Þjóðviljinn - 22.02.1963, Qupperneq 7

Föstudagur 22. febrúar 1962
ÞJÓÐVILJINN
SfÐA 7
LEIKFÉLAG KÓPAVOGS:
amarra
eftir Mareel Aymé
Leikstjóri: Jóhann Pálsson
Leikritið „Höfuð annarra'1.
setn Leikfélag Kópavogs frum-
sýndi ( síðustu viku, vakti mik-
inn fögnuð h.iá áhorfendum.
enda er það napurt háð um
yfirvöldin og þann skilning.
sem þau tíðum leggja í hugtak-
ið „réttlæti“.
Höfundur leiksins er fransk-
ur maður. Marcel Aymé. en
leíkritið er staðsett f lýðvei.d-
inu Poldavíu Moi'ð er framið.
Yfirvöldin ná í hinn seka, sak-
sóknarinn keyrir mélið í gegn
með miklum látum og þegar
sakborningurinn er dœmdur '-l
dauða í fallöxinni eru fjöi-
skylda og vinir saksóknarans
frá sér numin af aðdáun.
En það kernur babb í bátinn.
því að skórkurinn kemur ask-
vaðandi með höfuöið á hálsin-
um. einmitt begar saksóknar-
inn fagnar sigrinúm’ í örmum
hjákonu sinnar — eiginkonu
annars saksóknara.
Atburðarásin veröur nu býsna
hröð og fjörug. Saksóknararnir
lenda í hinni verstu klemmu
og ýmislegt kemur á daginn
um starfssiðferði þeirra og
SVOna almennt siðferði elgin-
kvennamanna.
Auðvitað er skúrkurinn sak-
laus. en á daginn kemur að
landinu er stjórnað á bað við
tjöldin af gömium skransaia.
sem gerzt hafði hermangari og
stórbissnismaður.
Þegar Bertolier saksóknnri
gaf eftirfarandi yfirlýsingu, hló
bæjarfógetinn í Kópavogi dátí:
„Ég get fullvissað ykkur um.
að fyrir utan starf mitt. hef
ég alltaf verið fullkomlega heið-
arlegur"
Hita og þunga ieiksins bera
þau Auður Guðmundsdóttir.
Sigurður Grétar Guðmundsson
og Björn Einarsson, en þau
leika Róbertu Bertolíer, Maill-
ard saksóknara og Bertolier
saksóknara. Sigurður Grétar er
öruggur á sviðinu, en fram-
sögnin er með nokkurri brota-
löm. Auður ber af öðrum leik-
urum í hlutverki sínu. Glæsi-
leg kona og sómir sér vel sern
hin vergjarna Róberta. Björn
Einarsson er hressilegur sak-
sóknari. sem i rauninni er hinn
versti skúrkur og bleyða.
Björn Magnússon leikur VaJ-
orin. hinn dauðadæmda. Svip-
lítíil leikur sérstaklega í ástar-
atriðum. sviplaus framsögn og
lélegt minni einkenndu frammi-
stöðu hans. Ef til vill hefur
ráðizt bót á hinu síðastnefnda
eftir bvi sem sýningum hefur
fjölgað.
Af öðrum leikurum er helzt
að nefna Valgeir Ólaf Gíslason,
sem lék skransalann og her-
mangarann hressilega, Sigurð
Jóhannnesson. sem lék leigu-
morðingja af meira kappi en
forsjá, Arnhildi Jónsdóttur. sem
lék konu Maillards saksóknara
án sýnilegra tilþrifa. Smærri
hlutverk léku Rósa KarlsdóHir.
Hildur Björnsdóttir. Loftur Ás-
mundsson. Gunnvör Braga Sig-
urðardóttir og Yngvi Guð-
mundsson. Þau gerðu það. sem
til var ætlazt af þeim.
Þýðinguna gerði Hrafnhildur
Jónssdóttir og var ekki annað
að heyra. en hún væri hnökra-
laus.
Jóhann Pálsson var leikstjóri
og ekki er hægt að segja að
sýningin liði fyrir það.
Leiktjöldin voru máluð af
Guðmundi Guömundssyni. snot-
ur. og íþyngja sviðinu aldrei.
G.O.
Björn Magnússon og Auður Guðmundsdóttir i hlutvcrkum sínum.
Végur Brjgitte Bardot sem
leikkonu fer stöðugt vaxandi
og þó mun aldrei hafa reynt
jafnmikið á hæfileika hennar
og í næstu kvikmynd hennar
Hún verður gerð eftjr skáld-
sögu Marche' Proust, Un amour
de Swann en þeir feðgar
Francois og Claude Mauriac
munu sem.ia tökuritið og Luc-
hino Visconti. hinn víðfrægi
ítalski leikstjóri SM.Íórnar. Það
mun þó verða nokkur bið á
því að taka myndarinnar geti
hafizt. þvi að Visconti, sem ný
lokift hefur; töku myndar eft;’
hinni fræ|u skáldsögu rl
Lampedusa|' Hlébarðinn. (”
ráðinn til %6 ger.a tvær að’-
ar myndiry hét.t í hinni mik'
bib’.íumyná;.' de Laurentis og
mynd eftjV sögu Camus, 1’
Euranger.
íiardot i etnni lyrstu kvik-
mynd sinni, .,Og guð skapaði
konuna“.
Nútímatónlist
krefst mikils
aftónskáldum
- áheyrendum
Sp/slhð
við
F/olni
Stefónsson
Hlekkir í keðju
Blaðamenn eru ekki beinlín-
is aðlaðandi fólk, það væri
synd að segja. Ungur málari
heldur sýningu — þar er kom-
inn blaðamaður og vill fá úr
því leyst hver framtíð mynd-
listarinnar verði. Tónskáld
verðuy á vegi slíks manns —
þá þarf endilega að greiða úr
öllum vanda nútíma tónlistar
— siðferðilegur ekki undanskil-
inn. Það munar um minna.
Og ég sit hjá Fjölni Stefáns-
syni og vil fá að vita álit hans
á ýmsum þeim ásökunum sem
ný tónlist má sæta. Svo byrj-
að sé frá upphafi: Því er oft
haldið fram, að forvígismenn
nýrrar tónljstar hafi höggvið
mjög hranalega á tengslin við
allt það sem gert hafði verið
á undan þeim.
Þetta er mest misskilningur,
segir Fjölnir. Það ástand hafði
einíaldlega skapazt við siðustu
aldamót að reynt hafði til hins
ýtrasta á hanþol dúr og moll
tóntegundanna, möguleikar
þeirra hagnýttir eins og frck-
ast var hægt að búast við. Tök-
um Wagner — eða Reger,
Mahler og fleiri — hljóma-
samstæður verða æ krómatísk-
ari: maður getur búizt við
sprengingu þá og þegar. Og
Sshönberg famn lausnjna. eðii-
lega lausn — krómatíska skal-
ann. tólftónakerfið. har sem
nóturnar eru óháðar hver ann-
arri innbyrðis. I píanóverki hans
op 11, sem samið er 1908 er tón-
aliteti greitt rothöggið og þar
’neð var fyrir bí grundvöllur
músíkhugsunar frá hvi fyrir
'laga Bachs. Og þetta gerðist
ekki af því Schönberg væri ,,á
móti“ því sem gert hafði verið:
hann byrjaði sem ,,tónal“skáld.
komst að sinni niðurstöðu eftir
mikið starf. margar tilraunir.
Það var ekki verið að höggva
á öll tengsl við fortíðina hótt
hreytingin væri mikil, hróun
ónlistarinnar gerist með svip-
iðum hætti og þróun annarra
listgreina — hvert tímabil ei
eins og hlekkur í samfeldri
1 keðju, hvað styður annað.
Mig minnir að Schönberg hafi
einhverntíma kallað siálfan
sig lærisvein Mozarts.
Leiðinlegar skoðanir
Síðan er allangur tími lið-
inn og margt hefur gerzt. Ef
við komum að ástandinu hér
heima: ungir menn skrifa
músík, þeir fá mis.iafna dóma,
oft furðulega. Tökum til að
mynda nærtækt dæmi, síðustu
tónleika sem félagið Musica
nova gekkst fyrir í desember.
Einhver gagnrýnandi var að
segja að þetta gæti allt verið
eftir sama manninn. Slíkar
skoðanir eru mjög leiðinlegar
— en líklega verstar fyrir
gagnrýnendurna sjálfa, því þær
segja ekki annað en að þeir
hafi ekki haft fyrir því að
setja sig inn í bluti eins og
stíl, vinnubrögð. Eg get aftur
á móti vel skilið að margt í
nútíma tónlist eiéi ekki greið-
an aðgang að mönnum, og heim
finnist þetta allt ósköp skrít-
ið. Einkum þeim sem komnir
eru um miðjan aldur, þeir hafa
alizt upp við ákveðna músík.
skapað sér ákveðnar venjur
sem erfitt er að stíga út fyrir.
Það er mjög eðlilegt að tón-
leikar heir sem Musica nova
hefur gengizt fyrir eru mest
sóttir af ungu fólki.
Margbreytni
— En hvað um þær ásakanir
um auvirðuleg vinnubrögð sem
yngri tónskáld verða einatt
fyrir?
Já.það er stundum talað um
það að menn þurfi ekkert að
leggja á sig til að skrifa
músik nú á dögum. Furðulegt
hvað menn geta látið út úr
sér. Eg vi'ldi heldur segja að
það hafi aldrei verið eins erfitt
að semja tónverk og einmitt
nú.
— Og hvers vegna há?
— Eg myndi til að mynda
segja að dúr og moll hafi ver-
ið mikið hjálparmeðal í formi,
og hegar þeim er hafnað er að
ýmsu leyti eins og menn séu
skildir eftir í lausu lofti. Og
þar að auki hafa breytingarn-
ar síðustu áratugi og ár verið
svo örar og magvíslegar, mörg
og ólík vinnubrögð á dagskrá
og geysileg margbreytni í stíl
og formi — og hvert tónskald
þarf nauðsynlega að kunna
sem bezt skil á bessu öllu.
Sjálf margbreytni nútímans
gerir miklar kröfur.
Vissir hlutir koma mér fyrn
sjónir sem einskonar tilraumi
aðrir virðast rótgrónari. en vís1
er um það, að gróskan f hug-
myndafluginu á sér engin tak
mörk — formið vel'ður æ fiö'
breyttara, sveigjanlegra.
Ég er náttúrulega ekki inm
á öllu sem ég hef séð og heyrt
síðustu árin — en er það ekki
einmitt þetta magnaða við hst-
ina, að þótt maður átti sig
kannski ekki almennilega á á-
kveðnum hlut (ég á ekkert
frekar við tónlist) þá getur
hann haft hin mögnuðustu á-
hrif, og svo fer að maður stend-
ur í björtu báli. Kannski skil-
ur maður aldrei list, kannski er
listin einmitt þessvegna.
Áheyrendur
— Eg vildi í þessu sam-
bandi konia að algengri spurn-
ingu: er þá ekki einnig erfið-
ara nú en nokkru smni fyrr
iyrir áheyrandann. áhugamann-
ínn sem ekki þekkir músík
„inuanað", að greina hvar gott
verk er á íerðum og hvar
svindl?
— Þad er erfitt, þvi er ekki
að neita. Nútimatónlist kreist
mikils af áheyrandanum. þol-
mmseði, þjaiiunar, sjálísaga.
já og geysilegrar iorvitm —
hún er mikils virði. Og það
eru auðvitað alltai til tónskáld
sem halda að þeir geti sloppið
billega irá hlutunum, kastað
til hönduni, spilað á „nýstár-
leikinn". En það er ekki á-
stæða til að óttast þetta. tím-
inn síar úr það sem á skilið
að lifa, hann er ekki vanur að
láta að sér hæða í þessum
efnum.
í þessu sambandi: það er
miklu stærri hópur manna sem
hlustar á tónlist nú en fyrir
100 árum. — Okkar ágæta
tækni hefur orðið til þess að
allir skrifa og spila fyrir allan
heiminn. Má að visu segja að
fremur lítill hópur manna
hlusti á nútímatónlist sér til
ánægju — en hann stækkar
auðvitað eins og sá hópur sem
hlustar yfirleitt, betta er ná-
temgt hvað öðru.
Musica nova
— Og Musica nova er sá að-
ili sem einkum glímir við
þennan vanda hér heima?
— Já, það félag var stofnað
í tvennum tilgangi — að
kynna verk islenzkra tónskálda
blaut af pennanum, og að gefa
hljóðfæraleikurum kost á að
spreyta sig við nýja tónlist.
Þeir sem að þvi stóðu höfðu
lært hér heima og erlendis
um svipað leyti og komu heim
um svipað leyti — kringum
1957-58, og verkefnið lá beint
við. Félagið var stofnað árið
1959, fyrsti konsertinn haldinn
í febrúar 1960. síðan höfum við
haldið sjö konserta, bar af einn
Idrkjukonsert — og fært upp
heiia óperu núna síðast os
komu bar fram 50 manns.
Þetta hefur verið mjög á
nægjuleg starfsemi. Allir hafa
verið reiðubúnir að leggja á sig
þrotlaust erfiði —• ekki aðeins
æfingar, heldur líka hverskon-
ar snúninga í sambandi við
tónleikahald, og það þótt allir
séu á kafi í sinni daglegu
vinnu. Þ»ð verður aldrei hægt
að meta það starf eins og vert
er.
Við höfum kynnt tónverk
eftir flesta hina yngri menn —
Þorkel Sigurbjörnsson. Leif
Þórarinsson. Magnús Blöndal
Jóhannsson, Jón Ásgeirsson,
Jón S. Jónsson, mig — á næstu
tónleikum, sem verða væntan-
lega haldnir um mánaðamótin
febrúar—marz verður að lík-
indum frumflutt verk eftir
Atla Heimi Sveinsson, Og bað
er áreiðanlega hægt að halda.
því fram, að flest þessara
verka hefðu ekki verið flutt ef
Musica nova hefði ekki verið
til.
— Hvað segir bú um undir-
tektir fólks?
— Ekki finnst mér að við
getum kvartað yfir daufum
undirtektum. Þessir tónleikar
eru áreiðanlega stór báttur í
músiklífi hér.
— Og gagnrýnendur?
— Eg minntist dálítið á bá
áðan. Það spaugilega er að
vissir gagnrýendur hafa komizt
í mikinn háska eftir að Musica
nova tólc til starfa — þessir
tónieikar hafa orðið til þess
að þekkingarleysi þeirra af-
hjúpaðist mjög rækilega. Þó
eru vissulega til heiðarlegar
undantekningar.
★
Þú lærðir í London?
— Já, ég lærði þar á árun-
um 1954—58 hjá Matyas Seib-
er. ágætum kennara ung-
verskrar ættar og sérkennileg-
um persónuleika; en hann lézt
i bílslysi 1960, var bé maður
á bezta aldri.
Músíkáheyrendur í London
eru ihaldssamir. Ungum tón-
skáldum gengur yfirleit illa að
fá verk sín tekin til flutnings.
Siðan kom ég heim og fór að
starfa hér — það er ágætt,
maður verður margs vísari.
Annars finnst mér ég vera
nemandi við tónlistarskólann.
Það er satt. Og það hefur líka
verið fróðlegt að starfa f Mus-
ica nova. En vonandi kemur að
bví að ég geti aftur dvalið er-
lendjs um tiíma — hvað þyrftu
allir að gera öðru hverju.....
Á.B.