinna i miskunnarlausu og
sterku Ijósi raunsæis og kald-
hæðni — þetta er sannleikur-
inn um skilnað hjóna, ófegrað-
ur og nakinn. Pamela og Ces-
areo reyna að efeka hvort ann-
að, það vantar ekki; en sú við-
leitni er bæði gráthlægileg og
dauðadæmd, þau geta ekki einu
sinni leikið elskendur. hvað þá
meira. Gagnkvæm þreyta, fyr-
irlitning, misskilningur og leið
indi einkenna öll þeirra við-
skipti. og þó dragast þau ó-
mótstæðiiega hvort að öðru;
þau slíta samvistir, reyna að
flýja, en taka jafnan saman að
nýju. Hafi skáldið nokkurn
boðskap að flytja er hann blátt
áfram sá að betra sé tveimur
að fara í hundana saman, en
einum að velkjast hjálparvana
í sorpinu
Þó að „Á undanhaldi“ verði
hvorki t.rV* e'"vhrot'ð verk né
gallalaus . s nið.i er að mörgu
að dást í leikriti hins unga
I
I
Walter Hudd
látinn
Látínn er fyrir skömmu hinn kunni brezki leik-
stjóri, leikari og kvikmyndagerðarmaður Walter Hudd,
sem íslendingum er að góðu kunnur síðan hann dvaldist
hér á landi tvívegis fyrir nokkrum árum, skamman tíma
í hvort skipti, og setti á svið Þjóðleikhússins þrjú fræg
leikrit. Walter Hudd var hér fyrsta sinni síðla árs 1955
og sviðsetti jólaleikrit Þjóðleikhússins „Jónsmessudraum"
Shakespeares. Haustið 1957 kom Hudd hinga'ð öðru sinni
og vann þá að tveim leiksýningum í Þjóðleikhúsinu:
setti á svið „Kirsuberjagarðinn“ eftir Anton Tsjekof og
leikrit Peters Ustinovs „Rómanoff og Júlíu“. Þóttu all-
ar þessar sýningar takast mjög vel, enda Walter Hudd
viðurkenndur mikill hæfileika- og kunnáttumaður á sv;
leiklistarinnar.