Þjóðviljinn - 09.04.1963, Blaðsíða 7

Stefán Sigfússon:
Landnám
ríkisins
Þriðjudagur 9. april 1963
ÞJÓÐVILJINN
SÍÐA **
Uppbygging
eyðijarða
Sé hvorki nothæft íbúðarhús
eða ræktun á jörðinni, verður
framlag það sama og á nýbýl-
u-m. Sé hins vegar íbúðarhús
þannig að það þarfnist viðgerð-
ar til að verða íbúðarhæft, fer
upphæð framlagsins eftir því,
hve kostnaðarsöm viðgerðin
verður. Sé vélfært tún á jörð-
inni, kemur það til frádráttar
við ákvörðun upphæðar rækt-
unarframlags.
Smábýii
Þeir, sem hafa aðalatvinnu ai
iðnaði eða handverki eða gegna
öðrúm störfum i alménningSr
þágu, geta stofnað smábýli á
minnst 6 hekturum af ræktun-
arhæfu landi með tilsvarandi
beitarréttindum. Til þessara
býla er veitt ræktunarframlag
hlutfallslega það sama og tll
nýbýla. Byggingarframlag, að
sömu upphæð og til nýbýla, má
veita, sé býlið utan sklpulags-
skylds þorps eða kaupstaðar,
enda sé eigandi þar heimilis-
fastur. Þó er byggingarframlag
eigi greitt, ef vinnuveitanda
ber skylda til að sjá vinnu-
þiggjanda fyrir íbúðarhúsnæði.
Tíl byggingar íbúðarhúss fær
nýbýlamaðurínn 40 þúsund
króna framlag.
Félagsbú
Ef tveir eða fleiri bændur
stofna til búskapar á sömu jörð
með þvi að reka á henni fé-
lagsbú í stað þess að stofna á
henni nýbýli er heimilt að veita
þeim aðstoð til ræktunar og
bygginga, þannig að um sömu
aðstoð til bændaf jölgunar sé að
ræða og veita bæri, ef nýbýla-
menn ættu í hlut.
Grein þessi er meginhlati útvarpser-
indis, sem fíutt var í hændavíhu Bún-
aðarfélags Islands fyrr í veiur
Framræsluskurður á Mýruin vcstur.
Nýbýlið Nautaflallr.
Landnám rfkisins var stofn-
að 1946 og starfar nú sam-
kvæmt lögum urn Stofnlána-
deild landbúnaðarins, landnám,
ræktun og byggingar í sveitum.
Stjórn Landnáms ríkisins er i .
höndum nýbýlastjórnar, en
hana skipa: Jón Pálmason, for-
maður, Ásmundur Sigurðsson;
Benedikt Gröndal; Jón Sigurðs-
son og Steingrímur Steinþórs-
son. Landnámsstjóri er fram-
kvæmdastjóri nýbýlastjómar,
og hefur Pálmi Einarsson gegnt
því starfi frá stofnun Landnáms
rikisins.
Helztu þættir i starfsemi
Landnámsins eru þessir:
Nýbýlahverfi
Landnám rikisins hefur á
sautján stöðum á landinu
keypt eða með öðrum hætti
fengið umráð yfir samfelldum
landsvæðum, þar sem stofnuð
hafa verið nýbýlahverfi. Þessi
svæði eru á eftirtöldum stöðum,
talið í þeirri röð, er Landnám-
ið hefur fengið umráð yfir
þeim:
1. í Ölfusi undir Ingólfsfjalli,
2. á Hvolsvelli,
3. í Þinganesi, Hornafirði,
4. á Víðimýri, Skagafjarðars.;
5. á Skinnastöðum, Austur-
Húnavatnssýslu,
6. á Reykhólum á Barðaströnd,
7. í Köldukinn. Suður-Þingeyj-
areýslu,
8. á Auðkúlu, Austur-Húna-
vatnssýslu,
9. í Vallahreppi, Suður-Múlas..
10. í Hjaltastaðaþinghá, Norður-
Múlasýslu,
11. á Stóra-Bakka, Tungu-
hreppi, Norður-Múlasýslu,
12. á Þverholtum, Álftanes-
hrgppi, Mýrasýslu,
13. i Bjarnarfirðl, Strandasýslu.
14. í Svartárdal, Skagafjarðars..
15. í Asgarði, Dalasýslu,
16. á Svalbarði, Dalasýslu,
17. í Reykjahverfi, Suður-Þing-
eyjarsýslu.
1 þessum nýbýlahverfum eru
fullgerð eða í byggingu 43 býli.
en alls er í hverfunum land-
rj'mi fyrir um 90 býli.
Landrtám rikisins sér um
framræslu á landinu, þar sem
þess er þörf, ræktar 10 hektara
fyrir hvert býli, girðir landið.
Nýbýliö Laufás.
Garðyrkjubýli
Fjárhagsaðstoð til stofnunar
garðyrkjubýla, utan skipulagðra
svæða kaupstaða, er veitt þeim,
sem hafa umráð jarðhita, er
fullnægir hitaþörf að minnsta
kosti 1000 fermetra góðurhúss.
Framlag til gróðurhúsabygglnga
er 40 krónur á fermetra allt að
1000 fermetrum, þannig að há-
marksframlag verður 40 þúsund
krónur. Framlag til íbúðarhúsa
á býlum þessum er hið sama
og á nýbýlum.
Framlag til íbúðarhúsa á
garðyrkjubýlum, sem eru innan
skipulagðra svæða kaupstaða,
er ekki veitt, en framlag til
gróðurhúsa er veitt, hafi við-
komandi tryggt sér eignarrétt
eða erfðafestu á landi og hita-
réttindum, enda hafi hann lífs-
framfæri sitt og fjölskyldu
sinnar af garðyrkju.
Framlög til að
fyrirbyggja að
jarðir fari í eyði
Hér getur verið um að ræða
aðstoð vegna bruna eða annars
tjóns á húsum, flutning á bæj-
arhúsum vegna óheppilegrar
staðsetningar og aðstoð til
efnalítilla bænda, sem þurfa að
reisa ný Ibúðarhús á jörðum
sinum.
Framlag er 40 þúsund krón-
ur, ef reist er nýtt íbúðarhús
Sé um viðgerð á íbúðarhúsi að
ræða, fer upphæð framlagsirts
eftir því, hve kostnaðarsöm við-
gerðin er, en aldrei getur fram-
lagið orðið hærra en 40 þúsuntí
krónur.
Frá 1947 hefur nýbýlastjórn
samþykkt framlög til 78 bæjar-
flutninga, og veitt hefir verið
framlag til 11 aðila Vegna
brunatjóns á íbúðarhúsum. Árið
1960 var byrjað að veita fram-
lag til endurbyggingar íbúðar-
húsa á byggðum jörðum til að
hindra, að þær fari í eyðí.
HÖfðu I árslok 1962 verið sam-
þykkt 204 framlög samkvæmt
þessu ákvæði. Á sama tíma er
framkvæmdum að fullu lokið
eða ræktun og byggingar hafn-
ar á 634 nýbýíum, 169 endur-
byggðum eyðijörðum, 17 Smá-
býlum og 18 garðyrkjubýlum.
Framlög, þar sem
ræktun er stutt
á veg komin
Landnám ríkisins sér um
greiðslu á jarðabótaframlagi til
þeirra jarða, sem hafa minna
vélfært tún en 10 hektara, og
er framlagið 2.500 krónur á
hektara, þar til túnlö er orðið
10 hektarar að stærð.
Þessi framlög * voru ákveðin.
er lögin um landnám, ræktun
og byggingar 1 sveitum voru
endurskoðuö 1957, en þá var
Landnámi ríkisins falið að gera
rahnsókn á öllum lögbýlisjörð-
um, sem eru í byggð og hafa
vélfært tún undir 10 héktara
stærö.
Til rartnsóknar komu rúm-
lega 3000 jarðir, og voru tún
þeirra mæld. Frá þvl árið 1957
hafa um 1000 jarðir náð 10
hektara túnstærð éöa meira, og
flestum hinna hefur þokað á-
leiðis að þessu ræktunarmarki.
Enn voru þó í árslók 1961 1387
jarðir með túnstærð frá 5.1 til
9.9 hektara, 438 jarðir með tún-
stærð frá 2.5 til 5.0 hektara og
198 jarðir með minna tún en
2.5 hektara.
A árunum 1957 — 1961 hafa
jarðabótaíramlög alls verið
greidd á 7044 hektara. Þar sem
enn eru ekki komnar ræktun-
arskýrslur frá öllum aðilum
fyrir 1962, er ekki hægt að geta
um fullnaðartölur frá síðustu
áramótum, en Um 700 jarðir
voru í árslok 1961 sVö nærri
10 hektara túnstærð, að gera
má ráð íyrír, að þær hafi flest-
ar náð 10 hektara markinu á
árinu 1962.
Þótt talsvert hefði þannig á-
unnizt í árslok 1961, áttu 2023
jarðir þó eftir að ná 10 hekt-
ara túnstærð og vantaði 7654
hektara á, að svo væri. Að
meðaltali vantáði þannig 3.79
hektara 6 hverri þessara jarða.
Þarf því vel að vinna til að ná
■ættu marki.
leggur vegi og vatnsleiðslu um
hverfið.
Þeir, sem fá lönd í nýbýla-
hverfunum, fá erfðaábúð á
landinu. Þeir sjá um aðrar
framkvæmdir á býlunum en
þær, sem áður var getið, og
annast viðhald jarðarinnar.
Landnámið greiðir 40 þúsund
krónur til byggingar íbúðar-
húss. Tekið skal fram, að þetta
skerðir í engu möguleika til
lána, og hafa ábúendur nýbýla
sömu möguieika á þeim og
aðrir bændur. ,
Af þeim hverfum, sem getið
var um hér að framan, er búið
að úthluta öllum býlunum í
tveimur, en í hinum eru enn
óráðstöfuð býli, og á nokkrum
þeirra hefir Landnámið þegar
lokið þeim framkvæmdum, er
það á að sjá um.
Þeir, sem sækja um býli í
hverfunum, þurfa að vera fjár-
ráða, hafa lokið prófi frá
bændaskóla eða stundað land-
búnaðarstörf minnst 2 ár eftir
16 ára aldur.
Stofnun nýbýla
úr landi eldri
jarða
jfcvl «>''!>{' , «5 -nrn P'npxlww* r
Þegar nýbýli er stofnað úr
landi eldri jarða, þarf nýbýla-
maðurinn að fá eignarumráð
yfir landi því, er stofna skal
nýbýlið á, eða fá það til erfða-
ábúðar, sé landið í eigu opin-
berra aðila.
Nýbýlið verður að minnsta
kosti að fá 25 hektara afmark-
aða af ræktunarhæfu landi, en
sjálfsagt er í flestum tilfellum
að skipta öllu ræktarlandi býl-
isins. Beitilandi þarf ekki að
skipta, ef hentafa er, að þvi sé
óskipt, en tilgreina verður
skiptahlutfallið.
Til slíkra býla greiðir Land-
nám ríkisins framlag til rækt-
unar, þannig að á fyrstu 5
hektarana, sem ræktaðir eru.
greiðast 6 þúsund krónur á
hvern hektara. Á næstu 5 hekt-
ara eru greiddar 3 þúsund kr.
á hvem hektara, þannig að
samtals fær nýbýlamaðurínn
greiddar 45 þúsund krónur i
ræktunarframlag.
1