Þjóðviljinn - 17.07.1963, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 17. júlí 1963
HðÐVILIINN
SlÐA 5
T
Aldarafmæli verzlunar í
A-Skaftafellssýslu
Sunnudaginn 7. júlí sl. var minnzt aldarafmælis verzlunar í Aust-
ur-Skaftafellssýslu. Verður hér á eftir sagt frá afmælishatiðinni og
drepið á þróun verzlunarmálanna í héraðinu.
Þróunarsaga verzlunarinnai' i þrem myndum: 1) „Gamla búð-
in“, en svo nefnist húsið, sem Ottó Thulinius reisti á Höfn.
2) Verziunarhús Kaupfélags Austur-Skaftfellinga. 3) Nýja verzl-
unarhúsið í smíðum.
Afmælishátíðin hófst með þvi
að fólk safnaðist saman á Pap-
ós, en þar var löggiltur fyrsti
verzlunarstaður sýslunnar 19.
janúar 1863 og starfrækt þar
verzlun fram til ársins 1897
eða þar til hún fluttist þaðan
til Hafnar j Homafirði. •
Á Papós flutti séra Skarp-
héðinn Pétursson prestur í
Bjarnanesi guðsþjónustu og
Stefán Jónsson bóndi, Hlíð i
Lóni, sagði sögu staðarins og
sýndi fólki hvemig mann-
virkjum var þar háttað.
Síðan-- var hinn gamli verzl-
unarstaður kvaddur og hald-
ið til Hafnar, en það er um
20 kílómetra leið. Þar var sezt
að kaffidrykkju í Sindrbæ,
ræður fluttar og almennur
söngur. Séra Skarphéðinn Pét-
ursson stjómaði samkomunni.
Þeir sem ræður fluttu voru
séra Skarphéðinn Pétursson,
Stefán Jónsson Hlíð, Gísli
Bjömsson Höfn, Sigurður Jóns-
son Stafafelli, Öskar Helga-
son Höfn, Steinþór Þórðarson
Hala, Hjalti Jónsson Hólum
og Jón Ivarsson Reykjavík, en
hann var heiðursgestur á sam-
komunni ásamt konu sinni.
Að lokum var dansað.
Ver zlunar staður inn
Papós
Eins og fyrr segir, löggilti
stjórnin í Kaupmannahöfn
Papós sem verzlunarstað 19.
janúar 1863 og var þá þegar
hafizt handa um byggingar á
staðnum. Raunar hafði verið
verzlað þar árin áður við svo-
kölluð „spekúlantskip", sem
kaupmaður, Johnsen að nafni,
hafði siglt þangað fyrir áeggj-
an ýmissa manna úr sýslunni.
Við það að verzlunin flutt-
ist inn í héraðið var stórt skref
stigið til hagsbóta fyrir sýslu-
búa, þar sem þeir höfðu áður
orðið að sækja alla verzlun til
Djúpavogs og jafnvel til Eski-
fjarðar. Einnig átti það eftir
að koma í ljós að Papósverzlun
Séð yfir þar sem verzlunarhúsin stóðu. Papafjörður og Lónfjöll í baksýn.
var íbúum Vesur-Skaftafells-
sýslu til hagsbóta, því að á
blómaskeiði hennar voru um
130 V-Skaftfellingar í reikningi
við verzlunina.
Flutt til Hafnar í
Hornafirði
Þegar sýnt þótti, að Höfn í
Homafirði hefði meiri mögu-
leika á að verða verzlunar- og
athafnamiðstöð sýslunnar, flutti
Ottó Thulinius, sem var síð-
Einn missti málið og annar
augnskakkur
Pálmi Sigurður Ölafsson er
hressilegur náungi. Honum
liggur hátt rómur og hann er
ekkert að skafa utan af hlutun-
um. Hann rekur blaðsöluvagn á
Ráðhústorgi Akureyrar og er
óetta furðusmíð. Pálma skýtur
allt í einu upp á mikilvæg-
úm samgöngupúnktum í fólks-
strauminum og er ætíð til stað-
ar, þar sem fólk vill kaupa
blöð og tímarit.
Pálmi hóf þennan rekstur
sinn i vor. Þeir segja að fjór-
ar blaðasölur séu komnar á
hausinn við Ráðhústorg. Ein
er alveg búin að loka austan
megin og blaðasalan hjá hin-
um hefur hrapað niður um
áttatíu prósent. Harðasti keppi-
nautur Pálma er Oddur Thor-
arensen, lyfsali, og hefur hann
nú misst málið i hálfan mánuð.
-<5>
Vægari refsi-
iögíN. Y.
NÝJU DELHI 14/7. Indverska
stjórnin hefur bannað skipum
frá Suður-Afríku aðgang að ind-
verskum höfnum og suður-
'afriskum flugvélum að lenda á
flugvöllum i Indlandi. Er þetta
gert í mótmælaskyni við stefnu
suður-afrísku stjómarinnar í
kynþáttamálum.
Ásgeir i Rikku er orðinn
augnskakkur og lízt ekki á
blikuna og svona fer þegar
yfirburðir eru skapaðir í sam-
keppninni.
Blaðsöluvagninn er furðu-
smíð og er eiginlega alltaf að
taka breytingum og er óvíst
um lokaniðurstöðu á forminu.
Akureyringar hölluðu undir
flatt og virtu fyrir sér fyrir-
bærið. Þeir urðu víst undrandi
fyrst í vor og sögðu sem svo:
„Já, — hér fást blöð“.
„Ó, — jú — hér fást blöð.
Ekki ber á öðru“.
Svona voru nú undirtektim-
ar, segir Pálmi hlæjandi. Þá
má ekki gleyma birgðastöðinni,
sem staðsett er þama rétt hjá.
Þetta er spegilgljáandi Ford-
son sendiferðabifreið. Ég er
alltaf með glóðvolg blöðin og
hraðinn skiptir hér meginmáli.
Elf ég fæ Vísi samdægurs og
sel hann hér í aftanskininu á
torginu, þá rennur hann út í
hundraðavís. Ef ég fæ hann
morguninn feftir, þá sel ég
kannski þrjú til fjögur blöð.
Sama máli gegnir um hin blöð-
in. Eftir því sem ég fæ morg-
unblöðin fyrr, þá sel ég meira
hlutfallslega. Hinsvegar er
tímaritasalan aðallega á kvöld-
in rétt fyrir miðnætti. Sérstak-
lega hafa reykvísk tímarit ekki
uppgötvað aðstöðu mína og
senda mér alltaf of lítið magn.
Nú er aðalferðamannatímabil-
ið að hefjast hér á Akureyri
og verð ég að láta hendur
standa fram úr ermum, — g.m.
asti kaupmaður á Papós, verzl-
un sína til Hafnar, byggði þar
hús og hóf verzlun 1897. Árin
áður hafði verið verzlað þar
við kaupmenn er sigldu þangað
skipum sínum um aðal verzl-
unartímann.
Ottó Thulinius starfaði sjálf-
ur við verzlun sína að Höfn
um tveggja ára skeið, en fékk
þá ungan mann til að veita
henni forstöðu, athafnamann-
inn landskunna Þórhall Daní-
elsson.
Þórhallur var verzlunarstjóri
á Höfn í áratug en keypti þá
verzlunina og rak hana fram
til ársins 1920, en þá seldi
hann- nýstofnuðu kaupfélagi
sýslubúa hana með öllu sem
í henni var, en Þórhallur tók
þá til við að byggja upp ver-
stöðvar í Höfn og bæta þannig
stórlega aðstöðu til fiskveiða
og verkunar á sjávarafla frá
því sem áður hafði verið.
Kaupfélag Austur-
Skaftfellinga
Kaupfélag A-Skaftfellinga
varð nær eina verzlunin á
Höfn um árabil og nú lang-
samlega öflugasta verzlúnin í
sýslunni og nær eini atvinnu-
veitandinn á Höfn.
Kaupfélagið var stofnað ár-
ið 1919 fyrir forgöngu Sig-
urðar Sigurðssonar frá Kálfa-
felli. Framkvæmdastjóri var
ráðinn Guðmundur J. Hoffell.
Gegndi hann því starfiskamma
hríð, en þá var ráðinn til
starfsins Jón Ivarsson sfðar
forstjóri í Reykjavík. Hann
hafði með höndum stjóm kaup-
félagsins um rúmlega 20 ára
skeið og efldist félagið undir
hans stjóm þrátt fyrir ýmsa
erfiðleika sem gripu inn í
starfsemi þess svo sem við-
skiptakreppur.
Eftir að Jón Ivarsson lét af
störfum varð Bjami Guðmunds-
son kaupfélagsstjóri og gegndi
hann því starfi í rúm 8 ár.
Björn Stefánsson frá Reyðar-
firði varð svo kaupfélagsstjóri,
þar til stjóm félagsins hafði
ráðið sér framkvæmdastjóra,
ungan mann frá Vopnafirði,
Ásgrím Halldórsson, en hann
tók til starfa við félagið í árs-
byrjun 1953.
Undir hans stjóm hefur
kaupfélagið eflzt að miklum
mun, svo sem komið á fót
fullkominni aðstöðu til verkun-
ar á sjávarafla, og verkar nú
allan fisk, sem kemur á land
á Homafirði. Ennfremur byggt
fullkomna kartöflugeymslu og
er nú að láta byggja stórt
verzlunarhús, sem tekur vænt-
anlega til starfa áður en langt
um líður.
Auk kaupfélagsins eru nú
starfandi 3 kaupmannaverzlan-
ir á Höfn. Verzlun Einars Ei-
rikssonar frá Hvalnesi, verzlun
Steingrims Sigurðssonar og
verzlun Kristjáns Imslands. —
Hér hefur verið stiklað á
stóru í sambandi við þróun
verzlunarmálanna í héraðinu.
— Þ.
-O
Margrét Guðmundsdóttir Beck
var fædd á Papós. Hér 'stend-
ur hún á grunni bcrnskuheim- I
ilis síns.
"'y<- • -v • -V.VV-.V -v/ %s. >.... v.x-
Minni framleiðsluaukning
árið 1962 en undanfarin ár
Jón Eiríksson, fyrrum bóndi í
Volaseli, mundi vel eftir verzl-
uninná á Papós, enda Iærði
hann þar matreiðslu með það
fyrir augum að gerast kokkur
á skútu.
Víða um hcim var fram-
leáðsluaukningin árið 1962
minni en árin næst á undan
og oft rýrari en vonir stóðu
til, segir f síðasta yfirliti Sam-
einuðu þjóðanna um efnahags-
þróunina í heiminum. Hins
vegar Iofaði framleiiðsluaukn-
ingin fyrstu mánuði þessa árs
góðu, og horfumar um næstu
framtíð em enn góðar, segir
ennfremur f yfirlitinu.
Þessi skýrsla, „World Econo-
mic Survey, 1962“, er til um-
ræðu á fundi Efnahags- og
félagsmálaráðsins í Genf i
þessum mánuði. Fyrri hluti
skýrslunnar fjallar um þróun-
arlöndin og heimsviðskiptin, en
seinnj hlutinn hefur að geyma
yfirlit um hina raunverulegu
efnahagsþróun i iðnaðarlönd-
unum, í þeim löndum sem
flytja út hráefni og í löndum
sem reka áætlunarbúskap.
Samkvæmt skýrslunni var
framleiðslan í Norður-Ameríku
allverulega meiri árið 1962 en
árið 1961. Hins vegar er vert
að hafa í huga, að árið 1961
hafði komið afturkippur i
framleiðsluna. Enda þótt þró-
unin hafi leitt f ljós, að ótt-
inn við hlé á áframhaldandi
aukningu árið 1963 hafi verið
ástæðulaus, þá er á það bent
í skýrslunni, að efnahagslífið
einkennist enn af illa nýttum
framieiðslumöguleikum og at-
vinnuleysi.
1 Vestur-Evrópu varð fram-
leiðsluaukningin árið 1962
minni en árið áður, og staf-
aði það af því að hin mikla
fjárfesting undanfarinna ára
virtist vera i rénun. Af þeim
sökum er þróunin ótryggari en
verið hefur. I nokkrum lönd-
um gerðu snöggar verðsveiflur
málið flóknara.
1 þróunarlöndunum naut út-
flutningurinn árið 1962 góðs af
bættu ástandi í Norður-Amer-
fku eftir afturkippinn 1961 sam-
fara nokkurri birgðaaukningu i
Vestur-Evrópu. Enda þótt út-
flutningsaukningin væri hlut-
fallslega minni en allsherjar-
aukning á alþjóðlegum við-
skiptum, var hún samt örari
en árið 1961.
Meðal þeirra landa. sem reka
áætlunarbúskap, var aukningin
mjög svipuð og árið á undan
í Iandbúnaðarframleiðslu Sov-
étríkjanna. Hins vegar kom
verulegur afturkippur í bá
framleiðslu í nokkrum þessara
landa. fyrst og fremst vegna
slæms veðurfars. I nokkrum
löndurn Austur-Evrópu var
Framhald á 7. síðu.
4
l
t
Í