Þjóðviljinn - 20.02.1963, Blaðsíða 6

SÍÐA
W-SSWSíWWJXí »>:•:
Kvikmynd um
fahgreifann
de Sade
Danir haía þcgar ákvcðið
undirbúning undir að kvik-
mynda einhvcrja þá furðuleg-
ustu svindlarasögu sem um gct-
ur — það er að segja söguna
um faisgrtíifann dc Sadc, öðru
nafni Jörgen Schmidt, sem ný-
lega dró sér um fimm milljónir
króna frá fyrirtæki því í Kaup-
mannahöfn sem hann starfaði
við. Akveðið hefur verið að
hinn kunni lcikari Ilenning
Moritzcn Ieiki aðalhlutvcrkið.
Myndin á að heita „Mark-
greiifinn de Schnob“.
- Þ.TÓÐVILJINN
Paraguay
Þriðjungur landsmanna
w
I
ér
Alfredo Stroessner, einræðisherra í Paraguay,
virðist ætla að verða einna síðastur suður-ame-
rískra harðstjóra til að falla á sínum illverkum.
Hann hefur stjórnað landinu með harðri hendi
frá því hann komst til valda árið 1954. Fyrir
nokkrum dögum fóru fram forsetakosningar í
landinu og hlaut Stoessner mikinn meirihluta at-
kvæða fram yfir keppinaut sinn. Einum flokki
var að vísu bannað að bjóða fram. Margt er sér-
kennilegt við stjórnarfarið í Paraguay og verður
„kosningasigur“ forsetans ef til vill skiljanlegri
þegar slíkt er haft í huga.
Frá því árið 1947 hafa herlög
verið í gildi í Paraguay, að
undanskildum einum mánuði
árið 1959. Þar af leiðandi getur
Stroessner gert það sem honum
þók'knast. Við getum athugað
eitt dæmi frá því vorið 1959.
Fólkinu í borgunum gramdist
er fargjöld innan borganna
hækkuðu tilfinnanlega. Hinn 28.
maí kom til uppots á Place de
Italia. Stroessner brá þegar við
og lét lögreglu sína vopnaða
byssustingjum ráðast á fólkið.
Tveir þingmenn sem af tilvilj-
un voru staddir á staðnum voru
handteknir og fangelsana- og
aftökuæði geisaði um borgina.
Þingið mótmælti — og sitia
þar þó engir nema fylgismenn
stjómarflokksins, Colorados.
Áður en nokkur þingmannanna
hafði yfirgefið salinn var búið
að handtaka nokkra þeirra fyr-
ir að æsa til uppreisnar gegn
Misjafnlega látíð af
nýrri Fellini-mynd
Fyrir nokkrum dögum var
frumsýnd í Kóm nýjasta kvik-
mynd Frederico Fellinis og
nefnist hún Átta og hálfur.
Segja blöð á ítaliu að myndin
fjalli um iíf höfundarins en því
neitar hann sjálfur.
Fellini er 43 ára að aldri.
Hann er einn þekktasti og við-
urkenndasti leikstjóri á Italía.
Meðal verka hans er myndin
La dolce Vita (Hið ijúfa líf).
Kvikmyndina Átta og hálfur
gerði hann með allri leynd og
neitaði að skýra frá efni henn-
ar. Leikaramir vom honum
trúir og sögðu heldur ekki neitt.
Kvikmyndin íjallar um leik-
stjóra á fertugsaldri sem
dreymir um að gera mynd um
ýmsa atburði í lífi sínu. Þetta
tekst þó ekki.
Marceilo Mastoanni, sá er lék
aðalhlutverkið í La dolce Vita
er einnig aðalstjaman í Átta og
hálfur. I öðrum hlutverkum
em meðal annárra Anouk
Aimee, Sandra Milo og Claudia
Cardinale.
Fellini sjálfur var viðstadd-
ur frumsýninguna ásamt þrem
aðalleikendunum. Fögnuður á-
horfenda var ekki sérlega á-
kafur. Sum blöðin héldu þvi
fram að þetta væri bezta mynd
Fellinis — betri en La dolce
Vita. Aðrir gagnrýnendur létu
enga sérstaka hrifningu í ljós.
Kvikmyndin hlaut nafn sitt
vegna þess að hún er nr 8*A
meðal mynda þeirra sem Fellini
hefur gert. Sú hálfa er hlutur
hans í Boccaccio 70.
Upphaflega vom það blaða-
menn sem kölluðu myndina
þessu nafni, þar sem Fellini
neitaði að skýra frá hinu rétta
nafni. Síðar ákvað hann að

m

>

halda heitinu Átta og hálfur
án þess að skýra frá hvað hann
hafði áður hugsað sér.
ríkisstjóminni, öðmm 1 var
sleppt með áminningu. Daginn
eftir var þingið rofið.
í öryggisskyni
Þegar sjálfstæði Paraguays
varð 150 ára gekkst stúdenta-
samband landsins fyrir fjölda-
samkomum til þess að fagna
deginum og biðja forsetann um
að ncma herlög úr gildi. Þetta
var í maí 1961. Strax og fólkið
var komið saman var lögreglan
komin á staðinn og handtók
menn unnvörpum. Formaður og
varaformaður samtakanna
höfðu þó verið handteknir
strax í dögun í öryggisskyni.
Fimm þúsund ungs fólks voru
umkringd og nokkrir síðan
tíndir úr og fangelsaðir. Yfir-
völdin sögðu þetta gert í ör-
yggisskyni. Stroessner hirðir
ekki um að skýra frá, hví íóm-
arlömbin þurfa að sitja í fang-
elsum, því verða þau að komast
að af eiginn rammleik. Raunar
og glæpur þeirra augljós: þau
hafa ekki verið honum nógu
auðsveip.
700.000 í útlegð
Þetta ætti að gefa nokkra
mynd af þeim yfirvöldum sem
unnið hafa það sérkennilega
afrek að fiæma þriðjung þjóðar
sinnar í útlegð. 700.000 menn
frá Paraguay eru nú búsettir
erlendis, annað hvort vegna
þess að þeir áttu við óbærileg
kjör að búa í heimalandinu eða
landflótti var örþrifaráð af
stjórnmálaástæðum.
Einræðisstjórnarskrá
Stjórnarskrá Paraguay var
samþykkt árið 1940 en þá var
við völd hershöfðinginn Felix
Estagaribia. Ákvæði skrárinnar
em í litlu samræmi við stjórn-
arhætti þá sem nú þykja við-
unandi. Samkvæmt 52. grein
getur forsetinn lýst yfir her-
lögum hvenær sem honum
Aifredo Stroessner.
þóknast og án þess að ráðgast
við önnur yfirvöld. Hann heíur
einnig rétt til að leysa upp
þingið án þess að greina frá a-
stæðum. Þegar þing situr ekki
getur hann gefið út fyrirskip-
anir sem hafa sama gildi og
venjuleg lög.
Þannig hefur Slroessner sam-
einað alla stjórnartauma í sín-
ar hendur. Samkvæmt 1. gr.
skrárinnar getur forsetinn vikið
kjörnum fulltrúum af þingi fyr-
ir iíkamlega eða andlega ágaRa.
Þannig hefur einræðisherrann
leyfi stjómarskrárinnar til
þess að losna við menn sem
hann telur óheppilega.
Einkennileg
kosningalög
Ný kosningalög gengu í gildi
á árinu 1959. Samkvæmt þeim
á sá stjórnmálaflokkur er
hæsta fær atkvæðatöluna rétt
á tveim þriðju þingsætanna og
skiptir engu máli þótt hinir
flokkarnir fái samtals miklu
meira en helming atkvæða. Lög
þessi voru sett eftir að þing
hafði verið rofið.
Það er ljóst að einræðið verð-
ur við lýði svo lengi sem lög
þessi gildá. Sem þjóðhöfðingi
hefur Stroessner rétt til að
skipa alla meðlimi hæstaréttar.
og lætur hann ekki á sér
standa að notfæra sér þann
rétt.
Stuðningur herSins
En einn einstakur maður get-
ur ekki stjómað heilu ríki,
enda þótt hann hafi stjórnar-
skrána sem bakhjall. Einræðið
í Latínu-Ameríku hefur yfir-
leitt verið þannig að einn mað-
ur hefur öll völd í sínum hönd-
um, en umhverfis hann er fylk-
ing manna sem notfærir sér að
Miðvíkudagur 20. febrúar 1963
hann heíur völdin og styður
hann af þeim ástæðum.
En Stroessner væri ekki svo
traustur í sessi sem raun ber
vitni ef hann hefði ekki tryggt
sér stuöning úr annarri átt, það
er að segja frö hernum. Her-
foringjar hafa fengið síaukin
völd, þeir geta talsverðu ráðið
um efnahagsmál — þótt oftast
sé þeim mest í mun að lækka
sína eigin skatta. öll mikilvæg-
ustu samgöngutækin eru f
höndum herforingjanna. Þeir
nota iðulega hermennina til
þess að byggja stórhýsi til eig-
in afnota. Þeir hafa nægilega
mikil völd til þess að láta sig
landslög engu skipta og ef þeir
verða fyrir gagnrýni geta þeir
hæglega fengið réttvísina tii að
daufheyrast.
Herinn er vafalaust undir-
staðan undir veldi Stroessners.
Hinsvegar er óvíst nema að
reka kunni til þess að herinn
geri uppreisn gegn einræðis-
herranum. Innan hersins eru
ýmis öfl sem keppa sín á
milli um völdin.
ílelmingurinn ólæs
Ástand menntamála er oft-
astnær skýr mynd af stjórnar-
háttum í hverju landi. Um
Paraguay er það skemmst af
að segja að ekki nándarnærri
öll börn njóta skólagöngu, hús-
næði skólanna er í örgustu nið-
urníðslu ■ og kennararnir eru
valdir samkvæmt stjórnmála-
skcðunum þeirra. Um það bil
31.5 prósent af landsmönnum
eldri en 10 ára hafa aldrei
gengið í skóla. Önnur 30 pró-
sent hafa notið skólamenntun-
ar innan við þrjú ár. Er þvi
unnt að fullyröa að um helm-
ingur þjóðarinnar er hvorki
læs né skrifandi.
Einræðisstjórnin reynir að
sjálfsögðu að leyna eymdinni
bak við síendurteknar frásagn-
ir um afrek sín á sviði fjár-
mála og framkvæmda. 1 þess-
um efnum hafa þó íbúar Parag-
uay ekkert séð annað en víg-
orðin.

í@r mm
• ••• • F‘* HMM ;'sr •.;.•»'• .vrrib
vii Kennedy um
Allt virðist benda til þess að
í næstu forsetakosningum í
Bandaríkjunum muni þcir cig-
ast við John F. Kcnnedy og
Nelson A. Rockcfeller. Kennedy
vcrður sjáifsagt valinn sem
forsetacfni án þess að aðrir
fiokksmcnn hans komi t.JI
greina en annað verður upp
á teningnum hjá Rockefeller
segir U.S. News and World
Report.
Richard M. Nixon virðioi
vera algjörlega dæmdur úrleik
Ríkisstjórarnir George Romne>
í Michigan og William W
Scranton í Pensylvaníu eru báð
ir of tímabundnir og auk þess
mun Romney standa í kosn-
ingabaráttu vegna endurkosn-
ingar á árinu 1964. Þá er varla
um aðra að ræða nema Barr.v
Goldwater, hinn afturhaldssama
Nelson A. Rockefeller
öldungardeildarmann frá Ari-
zona. Hann þarf að standa í
!
Brezkir stúdentar

Pabbadrengir í stjórnmálum
„Ilann pabbi veit það".
Segja má að slík hafi orðið
níöurstaða rannsókna scm ný-
iega fóru fram mcðal stúd-
cnta við háskólann í Birming-
ham í Bretiandi. Kanna átti
stjórnmálaáhuga unga fóiks-
ins. Rannsóknir þessar hóf-
ust vorið 1961. Komið hefur
í Ijós að náið samband er á
milli stjómmálaskoðana stúd-
enta og foreldra þeirra.
íhaldsmenn
i
| ósjálfstæðari
Sérstaklega á þetta við um
íhaldsmenn. Þeir sem styðja
Ihaldsflokkurinn eða Frjáls-
lynda flokkinn virðast vera
undir sterkari áhrifum frá
móðurinni en hjá Verka-
mannaflokksmönnum er þessu
öfugt fariö .
Þeir sem framkvæmdu
rannsóknirnar taka það hins-
vegar fram að einungis þröng-
ur hópur stúdenta hafi verið
rannsakaður og megi því ekki
draga of víðtækar ályktanir
af niðurstöðunum.
52 prósent með íhaldinu
Stúdentamir voru meðal
annars spurðir að því hvern-
ig þeir myndu bregðast við, ef
þingkosningar ættu að fara
fram eftir viku. 52 prósent
kváðust fylgja Ihaldsfiokkn-
um, 24 prósent studdu frjáls-
lynda en 14 prósent fyigdu
Verkamannaflokknum að mál-
um. 10 prósent ætluðu að sitja
hjá. Kvenfólkið hafði mestar
tilhneigingar til að kjósa
frjálslynda, að kjósa gegn
Verkamannaflokknum og að
sitja hjá. Ihaldsmenn voru
flestir úr hópi læknisfræði-
og listnema. Frjálslyndir voru
fjölmennastir meðal þeirra
sem lögðu stund á raunvís-
indi og þ j óðf élagsf ræði og
Verkamannaflokkurinn átti
mestu fylgi að fagna meðal
hinna síðastnefndu.
Rannsóknirnar bentu auk
þess til þess að þeir sem til-
heyra biskupakirkjunni ensku
skiptast jafnt á milli flokk-
anna þriggja. Allir Verka-
mannafiokksmennimir til-
heyrðu henni. Rætt var við
fimm kaþólika, þrír þeirra
studdu íhaldsflokkinn en tveir
þann frjálslynda.
I
John F. Kenneuy
kosningum 1964 og samkvæmt
Arizonalögunum má enginn
bjóða sig fram bæði í öldunga-
deildar- og forsetakosningum,
Goldwater hefur algjörléga
neitað að til mála komi að
hann gefi kost á sér sem vara-
maður Rockeíellers.
Repúblikanar
afturhaldssamari
Afturhaldssemi fer sívaxandi
meðal repúblikana og telja því
margir að Goldwater hafi meiri
möguleika gegn Kennedy en
Rockefeiler. Hinsvegar er tal-
ið fullvíst að Kennedy sé sá
sterkasti í öllum stærri fylkjun-
um.
Hinir frjálslyndari meðal
repúbiikana hallast að Rocke-
feller. Afturhaldsmennimjr
vilja gjarnan fá Goldwater í
framboð en viðurkenna þó að
fylkisstjórinn í New York hafi
meiri líkur til að sigra í kosn-
ingunum 1964. Rockefeller verð-
ur að fá atkvæði 270 kjörmanna
og telja sérfræðingar að enn
sé ekkert unnt að 'fullyrða um
hvernig úr því rætist.