Þjóðviljinn - 23.02.1963, Blaðsíða 7

Laugardagur 23. febrúar 1963
ÞJÓÐVILJINN
Helzti andstæðingur
Gaitskells warð
eftirmaður hms
Hefðu þingkosningar farið
fram í Bretlandi í síðustu
viku myndi Verkamannaflokk-
urinn hafa unnið glassilegan
sigur, fengið allt að 240 at-
kvasða meirihluta á þingi. Þessa
ályktun draga menn af nið-
urstöðu skoðanakönnunar
brezku Gallupstofnunarinnar,
sem að venju birtist í íhalds-
blaðinu Daily Telegraph. Sam-
kvæmt henni er munurinn á
fylgi kjósenda við aðalflokk-
ana meiri nú en verið hefur
hátt í tvo áratugi, af hverju
hundraði kjósenda segjast 15.5
fleiri myndu kjósa Verkamanna-
flokkinn en íhaldsflokkinn eins
og sakir standa. Traust kjós-
enda á íhaldsstjórn Macmiil-
ans hefur þorrið sí og æ und-
anfarið, og nú er svo komið
að í þingflokki íhaldsmanna eru
uppi raddir um að eina ráðið
til að rétta við hag flokksins
sé að skipta um forustu áður
en gengið verður til kosninga.
Um áramótin töldu menn víst
að það myndi koma í hlut
Hugh Gaitskells að mynda
stjórn í Bretlandi eftir næstu
kosningar. Eftir margra ára
deilur innan Verkamannaflokks-
ins stóð hann loks sameinaður
um meginatriði stefnunnar í
innanlands- og utanríkismálum.
Traust á forustu Gaitskells var
almennara en nokkni sinni
fyrr, hann sem hófst til valda
með tilstyrk hægri arms flokks-
ins tók síðastliðið haust afstöðu
með vinstri arminum í and-
stöðu gegn inngöngu Bretlands
í Efnahagsbandalag Evrópu upp
á þau býti sem íhaldsstjórmn
var reiðubúin að sætta sig við.
Þessi afstaða til aðildar að
EBE sameinaði ekki aðeins meg-
inþorra fylgismanna Verka-
mannaflokksins, heldur laðaði
til hans fjölda kjósenda sem
áður veittu íhaldsmönnum
brautargengi. Það var því reið-
arslag fyrir Verkamannaflokk-
inn þegar Gaitskell féll snögg-
lega í valinn. Þótt íhaldsmenn
reyndu að hafa á sér yfirskin
velsæmis, tókst ýmsum mál-
svönim þeirra illa að leyna til-
hlökkun sinni yfir að hörð á-
tök um hver taka skyldi við
flokksforustunni eftir Gaitskell
myndu riðla fylkingar and-
stæðinganna og bjarga Ihalds-
flokknum úr slæmri klípu.
Fram til þessa hífur ekkert
gerzt sem bendir til að þess-
ar vonir íhaldsmanna ætli að
rætast. Þegar Gallupkönnunin
sem getið var í upphafi fór
fram, var þingflokkur Verka-
mannaflokksins búinn að greiða
einu sinni atkvæði um hver
taka skyldi við íormennskunni
af Gaitskell, og niðurstða skoð-
anakönnunarinnar var birt dag-
inn áður en úrslit urðu kunn
í síðari kosningaumferðinni.
Nýi flokksforinginn, Harold
Wilson, er því sízt ólíklegri
til að fá í hendur stjórnarfoi-
ustu í Bretlandi að afstöðnum
næstu kosningum en Gaitskell
hefði verið ef hann hefði lií-
að. Það er á valdi brezka
forsætisráðherrans að rjúfa
þing þegar hann vill, og yfir-
standandi kjörtímabil rennur
ekki út fyrr en á næsta ári.
Eins og málin standa nú er
talið fullvíst að Macmillan
reyni að draga þingrof, að
minnsta kosti til haustsins ng
jafnvel til vors 1964. Staða
íhaldsmanna getur varia orðið
mikið verri en hún er. svo
yfirgnæfandi líkur eru á að
flokkurinn græði frekar en
tapi á því að þingrofi séfrestað.
Vonir íhaldsmanna um illdeil-
ur innan Verkamannaflokks-
ins út af foringjakosningunni
hafa ekki rætzt enn sem komið
er. Kosningin var að vísu harð-
sótt, einkum af hálfu hægri
manna sem fylktu sér um
George Brown, en ekki kom til
neinna þeirra árekstra sem lík-
legir eru til að valda klofn-
ingi í flokknum. Meir að segja
hefur Brown fallizt á að vera
varaformaður áfram undir for-
ustu mannsins sem beið lægri
hlut íyrir honum við varafor-
mannskosninguna fyrr í vetur.
Þá eins og nú naut Wilson
stuðnings vinstri arms þing-
flokksins og íékk 103 atkvæði
en Brown 133. 1 úrslitaat-
kvæðagreiðslunni um for-
mennskuna höfðu atkvæðatölur
snúizt við og rúmlega það, Wil-
Aftan A kápusíðu Hinna
ívítu segla Andrésar frá
aukadal og Jóhannesar Helga
anda þessi orð síðast í kynn-
'gu um bókina: - og Jóhannes
olgi kemur æviminningum
ns ógleymanlega á framfæri
' lesendur. —•
Eg ætla aðeins að minnast á
r.a opnu þesarar bókar, til
ess að votta að lesmál hennar
'rður ógleymanlegt, þótt það
é reyndar í annarri merk'ngu
rn ég hygg, að auglýsingin
á kápusíðunni eipi að tákna.
Þetta er opnan á blaðsíðu 56
og 57. Þar segir:
„— Sigurður skurður. Þeim
manni stendur ekki ógn af
nokkrum sköpuðum hlut, hvorki
á himni né jörðu, hann étur
hákarl og drekkur brennivín
og lýsi og treður illsakir við
báða heimana, og þegar refs-
ingin kemur yfir hann og skip
hans er að brotna undir hon-
um, þá kastar Sigurður skurð-
ur fram vísu. Makalaus maður,
Sigurður Hallb.iarnarson. Hann
stendur gjallandi upp í andlit-
Wilson (i ljósum frakka) kemur tii Transport II ouse, aðalstöðva Verkamannaflokksins, kvöldið sem
sigur hans var kunngeröur.
son hlaut 144 atkvæði en
Brown 103. Þetta þýðir þó ekki
að vinstri menn hafi á þrern
mánuðum náð meirihluta í
þingflokknum, heldur að þeir
þingmenn sem standa mitt á
milli hægri og vinstri telja
Wilson betur til foringja fall-
inn en Brown, frambærilegra
forsætisráðherraefni. Báðir eru
þeir keppinautar harðskeyttir
baráttumenn, en Wilson þykir
kunna betur að sjá íótum sín-
um íorráð. Á átján ára þing-
mennskuferli hefur hann aldrei
komið flokki sínum í klípu, en
Brown á það til að missa stjórn
á skapi sínu og leggja með þvi
andstæðingunum vopn í hend-
ur.
Nýi Verkamannaflokksforing-
inn er menntaður og af
miðstéttarfólki kominn eins og
tveir síðustu fyrirrennarar
hans. Hann fæddist fyrir 46
árum í Huddersfield í Yorks-
hire, en þar var faðir hans
lyfsali. Námsgáfur Wilsons
tryggðu honum styrk til há-
skólanáms í Oxford, þar sem
hann tók afbragðs próf og varð
kennari í hagfræöi við N ew
College strax að námi loknu
21 ára gamall. í stríðsbyrjun
var hann kallaður til staría :
ráðuneytunum en sagði af sér
embætti 1944 til að bjóða sig
fram tll þings. Jafníramt bar-
áttunni í kjördæmi sínu gerði
hann uppkast. að áætlun um
þjóðnýtingu kolanámanna. Ný-
liðinn á þingi fékk strax ráð-
herraembætti í stjórn Attlee,
kvæmda. og 1947 varð hann
varð ráðherra opinberra fram-
viðskiptamálaráðherra með sæti
í ráðuneytinu aðeins 31 árs
gamall, yngsti maður sem set-
ið hafði í ríkisstjórn á Bret-
iandi síðan William Pitt tók
þar sæti á 18. öld. Wilson
gegndi sama embætti óslilið
þangað til 1951, þegar hann
sagði sig úr ríkisstjórninni á-
samt Aneurin Bevan til að
mótmæla auknum útgjöldum
til hervæðingar. Það var Gait-
skell, sem þá var fjármálaráð-
herra, sem knúði fram að tekna
til hervæðingarinnar skyldi
aflað með því að skerða a’-
mannatryggingarnar, og í bar-
áttunni innan flokksins sem á
eftir fór var Wilson að jafn-
aði á öndverðum meið við
manninn sem hann hefur nú
tekið við flokksforustu af.
Þegar harðast var deilt um af-
slöðuna til endurhervæðingar
Þýzkalands 1954 hafði Wilson
framsögu fyrir tillögunni um
að flokkurinn snerist gegn
þessu meginmarkmiði A-banda-
lagsins, og skorti þá aðeins tvö
atkvæði á að vinstri menn yrðu
ofaná í þingflokknum.
Eflir lát Aneurins Bevans
varð Wilson sjálfkjörinn
foringi vinstri manna. Þegar
átök voru mest um kjarnorku-
hervæðingu Bretlands 1960
bauð hann sig íram gegn Galt-
skell við formannskjör en féll
með miklum atkvæðamun. Eins
tók hann eindregna afstöðu
gegn misheppnaðri tilraun
Gaitskells tll að útvatna þjóð-
nýtingarkaflann í stefnuskrá
Verkamannaflokksins. Þegar
7. s. 3. sp. laugard.........
Wilson tekur nú við flokksfor-
ustunni er svo komið fyrir rás
viðburðanna að stefna flokks-
ins í þessum málum er komm
í það horf sem hann vildi.
Eftir þá hrakalegu útreið sem
Bandaríkjastjórn veitti brezku
íhaldsstjórninni með því að
láta hætta smíði Skybolteld-
flauganna, er ekki teljandi 6-
greiningur í Verkamanna-
flokknum um að fjarstæða sé
fyrir Breta að vera að burð-
ast með kjarnorkuvígbúnað.
Skömmu eftir formannskosn-
inguna lýsti Wilson yfir að
Verkamannaflokkurinn teldi sig
ekki bundinn af samkomulagi
Macmillans við Bandaríkja-
stjórn um kaup á Polaris-eld-
flaugum og stofnun sameigin-
legs kjarnorkukafbátaflota A-
bandalagsríkjanna.
Harold Wilson og nánustu
samstarfsmenn hans í for-
ustu Verkamannaflokksins fólk
eins og Barbara Castle, Ric-
hard Crossman og Anthony
Greenwood, hafa allt frá þv£ á
dimmustu dögum kalda stríðs-
ins barizt fyrir því að flokk-
urinn marki í utanríkismálum
sjálfstæða stefnu sem miði að
því að draga úr viðsjám og
leysa alþjóðleg deilumál með
raunhæfum samningum. Fyrir
þeirra atbeina hefur flokkur-
inn hneigzt til fylgis við áætl-
un pólska utanrikisráðherrans
Rapacki um afnám . kjarnorku-
vígbúnaðar og eftirlit með og
takmörkun á öðrum vopnabún-
aði á belti í Mið-Evrópu, lagt
■«>
í „Hínun hvífu segi
w
ið á mönnum og gerir grín að
þeim, setur sig aldrei úr færi
að eignast óvin og verður vel
ágengt, harðduglegum mannin-
um til orðs og æðis. Jón
Pálmason á Súgandafirði er
einn þeirra, sem Sigurði tekst
að egna til fjandskapar við
sig, og sá fjandskapur nær yfir
landamæri lífs og dauða. Jón
drukknar —“ o. s. frv.
Næst segir frá því, er „Sig-
urður skurður leggur leið sína
til Súgandafjaðar með bát. sem
hann hefur keypt í Eyjafirði,
tvístöfnung, sem Samson heit-
ir, ætlar að búa hann út til
hákarlavelða og fær til þess
smið í Súgandafirði, góðan og
gegnan mann, að innrétta lest-
ina“. — Og í innréttinguna á
að nota timbur úr hjalli Jóns
heitins Pálmasonar, þess, er
þeir frændur, Andrés og Jó-
hannes Helgí, segja að Sigurð-
ur hafi egnt til fjandskapar við
sig, og sá fjandskapur nái yfir
landamæri lífs og dauða. En
nú segir að Sigurður leggi
„kapp á að fá sem mest timb-
ur úr hjalli Jóns heitins.“ —
— Smiðurinn fær sér venjulega
hádegisbiund og í þeim blundi
tekur Jón heitinn að birtast
honum hverju sinni. Bendir
hann smið. á að nota ekki tré
eitt, „sem mcrkt sé upphafs-
stöfum sinum.“ Smiðurinn seg-
ir Sigurði frá þessum draum-
förum, en „Sigurður hristir sig
allan og er hinn versti. Helvít-
is hégiljur," segir hann. „Það
fer ekki ein spýta í land, ckki
einn heíilspónn.“ Og þegar
Framhald á 10. síðu
-------------------- SÍÐA 7
til að Vesturveldin viðurkenn.i
Austur-Þýzkaland og slegið því
föstu að meðan Bandaríkin
neita að viðurkenna stjóm Kina
beri þau meginábyrgð á við-
sjárverðu ástandi í Austur-
Asíu. Þegar Kennedy Banda-
ríkjaforseti hótaði hernaðarað-
gerðum i Kúbudeilunni í haust
gagnrýndi Harold Wiison ai-
stöðu hans og framkomu, en
Wilson var þá talsmaður Verká-
mannaflokksins á þingi í ut-
anríkismálum.
En áhrif Bretlands á alþjóða-
vettvangi éru undir þvf
komin hversu öflugt ríkið er
inn á við. Eftir rúms áratugs
stjórn íhaldsmanna er Bretland
á góðum vegi með að verða
hinn sjúki maður Vestur-Evr-
opu. Braskfrelsið sem íhalds-
menn komu á samkvæmt kfenn-
ingum sínum hefur valdið jafn-
vægisleysi og ringulreið í at-
vinnumálum. Framleiðsla eykst
dræmar en í nokkru öðru iðn-
aðarlandi Evrópu, brezkir út-
flytjendur fara halloka í sam-
keppninni á mörkuðum víða
um heim, fjármagni er beint
£ ailskonar spákaupmennsku
sem gefur skjótan gróða en
undirstöðuatvinnuvegir staðna
eða jafnvel drafna niður. Þeg-
ar meira að segja íhaldsmenn
urðu að viðurkenna að óðum
sigi á ógæfuhlið, var það fang-
ráð Macmiilans að sækja um
inngöngu f EBE, en hann fékk
þá herfilegu útreið sem ekki
þarf að rifja upp. Hryggbrot-
ið frá de Gaulle kom um sama
leyti og atvinnuleysi tók að
vaxa óðfluga í gömlu iðnað-
arhéruðunum i Skotlandi og
Norður-Englandi. Afleiðingamar
fyrir íhaldsmenn spfeglast S
niðurstöðum nýjustu skoðana-
kannana.
Efnahagsmál eru sérgrein
Harolds Wilsons, og hann
hefur átt manna mestan þátt
í að semja kosningastefnuskrá
sem Verkamannafiokkurinn er
löngu farinn að kynna kjósend-
um. Raddir hægri manna um
að þjóðnýtingarsteínan sé
Verkamannaflokknum fjötur
um fót eru þagnaðar. Meira
að segja ihaldsmenn eru farn-
ir að gera gælur við áætlun-
arbúskap, áætlunarráð sem þeir
settu á stofn hefur skilað íyrstu
álitsgcrð sinni. Verkamanna-
flokkurinn telur allsendis ófull-
nægjandi að áætlunarráð sé
sett á laggirnar til að semja
áætlanir sem undir hælinn er
lagt hvort nokkurt mark er
tekið á. Hann hyggst veita
áætlunarráði hlutdeild i a-
kvörðunarvaldi um i hvaöa at-
vinnugreinar og til hvaða staða
fjármagni skuli beint innan
þess ramma um eflingu út-
flutningsatvinnuvega og útrým-
ingu atvinnuleysis sem ríkis-
stjómin setur. Þjóðnýttu at-
vinnuvegina á að éílá og
þyngja mjög skatta á gróða og
arði af fasteignum ef Verka-
mannafiokkurinn kemst til
valdá.
Tímann fram til kosninga
kappkosta íhaldsmenn auð-
vitað að rétta hlut sinn. Búizt
er við að skattar verði eitt-
hvað lækkaðir á næstu fjár-
lögum, en ekki er sjáanlegt að
ríkisstjórnin hafi nein sám-
felld úrræði á takteinum til
að setja í stað aðildarinnar að
EBE, sem hún hugðist gera að
aðalmáli kosninganna. Ofan á
ósigra ríkisstjómarinnar í stór-
málum bætast hlægilegar skyss-
ur. Sama daginn og Harold
Wilson var kosinn foringi
Verkamannaflokksins fékk
hann tilvalið tækifæri til að
þjarrna að Macmilian forsætis-
ráðherra, sem hafði bannað
Margréti prinsessu að fara 1
opinbera heimsókn til Parísar
sökum gremju í garð de Gaulle,
en lét í veðri vaka að prin-
sessan ætti ekki heimangegt™
í fjarveru drottningarinnar
systur sinnar vegna þess að
hún á sæti í ríkisráðinu. Wilson
dró forsætisráðherrann sundur
og saman í háði, og meira að
segja harðsvíruðustu íhaldsblöð
atyrtu Macmillan fyrir smá-
munasemi og fúllyndi. Vonir
íhaldsmanna um að fráfall
Gaitskells myndi draga úr
þrengingum þeirra eru kulnað-
ar. M.T.Ó.
<