Þjóðviljinn - 28.04.1963, Qupperneq 7

Sunnudagur 28. apríl 1963
ÞIÓÐVILIINN
SffcA J
r
[slendingar eru furðu
seigir. f>eir vinna eins
og bandóðir menn að fjár-
hagslegri velferð sinni. En
samt gefa þeir sér alltaf öðru
hvoru tíma til að leyfa sér
einhvern ópraktískan og erf-
iðan munað eins og t.d. að
stofna nýtt tímarit. menning-
unni til uppiyftingar og ávinn-
ings.
í fyrra mánuði tóku sex
ungir menn sig til og ýttu á
flot tímaritinu Leikhúsmál.
Þetta var mikið fyrirtæki og
bjartsýnj stóð auðsjáanlega í
stafni. Ritið var stórt. glæsi-
legt að frágangi. það á að
koma oftar út en íslendingar
hafa búizt við af slikum rit-
um. það setti sér mörg verk-
efni og stór. Slíkt rit virðist
eiga sér ágætan tilverugrund-
völl í landi þar sem allir
vilja leika. Þetta var sérstak-
lega ánægjulegt framtak. því
hvar stendur virki virkrar
menningar ef ekki í leikiist?
En þetta fyrsta hefti hefði
þurft að vera betra.
Að sjálfsögðu fer í þvi einna
mest fyrjr umsögnum um sýn-
ingar í Reykjavik. Þær voru
mjög misjafnar, en yfirleitt
hressilega skrifaðar og hik-
lausari en það sem við venju-
lega lesum í dagblöðum. En
það er alls ekki nóg virðu-
legu tímaritj. Hitt getur svo
vel. verið, að það hafj spillt
fyrir vinnubrögðum, að sýning-
arnar sem ræddar voru urðu
miög margar. leikhúsafurðir
alls vetrarins voru á dagskrá.
kröftum manna var dreift um
of.
Leiklistargagnrýni var einn-
ig gagnrýnd. bæði { sérstakri
grejn svo; 02 í spumingaþætti
sem bæði leikarar o.g leikdóm-
arar tóku þátt í. Bæði grein-
in og skoðanakönnunjn voru
um fiest misheppnuð fyrir-
tæki Spurningarnar voru
þannig fram settar að þær
gáfu varla tilefni til skemmti-
legra svara. Árangurinn af
þessu öllu varð varla annar
en sá. að fram voru settar
nokkrar góðar og eiskulegar
meiningar um samúð og gagn-
kvæman skilning og samvizku-
semi og annað það sem ailir
taka ’ofan fyrir, og. er þetta ,
næ^ta dauflegt iestrarefni.
Eins og eðlilegt er í svo stóru
riti tekur hverskonar króník
allmikið rúm En um það skal
spurt. hvort annálljnn hafi
ekki gert sig alltof breiðan
— einkum þegar þess er gætt
að hann seilist langt inn í
þætti eins og leikhústíðindi
utan af landi og útvarpsgagn-
rýnina; hér við bætist einnig
upptalningargrein Sigurðar
Grímssonar um liðinn áratug.
Um kvikmyndaþátt er of
snemmt, að tala, hann var ekki
annað en nokkur inngangsorð
í hverju heft| skal birt þýtt
leikrit — hér kom ánægjuleg
Saga úr dýragarðinum eftir Al-
bee.
NY TIMARIT
Hitt er svo ekki ástæða til
að efast uro, að næsta héfti
Leikhúsmála verður sjálfsagt
miklu betra, og eru boðaðir
ýmsir nýir þættir svo og nýir
pennar. En það er næsta leið-
inlegt að það skyldi fara svo
af stað að það yrði sakað um
litleysi og ástríðuskort.
Fyrir nokkrum dögum
kom út annað tírpa-
rit. sem ber stutt °g iaggott
keiti — Jörð, og er til sam-
ræmis vafið í græna kápu.
Þett.a rit ,.tóku saman“ tveir
háskólastúdentar, Þorsteinn
Gylfason og Sverrir Hólmars-
son. svo ungir menn að For-

spjallstnenn gætu víst verið
feður þeirra og Birtingsmenn
ar — rifjaðar upp gamlar vís-
ur úr Haralds sögu hárfagra og
Eglu, gagnrýnd þýðing á kvæði
Eliots, kvæði Hannesar Péturs-
sonar koma við sögu, ennfrem-
ur nýlegur farsi Odds BjÖrns-
sonar og Aðventa Gunnars
Gunnarssonar. Tilefni þessara
greina er yfirleitt svipað —-
höfundar þeirra veitast að rit-
skýrendum og gagnrýnendum
fyrir meint, afglöo, en einkum
þó fyrir misnotkun og of-
notkun á ,,óskiljanlegum“
hugtökum. Þeim finnst .það
mikil býsp að lesendur eða
ritdómarar leyfa sér að „draga
heil kvæði saman í svosem
eins og eina setningu. þýða
mál kvæðisins yfir á eigjð
mál sem oftast samanstendur
af víðtækum og nær algerlega
merkjngarlausum alhæfing-
um“ (bls. 27). Vjtna þeir i
ritdóma i Mbl,, Þjóðv. og Visi
um l.ióð Hannesar Pétursson-
ar, þar sem kvæði um Hlyna
kóngsson og helli Pólýfemosar
eru látin tákna skelfingar
kommúnismans o.þ.u.l. „Því
vizka sú sem birtist í ofan-
skráðum tilvitnunum er ein-
mitt vizka vígorðanna, dagblaða-
spekin sem kennir mönnum að
hugsa um heimínn í kate-
góríum: nazismi, kommúnismi.
kapitalismi. imperialismi, kúg-
un. stéttaskipting. frelsi, fram-^
farir o.s.frv. Ef hægt er með
einhverju móti að troða ein-
hverjum hlut inn í þessháttar
■ kategóriu er hann geymdur þar
og þar með afgreiddur" (bls.
27). Við þessa stvrjöld gegn
kategóríum bætjst svo á-
kveðin andúð á þvi að skipa
aW '"Þe^' "Sifáí':ög'" ;‘gMíð" áð"■--anoturlega í timabil og
samvinnubúskapur er iðkaður
á Jörð þeirra og því auðkenna
höfundar ekki greinar sinar.
Þeir segjast ekki vilja kalla
rit sitt „tímarit um bók-
menntjr“ og útskýra; „Andúð
okkar útgefenda á slíkri nafn-
gift á ekki eingöngu rætur
að rekja til þessara innan-
tómu glamurj'rða; bókmenntir,
listir, menning, heldur og til
hins. að skrifum þeim, sem i
þessu riti birtast, verður frem-
ur ætlað að fjalla um tal
manna um svokallaðar bók-
menntir og listir en sjálft
inntak þessara orða, hvert sem
það nú annars er“. (bls. 4).
Þarna er allvíða numið stað-
stefnur í stjórnmálum, heim-
spekí og hinum ýmsu Hstum
(s. bls. 17).
G'
Áukin starfsemi
Verzlunarbankans
legn þessum voða stilla
bessir ungu menn qrð-
inu sjálfu. kláru og kvittu,
orðum skáldanna i verkinu
sjálfu. staðreynd verksins sem
er ekki ,,tákn“ neins, ekki
„til minningar" um neitt. í
kvæði Hannesar af Árna frá
Hlaðhamri sé það einfaldlega
sagt „að blóð hrynji af hnif
í mold“ og þvi mesta fjar-
stæða að tata um „ofsóknar-
anda nazismans og kommún-
ismans“ I þessu sambandi eins
og Njörður P. Njarðvík gerði
i Vísi. Og líta þeir Þorsteinn
og Sverrir með lotningu til
Egils Skallagrimssonar: „Orð-
in eru honum ekki loftsveifl-
ur, sem líða frá lungum eins
að hlustum annars, heldur á-
takanleg eins og grjót jarð-
-- ti
ar.
Aðalfundur Verzlunarbanka
íslands h.f. var haldinn í veit-
ingahúsinu Lidó laugardaginn
6. april.
Formaður bankaráðs, Þorvald-
ur Guðmundsson, forstjóri, flutti
skýrslu um starfsemi bankans
á síðastliðnu ári. f henni kom
fram að öll starfsemi bankans
hafði mjög aukizt á árinu. Inn-
stæðuukning nam samtals 81,4
millj. kr., þar af varð 77,1 millj.
kr. aukning á' innstæðum i spari-
sjóði. Heildarinnstæður í bank-
anum voru I lok^ síðasta árs
319.3 millj. kr. Útlánaaukning
bankans varð 58,4 millj. kr. á
árinu Bankinn rekur nú útibú
að Laugavegi 172 í Reykjavík
og að Hafnargötu 31- í Kofla-
vik
Unnið er nú að athugun á
stofnun sérstakrar stofnlána-
deilda- vjð bankann og kom
míkili áhugj fram í umræðum
á fundinum fyrir því máli, svo
og nauðsyn þess að Verzlunar-
bankinn öðlist heimild til er-
lendra viðskipta,
Höskuldur Ólafssonj banka-
stjóri, lagðj fram og skýrði
endursköðaða reikninga bankans
fyrir síðastliðið starfsár. Voru
þeir samþykktir einróma.
f bankaráð voru endurkjörn-
ir þeir Egill Guttormsson, stór-
kaupmaður, Magnús J. Brynj-
ólfsson, kaupmaður og Þorvald-
ur Guðmundsson, forstjóri. —
Varamenn i bankaráð voru
kjörnir Björn Guðmundsson,
kaupmaður, Vilhjálmur H. Vil-
hjálmsson, stórkaupmaður og
Haraldur Sveinsson, forstjóri.
Endurskoðendur voru kjörnir
Jón Helgason, kaupmaður os
Sveinn Björnsson stórkaupmað
ur
Fundurinn var fjölsóttur og
sátu hann rúmlega 300 manns.
Nú
er það ekki nema
verði þreyttir og skapillir
vegna mikillar og leiðinlegrar
og smekklausrar notkunar al-
hæfinga, pólitískra, bðk-
menntalegra eða annarra. Hitt
er öllu erfiðara að skilja,
hvers vegna slík notkun (sem
geri alhæfingarnar, kategórí-
urnar, merkingarsnauðar og ó-
skiljanlegar) á að verða til
þess, að þær séu afskrifaðar sem
ónothæfar. Þessi orð eru til,
þau eru hjálparmeðöl. Við
getum notað þau heimskulega
eða skynsamlega en við get-
um ekki verið án þeirra. því
miður, hvort sem við tölum um
bókmenntir eða annað. Þau
eru tengiliðir Við getum ekki
ínúið aftur til þejrra við-
skiptahátta. að svo og svo
margir sviðahausar komi í
skiptum fyrir svo og svo
marga fiska, þótt það væri
vissulega mjög „á-takanleg“ og
,,skiljanleg“ hagfræði. Og ef
við þreytumst afskaplega á ó-
ljósurp landamærum orða eins
og bokmenntir, menning, list.
þá er það kross sem við verð-
um einfaldlega að „nenna" að
bera. Alvarleg notkun þessara
orða Krefst vinnu eins og hvað
annað. Það krefst líka vinnu
að skilja hvernig aðrir nota
þau og hvers vegna. Hitt er
svo auðvjtað ^sjálfsagt. að
bölva sjálfum sér og öðrum
ef mönnum verður á nokkur
léttúð í því striti. .
H
|in gallharða merkmg-
arfræði sem svifur
yfir vötnum Jarðar getur ver-
ið skemmtileg til ýmissa hluta.
En það verður ekki betur séð
en hún setji sér furðumiklar
takmarkanir Hún virðist
neita að ræða þau tengsl sem
ekki er að finna innan bók-
menntaverksins sjálfs. Annar
bókmenntalegur veruleiki en
sá sem er að finna „í einni
lítilli bók“ í „einni lítilli vísu“
kemur málinti harla litið við
a.m.k. er það talið afskap’ega
hæpið að tala um stefnu eða
tímabil eða áhrif. Svo að ekki
sé talað um annan eins
skepnuskap og þjóðféiagslegan
veruleika, gvuðhjálpokkur. I
Jörð er til dæmis lesjnn tölu-
verður reiðilestur yfir Ein-
kennilegum manni Ödds
Björnssonar og minnst ,á ann-
an glíkan i Strompleiknúm og
er þeirra tjlvist talin óskil.i-
anleg og innantóm lausn á
þeim dæmum sem höfundar
setja upp. Nú er það mjög
forvitnilegt mál hvaða fólk
það er þessir garðyrkjúmenn
og taóistar og ofurmann’egu
friðflytjendur sem marsérað
hafa inn i islenzkar bækur af
miklum ducnaði og hversvegna
beir eru bangað komnir. En
þetta er látið ligcia á milli
hluta. Það er auðvitað rangt
að áfellast ritsmíð fyrir hað, að
í henni er ekki gerð srein
fvrir því sem maður hefur
sjálfur áhuga á En þvi er
þes=a getið að ’eiðincli hinnar
„jarðnesku" stefnu eeta ein-
mitt verið í þvi fó’gln að
hún myndi fyrirfram fyrirlíta
marga Vkemmtilega spurningu
Tímaritið Jörð er hr'"''>i1'’""
skrifað. Á.B
Hreyfilsbllstjóra
Sl. þriöjudagskvöld var háð í
Kópavogi hin árlega skákkeppni
Taflfélags Hreyfils og Sambands
ísl. bankamanna. Teflt var á 30
borðum og urðu úrsiit þau að.
bankamenn unnu með 17:13.
Þessi keppni var hin 8. í rööinni-.
en fyrsta keppnin fór fram -árið
1956. I þcssi átta skipti hafa
bankamenn unnið fimm sinnum,
en Hreyfilsmenn 3var.
í upphafi mótsins i fyrrakvöld
alhenti Bjarni Guðmundsson
bankamaður í Landsbankanurr.
Þórði Þórðarsyni bilstjóra sér-
stakan viðurkcnningargrin. en
hann hefur frá upphafi tefit á
1. borði Hreyíilsmanna.
Orslitin á f.iórum fvrstu borð-
unum urðú bau. að Arinblörn
Guðmundsson vann Þórð Þórð-
arson á fyrsta bbrði. Gunnar
Gunnarsson vann Óskar Sisurðs-
son á 2. borði. Anton Sigurðsson
vann Jón Kristinsson á briðja
borði og Dómald Ásmundsscn
gerði iafntefli við Biörn Þor-
•steinsson á f.iórða borði.
Þeir Arinbjörn, Jón. Björn og
Gunnar kenptu allir fvrir banka-
menn. — Teflt var í Félagsheim-
ili Kópavogs.

Á fundj borgarstjórnar Reykja'-
víkur s.l þriðjudag var sam-
þykkt að tilnefna þessa fjóra
menn í þjóðhátíðarnefnd: Böðv-
ar Pétur'son. Jóhann Möller,
Ólaf Jónsson og Va’garð Bríem,
Einnig var samþykkt ' áð óska
eftjr tilnefnjngu íþróttubanda-
lags Reykjavíkur og Skátafé-
lags Reykjavíkur i nefndjna.
Náttúrugr
aðstoð við rjúpnarannsúkn
Á* vegum Dýrafræðideildar
Náttúrugripasafns Islands verð-
ur á þessu ári hafizt handa um
skipulegar rannsóknir á lffs-
háttum íslenzku rjúpunnar.
Hinar fyrirhuguðu rannsóknir
verða svo margþættar, að hið
fámenna starfslið Náttúrugripa-
safnsins getur ekki með nokkru
móti annazt alla þætti þeirra.
Það verður því ekki hjá því
komizt að leita til almennings
um aðstoð við rannsóknimar
og þátttöku í þeim. Þaðereink-
um með tvennu móti, sem al-
menningur getur tekið þátt í
hinum fyrirhuguðu rannsókn-
um. 1 fyrsta lagi með þvf að
merkja eins mikið af rjúpum
og rjúpuungum og tök eru á.
og I öðru lagi með athugunum
á varpháttum rjúpunnar. Skal
hér leitazt við að gera nolckru
nánari grein fyrir þessum
tveimur þáttum rannsóknanna.
Með merkingum er hægt að
afla mjög mikilvægs fróðleiks
um lífshætti rjúpunnar. Með 'írí
hjálp þeirra fæst ekki aðeins
vitneskja um ferðir rjúpunnar,
heldur einnig um aldur hennar,
dánarorsakir, áhrif veiða á
sbofninn og margt fleira. Hing-
að til hefur mjög lítið verið
merkt af rjúpu hér á landi, en
þær merkingar hafa þegar leitt
í ljós, að rjúpan er ekki nærri
eins staðbundinn fugl og marg-
ur kann að halda. Hún er miklu
fremur flökkufugl, sem á bað
til að fljúga landshornanna á
* milli. Enn sem komið er vit-
um við þó sára litið um þess-
ar ferðir rjúpunnar og orsakir
þeirra, en eina leiðin til að
bæta úr þeim þekkingarskorti
er að merkja nógu mikið af
rjúpum, bæði fullorðnum fugl-
um og ungum. Náttúrugripa-
saínið hefur þegar keypt birgð-
ir af fót- og vængmerkjum á
fullorðnar rjúpur og rjúpuunga
og verða merki ásamt leiðbein-
ingum send öllum þeim, sem
vilja ljá þessu máli liðsinni
með því að taka þátt í merk-
ingastarfinu. Það skal þó t.ekið
fram, að börnum og ungling-
um innan 16 ára aldurs verða
ekki send merki.
Þá hefur Náttúfugripasafnið
einnig látið prenta spjaldslcrár-
kort, sem verða send öllum.
sem hafa áhuga á að styðja
hinar fyrirhuguðu rannsóknir
með skipulegum athugunum á
varpháttum rjúpunnar. Ætlazt
er til, að eitt slíkt kort \'erði
útfyllt fyrir hvert rjúpuhreiður,
sem athugunarmaður finnureða
fær vítneskju um. Þessum
hreiðurkortum fylgja leiðbein-
ingar um notkun beirra, en á
þau skal meðal annars ^krá
upplýsingar um eggjafjölda
(eða ungafjölda) í hreiðri, hreið-
urstaðhætti o. fl.
Hinar reglubundnu sveiflur
fslenzka rjúpnastofnsins eru
eitt af þeim fyrirbærum nátt-
úrunnar, sem jafnan hefur vak-
ið mikla athygli, og hin síðari
ár hefur margt verið um þær
rætt og ritað. Rannsóknir þær,
sem nú eru að hef.iast ber að-
eins að skoða sem undirbúning
að enn víðtækari rannsóknum á
þessu dularfulla fyrirbæri. Ef
menn á annað borð háfa áhuga
á að stuðla að lausn bessarar
ráðgátu, gefst mönnum nú til-
valið tækifæri til að sýna á-
huga sinn í verki með bví að
taka að sér merkingar og út-
fyllingu hreiðurkorta. Þeir, sem
hafa áhuga á bessu máli. eru
vinsamlegast beðnir að gera
Dýrafræðideild Náttúrugripa-.
safnsins (Pósthólf 532, Reykja-
v£k; sími 15487) aðvart sem
fyrst, ef þeir óska að fá send
merki og hreiðurkort. Hver
merkt rjúpa og hvert útfyllt
hreiðurkort . eru vísindaleg
gögn, sem geta haft ómet-
anlega þýðingu þegar fram
1' sækir, en án góðra undirtekta
almennings verður beirra ekki
aflað.
Finnur Guðmundsson.
TILKYNNING
um atvinnuleysisskráningu
Atvinnuleysisskráning samkvæmt ákvörðun laga
nr. 52 frá 9. apríl 1956, fer fram í Ráðningar-
stofu Reykjavíkurborgar, Hafnarbúðum
v/Tryggvagötu, iagana 2., 3. og 6. maí þ. á.,
ig eiga hlutaðeigendur, er óska að skrá sig sam-
ivæmt lögunum aö gefa sig fram kl. 10—12 f.h.
g kl 1—5 e.h. nina tilteknu daga.
ðskað er eftir að þeir, sem skrá sig séu viðbúnir •
ð svara meðal annars spurningunum:
Um atvinnudaga og teki1”- '-iá mán.
’ Um eignir og skuld '
Borgarstjónmi í Eeykja,.